دان استینبک استراتژیست معروف جهان چند قطبی، و بنیان گذار گروه متفاوت است. او در انستیتو هند، چین و امریکا، انستیتو شانگهای برای مطالعات جهانی (چین) و مرکز اروپا (سنگاپور) خدمت کرده است
پس از آن که جنگ تعرفه امریکا سرعت بهبود اقتصادجهانی را در سال ۲۰۱۸ کند کرد ، بانک جهانی در ماه ژوئن پیش بینی کرد که اقتصاد جهان ممکن است تا ۲٫۶ درصد رشد کند. صندوق بین المللی پول تایید کرده است که جنگ های تجاری می تواندتا ۴۵۵ میلیارد دلار از رشد ناخالص جهانی را در سال ۲۰۲۰ از بین ببرد .
تاثیر نامطلوب (این جنگ ها)در صحرای افریقا در تنزل (مقدار) پیش بینی ها بازتاب یافته است. بانک جهانی در ماه آوریل ، پیش بینی میزان رشداقتصادی منطقه را از ۳٫۳ ( پیش بینی قبلی) به ۲٫۸ درصد(در وضعیت کنونی) کاهش داد.
افریقا تا زمانی که قیمت کالاها در سال ۲۰۱۵ دچار رکود شد، یک دهه از رشد سریع برخوردار بود. بهبود این سطح رشد به خاطر کاهش تولید صنعتی و به ویژه به خاطر آن که تجارت امریکا – چین هزینه آن را به عهده دارد می توانست ادامه یابد.
در واقع آسیب مادی افریقا در حال آغاز است .
تاثیر جنگ تجاری بر افریقا
اخیرا اکینومی آدسینا Akinwumi Adesina رئیس بانک توسعه افریقا AFDB هشدار داد که جنگ تجاری امریکا – چین و عدم قطعیت بر سر برگزیت خطراتی را که “روز به روز افزایش می یابد.”[۱] بر چشم انداز های اقتصادی افریقا تحمیل می کند . چنین چشم انداز هایی با رکود در المان نیز شعله ور می شود .
چشم انداز های کاهش رشد، به طور غیر مستقیم، در رابطه با سه اقتصاد مهم یعنی نیجریه، افریقای جنوبی و آنگولا بازتاب می یابد که حدود ۶۰ درصد محصول سالانه صحرای افریقا را تولید می کنند. این کشورها هم زمان، با چالش های مختلفی مقابله ، و میزان مشارکت خود را در رشد مهار می کنند.
اگر چه افریقا هدف مستقیم جنگ تجاری امریکا- چین نیست، اما تعرفه های امریکا به صورت معمول سقوط قیمت کالاها، پول های محلی و مبادلات عمده سهام را اعلام می کند. بانک توسعه افریقا ،اوایل سال جاری هشدار داد که جنگ های تجاری در سال آینده می تواند به کاهش ۲٫۵ درصدی در تولید ناخالص کشورهای افریقایی دارای منابع قوی و کاهش ۱ درصدی برای صادرکنندگان نفت منجر شود .
چون تعرفه های امریکا و چشم انداز های نزولی جهانی تولید چین را کند می کند،از این رو تقاضای چین برای مواد اولیه از افریقا را کاهش می دهد، چشم انداز کند شدن تقاضای چین می تواند صادرات سالانه ی افریقا را بیشتر کاهش دهد.
گفته می شود بزرگترین صادر کنندگان منطقه ای به چین – افریقای جنوبی و آنگولا ، ونیز جمهوری کنگو ، جمهوری دموکراتیک کنگو، غنا و گابن و نیجریه ، که برای حجم قابل توجهی از صادراتشان به نیاز چین به منابع تکیه دارند- آسیب پذیر باشند. و کشور های افریقایی که بیش از ۴۰ درصد صادراتشان به چین می رود، مانند سودان جنوبی، اریتره،گامبیا، گینه و زیمبابوه نیزچنین وضعیتی دارند. در مقابل، بزرگترین صادرکنندگان افریقایی به امریکا- به ویژه آنگولا و افریقای جنوبی،جمهوری کنگو و جمهوری دموکراتیک کنگو ، گابن، گینه، و نیجریه که به ظرفیت جذب بازار امریکا وابسته هستند- به ویژه در معرض آسیب قرار دارند.
