مقامات آمریکایی و طالبان سرانجام روز شنبه ۱۰ اسفند (۲۹ فوریه) در دوحه، پایتخت قطر توافقنامهای را برای پایان دادن به درگیریهای نوزده ساله در افغانستان امضا کردند.
با امضا و اجرای این توافق، شمار نظامیان آمریکایی حاضر در خاک افغانستان کاهش قابل توجهی خواهد یافت، طالبان حملات خود را متوقف خواهد کرد و میلیونها افغان امیدوارند به آرزوی دیرین خود برای صلح برسند. بسیاری از ناظران سیاسی به تحقق چنین آرزویی خوشبین نیستند.
طالبان پایان دادن به جنگ در افغانستان را منوط به خروج تمامی نظامیان خارجی و خصوصا آمریکایی از خاک افغانستان کرده است.
تبادل هزاران زندانی
ایالات متحده و طالبان افغانستان هزاران زندانی را مبادله خواهند کرد. این کار در چهارچوب توافقنامه امضا شده و با هدف تقویت «اعتماد» میان طرفین انجام خواهد شد.
در این توافقنامه آمده است: «بیش از ۵ هزار زندانی طالبان و هزار زندانی که در میان آنها نیروهای افغان تحت حمایت واشنگتن هستند، در ۱۰ مارس یعنی در اولین روز مذاکرات بین افغانی آزاد خواهند شد.»
«امارت اسلامی افغانستان»
بنا بر اعلام رسانههای افغان، این توافقنامه در حالی از سوی نمایندۀ آمریکا امضا شده است که در سربرگ آن عنوان «امارت اسلامی افغانستان» نوشته شده بود. طالبان در زمان تصاحب کابل و حکومت بر کل افغانستان، این کشور را «امارت اسلامی افغانستان» مینامید؛ عنوانی که از سوی آمریکا به رسمیت شناخته نمیشد.
آمریکا: در صورت پایبندی طالبان به تعهدات خود، ظرف ۱۴ ماه نیروهایمان را خارج میکنیم
روز شنبه پیش از امضای این توافقنامه، بیانیۀ مشترکی از سوی ایالات متحده و دولت افغانستان منتشر شد که اعلام میکرد چنانچه طالبان به تعهدات خود در چهارچوب این توافقنامه عمل کند، آمریکا و ناتو تمام سربازانشان را ظرف ۱۴ ماه از افغانستان خارج خواهند کرد.
در این بیانیه آمده است: «در پی امضای توافقنامه میان آمریکا و طالبان، ائتلاف نظامی بینالمللی تخلیۀ کامل نیروهای باقی ماندۀ خود در افغانستان را ظرف ۱۴ ماه انجام خواهد داد؛ مشروط بر اینکه طالبان به تعهدات خود طبق این توافقنامه عمل کند.»
کارشناسان و منتقدان، این توافق را «قمار سیاست خارجی» دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا مینامند و میگویند که امضای این توافق توسط طرف آمریکایی به گروه اسلامگرای طالبان مشروعیتی بینالمللی خواهد بخشید.
دستور رهبران طالبان برای توقف حملات در افغانستان
تنها ساعاتی قبل از امضای این توافقنامه، رهبران طالبان به تمام اعضای این گروه اسلامگرا در سراسر افغانستان دستور دادند تا «برای شادی ملت… از انجام هر نوع حملهای خودداری کنند.»
ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان اعلام کرد: «مهمترین مسئله این است که ما امیدواریم ایالات متحده به وعدههای خود در جریان مذاکره و در چهارچوب توافق پایبند بماند.»
او افزود که نمیتوان پذیرفت نیروهای طالبان بر اساس دستورات هیچ کاری انجام ندهند و همزمان هواپیماهای نظامی خارجی بر فراز سرزمین طالبان در پرواز باشند.
پمپئو: توافقنامه بدون عمل به تعهدات، ارزشی نخواهد داشت
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا که در دوحه حضور دارد، در جریان مراسم امضای این توافقنامه هشدار داد که اگر طرفین این توافقنامه اقدامات مشخصی را که درچهارچوب آن تعیین شده انجام ندهند و به تعهدات و وعدههای خود عمل نکنند، این تواقنامه هیچ ارزشی نخواهد داشت.
او اعلام کرد که ایالات متحده با دقت بر موضوع پایبندی طالبان بر تعهداتش نظارت خواهد داشت و برنامۀ تخلیه نیروهایش از این کشور را نیز متناسب با اقدامات آیندۀ طالبان تنظیم خواهد کرد.
او گفت: «با این کار اطمینان خواهیم یافت که افغانستان دیگر سرزمینی برای فعالیت تروریستهای بینالمللی نخواهد بود.»
تخلیه شماری از سربازان آمریکایی ظرف ۱۳۵ روز
بر اساس یکی از مفاد این توافقنامه، آمریکا موظف است ظرف ۱۳۵ روز شمار سربازان خود در خاک افغانستان را از ۱۳ هزار نفر به ۸۶۰۰ نفر کاهش دهد.
برای امضای این توافقنامه، هیات ۳۱ نفرهای از اعضای طالبان از جمله ملاعبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان به قطر رفتند.
علاوه بر مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا، شاه محمد قریشی همتای پاکستانی و عبدالعزیز کاملوف همتای ازبکستانی وی، زلمی خلیلزاد نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان، مارکس پوتزل نماینده ویژه آلمان، هیات شش نفره دولت افغانستان که ظاهرا دعوت رسمی نیستند و نمایندگان برخی کشورها و سازمانها نیز در مراسم امروز حضور داشتند.
شاه محمد قریشی، وزیر خارجه پاکستان در آخرین اظهار نظرهای خود، روز شنبه را روزی مهم خواند و گفت که کشورش خواهان «خروج مسئولانه نظامیان آمریکایی از افغانستان است».
اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان توافق با طالبان را مشروط دانسته و پایداری توافقنامه صلح را به دست از جنگ کشیدن این گروه منوط کرده است.
همزمان و از سوی دیگر، ینس استولتنبرگ دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که در کابل به سر میبرد روز شنبه با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان دیدار کرد. عبدالله در این دیدار ضمن تشکر از نقش ناتو در مبارزه با تروریسم در افغانستان، امروز را روزی تاریخی و سرنوشتساز برای کشورش خواند.
مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا هم یک روز پیش ایران را تهدیدی برای این توافق صلح خوانده و گفته بود که آمریکا ایران را به دقت زیر نظر دارد تا تلاشها برای تحقق صلح در افغانستان را مختل نسازد.
سازمان عفو بینالملل: حقوق بشر باید در قلب روند صلح باشد
سازمان عفو بینالملل در واکنش به امضای توافقنامه میان آمریکا و طالبان نوشته با توجه به اینکه آمریکا و طالبان در حال امضای تفاهمنامه صلح در دوحه هستند، حقوق بشر باید در قلب روند صلح قرار داشته باشد.
در خبرنامه این نهاد به نقل از زمان سلطانی، محقق آسیای جنوبی این نهاد نوشته شده که هیچ کسی به اندازه مردم افغانستان در آرزوی صلح نیست، مردمی که برای بیشتر از چهار دهه از جنگ رنج بردهاند. او افزوده در روند صلح توسط طرفهای درگیر در افغانستان، نباید که صدای قربانیان در نظر گرفته نشود.
سازمان عفو بینالملل تاکید کرده که این صلح باید حقوق زنان، دختران و اقلیتهای مذهبی را در این کشور تضمین کند.
این نهاد افزوده که با توجه به چالشهای موجود در افغانستان، این کشور دستاوردهای زیادی در زمینه حقوق بشر و سایر موارد داشته که باید حفظ شود.
این سازمان افزوده که این دستاوردهای شامل قدم زدن در جادهها به صورت آزادانه، توجه به حقوق زنان در خانه، محل کار و ازدواج غیرتبعیضآمیز است. حق آموزش و آموختن، بخصوص برای دخترانی که میتوانند تحصیل کنند. حقوق خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر که بتواند به صورت آزادانه و بدون ترس از انتقام، کارهای خود را انجام دهند.
در افغانستان نیروهای آزادیخواه و دمکرات و به ویژه جنبش زنان این کشور نگران آن هستند که طالبان دستاورد آنان را بین ببرد.
لوس آنجلس تایمز هفته گذشته نوشت: وقتی طالبان بتوانند بخشی از قدرت را به دست بگیرند یا کنترل دولت را در دست بگیرند، هرگونه امیدواری به تبدیلکردن افغانستان به یک دموکراسی نابود خواهد شد.
امریکاییها باری برای کمک به آزادکردن زنان افغانستان از افراطگرایی اسلامی به خود تبریک گفتند. رهبران طالبان گفتهاند که قصد دارند از حقوق زنان از جمله حق تحصیل و کار محافظت کنند، اما پیشینهی این گروه از جمله بستن مکاتب دخترانه، منع زنان از حضور در اجتماع و مواردی بدتر از این، باعث میشود نتوانیم به وعدهی این گروه اعتماد کنیم.