اخیرا، نورافکن جهانی بر آن کشورهای افریقایی که بر تجارت و سرمایه گذاری چین متکی هستند تابیده است. اما این توجه بایدبه کشورهایی هم که به تجارت و سرمایه گذاری امریکا وابسته اند، به خاطر تغییرات چشمگیر در حضور اقتصادی امریکا در افریقا در دو تا سه دهه گذشته گسترده شود.
تغییرات مایوس کننده در تجارت امریکا و چین و سرمایه گذاری مستقیم خارجی
از دسامبر ۲۰۱۸، “راهبرد افریقایی” جدید دولت ترامپ سه اولویت را مطرح کرده است: توسعه تجارت امریکا در منطقه، مبارزه با تروریسم و کاهش کمک به نام کار آمدی. اولین نظریه با ابتکار “افریقای کامیاب” بازتاب یافته است، که هدف اعلان شده ی آن ها افزایش قابل ملاحظه تجارت و سرمایه گذاری بین امریکا و افریقا است .
اما، برای درک واقعی نقش اقتصادی امریکا و چین، توجه به چشم اندازی طولانی آموزنده است. اجازه دهید با تجارت آغاز کنیم. بین پایان جنگ سرد و آغاز دوران بوش، صادرات و واردات امریکا به افریقا و ازافریقا سالانه کمتر از یک میلیارد دلار بود. افریقا برای واشنگتن وجود نداشت. در همان دوره ی زمانی، صادرات چین به افریقا بیش از پنج برابر ، حدود ۶ میلیارد دلار بود، در عین حال که واردات از افریقا، حتی سریع تر از صادرات، به بیش از ۴ میلیارد دلار یعنی بیش از ۱۰ برابر صادرات رسید.
قبل از بحران جهانی، تجارت امریکا به ۱۰۰ میلیارد دلار و تنها ۲ میلیارد دلار کمتر از چین افزایش یافت. در حالی که تجارت چین با افریقا تراز بود ، تجارت امریکا تراز نبود. امریکا ۲٫۵ برابر بیش تر از صادرات خود به افریقا از افریقا وارد می کرد.
تا پایان چرخه ی بزرگ کالا و سقوط قیمت های انرژی در سال ۲۰۱۵ ، تجارت چین به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش یافت. سپس در سال ۲۰۱۷ در سقوط بعدی قیمت ها، به مبلغ ۱۵۵ میلیارد دلار بازگشت. در عین حال، تجارت امریکا به ۵۰ میلیارد دلارسقوط کرد و در حد سالانه ۵۵ میلیارد دلار باقی ماند. مازاد تجاری چین با افریقا حدود ۳۵ میلیارد دلار است، در حالی که کسری تجاری امریکا با افریقا حدود ۱۳ میلیارد دلار است. اولی یعنی مازاد تجاری چین به برخی نارضایتی ها در افریقا منجر شده است و دومی یعنی کسری تراز تجاری آمریکا برای باز های تجاری ترامپ قابل پذیرش نیست .
وضعیت جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی چگونه است؟ سرمایه گذاری مستقیم خارجی امریکا در افریقادر سال ۲۰۰۹ با بیش از ۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری به اوج رسید. در همان زمان، سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در افریقا از کمتر از ۰٫۱(یک دهم )میلیارد دلار به سالانه ۵٫۵ میلیارد دلار افزایش یافت. به دنبال بحران جهانی، دولت اوباما متعهد سرمایه گذاری بیشتری در افریقا شد. در واقعیت، آن دوران سقوط دراماتیکی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی امریکا در افریقا را شاهد بود، به طوری که در سال ۲۰۱۶ به منفی ۲ میلیارد دلار فروکاست. هم زمان، سرمایه گذاری چین در افریقا نیزضربه خورد و درسال ۲۰۱۲ به ۲٫۵ میلیارد دلار کاهش یافت. در سال ۲۰۱۷، سرمایه گذاری امریکا به تنها ۰٫۳ ( سه دهم) میلیارد دلار افزایش یافت، در حالی که سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین به ۴٫۱ میلیارد دلار در سال بالغ شد.
در سال ۲۰۱۸ ، در همایش همکاری چین- افریقا، ژی جین پینگ رئیس جمهور چین به ۶۰ میلیارد دلار وام، و توسعه مالی به افریقا متعهد شد. این تعهد هم زمان است با طرح “راهبرد جدید افریقایی”دولت ترامپ که طی آن با حمایت از تولیدات داخلی و اهداف ژئوپلتیک دیرین امریکا تجارت با افریقا محدود می شود.
تفاوت حضور امریکا و چین در افریقا
در ابتدا، دولت بوش برای خودکفایی اقتصادی افریقا فشار می آورد، اما “جنگ علیه ترور” او آن هدف را جابجا کرد.
لفاظی دولت اوباما برای پنهان کردن سقوط چشمگیر تجارت و سرمایه گذاری در افریقا در میانه ی دهه ی ۲۰۱۰شکست خورد .
در سال ۲۰۱۴، امریکا متعهد شد در طی دهه آینده ۱۴ میلیارد دلار در افریقا سرمایه گذاری کند. با وجود حمایت گرا ترین دولت امریکایی از دهه ی ۱۹۳۰ به این سو ، تحقق این امر بعید است. تمایل شدید دولت ترامپ به جنگ های تجاری می کوشد تااز خسارت مادی در افریقا اجتناب کند. مادامی که حمایت گرایی از تولیدات داخلی اسلحه اولیه کاخ سفید باقی بماند راه های چاره با دوامی وجود نخواهد داشت.
علاوه براین، ۲۵۲ میلیون دلار کاهش بودجه ی مبارزه با ابولا در اوایل سال ۲۰۱۸ شکاف بین اهداف اعلام شده و اقدام های موثر را نشان می دهد. در نهایت، انتظارات هم باید با سمتگیری رادیکال دولت ترامپ مورد توجه قرار گیرد .
تمام اهداف عملی، در راهبرد افریقایی امریکا تا حد زیادی با این نگرانی نوشته شده است که چین به بزرگترین شریک تجاری افریقا تبدیل شده است. به همین خاطر واشنگتن ابتکار کمربند و جاده چین را در افریقا و جاهای دیگر بد جلوه می دهد.
در عصر پسا جنگ، جهانی سازی تحت هدایت امریکا با اشتباهات قابل توجهی عملی شد. در اوایل قرن بیست و یکم، ابتکار کمربند و جاده وارد درد های زایمان خود شد. اما بر خلاف جهانی سازی گذشته، ابتکار کمربند و جاده برای صنعتی سازی کشور های درحال ظهور و در حال توسعه یعنی کشورهایی که تا حد زیادی از سوی غرب پیشرفته نادیده گرفته شده بودند تلاش می کند.
در تحلیل نهایی، توسعه اقتصادی یک بازی برد – برد است، اما ژئو پلتیک ها برد- برد نیستند. افریقا یک نمونه است.
درباره نویسنده:
دان استینبک استراتژیست معروف جهان چند قطبی، و بنیان گذار گروه متفاوت است. او در انستیتو هند، چین و امریکا، انستیتو شانگهای برای مطالعات جهانی (چین) و مرکز اروپا (سنگاپور) خدمت کرده است. برای اطلاع بیشتر به www.differencegroup.net مراجعه کنید.
[۱] https://www.africanews.com/2019/08/18/us-china-trade-war-brexit-uncertainty-pose-risks-to-africas-economic-prospects/
