پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳

پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳

موسیقی و فرهنگ کردها از نگاه محققان ژاپنی؛ بخش دوم (پایانی) – کوروش طاهرنسب

موسیقی کردی سنتهای آسیایی و اروپایی را مرتبط کرده

یک سال بیش در سفری که فرانسه داشتم یک کپی از مجله ای بنام مطالعات کردی-جلد ۱ شماره ۴ بتاریخ تابستان ۱۹۸۶ دیدم که در باره یک کار تحقیقاتی گروهی ژاپنی در مورد موسیقی کردستان صفحات را به آن اختصاص داده بود. این تحقیق و گزارش آن به زبان انگلیسی زیر عنوان-Music’s and Culture of the Kurds- در مجله – Sen-i Ethnological Studies,No.5.1980منتشر شده است. در ادامه مطلب پایانی این تحقیق در زیر می آید:

نتایج تحقیق ما در باره موسیقی کردی را می توان به ترتیب زیر رده بندی کرد:
۱٫آواز های تک صدائی نیمه چادرنشینان
۲٫آوازهای ضد آوائی همراه با رقص که در دهات بوده
۳٫موسیقی نوازندگان نیمه حرفه ای; که در شهر مهاباد ضبط شده.
۴٫اذان و قرآن خوانی

آنچه که در زیر می آید تحلیل کوتاهی است از موسیقی غیر مذهبی بویژه رده های آواز های تک صدائی و آواز های ضد آوائی. موسیقی مذهبی بویژه اذان و قرآن خوانی در اینجا مورد بحث نیست.

۱٫آوازهای تک صدائی نیمه چادرنشینان:

این آوازها در دو چادر در نزدیکی شهر مهاباد یکی در ۱۰ و دیگری در ۱۵ کیلومتری ضبط شده. اند. چادرنشینان تازه از کوه به دشت آمده بودند تا گرفتار سرمای زمستان در کوهستان نشوند. این آواز های تک صدایی ساده از آن کودکان چوپان است. این آوازها با سازی همراه نمی شدند. آهنگ این آوازها ۸/۵و۸/۶ است با ضرب تا حدودی سریع و دانگ صدای بالا.

در مهاباد نیز موسیقی نواخته شده باشم شال ضبط شده است. این ساز در اصل فلوت چوپانها و از همان رده –نی- فارسی است. سازی که صدای آن ضبط شده است از فلزی نا مشخص و بوسیله دست ساخته شده بود که هنگام نواختن آنرا بطور مایل نگاه می داشتند. صدای شم شال خیلی خشک و پر لرزش است.

آواز های ضد آوایی در روستاها:

روستاهای اطراف رضائیه که ساکنان آن آذری ارمنی آسوری و کرد بودند مورد بازدید و پرسش قرار گرفتند. همه این روستاها بجز روستاهای کردنشین موسیقی مشابهی دارند که با دهل و سرنا نواخته میشود. تنها کردها موسیقی متمایزی دارند. نوعی آواز ضد آوائی که قبلا بوسیله کریستین(دانشمند ایران شناس) گزارش شده است. کریستنسن شکل ضد آوائی موسیقی کردی را در چهار منطقه ضبط و طبقه بندی کرده است. یکی از نکات جالب در کار او اشاره به یک آواز عروسی است که بوسیله چند زن و مرد که یک عبارت را بطور متناوب و در مناطق مختلف می خوانند اجرا شده است. در این میان دهکده های سیلوانا و آن بی واقع در ۵۰ کیلومتری شما غربی رضائیه در دامنه کوه زاگرس نیز مورد بازدید قرار گرفتند. بعلت این امر نشان میدهد که این شکل از آواز در موسیقی سنتی کردی عمیقا ریشه دونده است. شکل ضد آوائی موسیقی کردی در آواز های حماسی مشخص است. این آوازها در موسیقی سنتی کردی فراوانی یافت می شوند.

کردها بیش از ۲۸ نوع رقص دارند که هر یک ریتم و حرکت جداگانه ای دارند. از آن جمله رقصی بنام سه پائی که در حین تحقیق در محل ضبط شد. این رقص شامل حرکتی در سه قدم است. رقاصان در یک چرخش نیم دایره ای در حالیکه دستهایشان را بهم داده اند قدم بر می دارند.شیخانی رقص دیگری است که از حرکات سریع و پرش دار تشکیل شده است.

موسیقی نوازندگان نیمه حرفه ای:

این نوازندگان اغلب گروهی سه نفری را تشکیل میدهند: خواننده نوازنده ساز بادی و ط بال. این گروهها اغلب در جشن ها و میهمانی ها می نوازند. ملودیهای نوازندگان نیمه حرفه ای از همان نوع موسیقی روستائی است که تکامل بیشتر یافته است.
برجسته ترین ویژه گیهای آهنگهای کردی ملودی و گام آنها است که کیفیتهای متمایز موسیقی کردی را مشخص می کند:

الف. ملودیهای که بر پایه فاصله یک سوم مینور حرکت می کنند و از یک مینور از نت پایه گام که اساس فاصله در گام است حرکت می کنند.
ب. ملودیهای که بر پایه فاصله یک سوم ماژور از نت پایه حرکت می کنند.(این ماژور سوم شامل دو دومهای ماژور است که بیش هم گذاشته شده اند.
پ. ملودیهای که بر پایه فاصله یک سوم مینور حرکت می کنند و از یک مینور دوم پائین و یک ماژور بالا تشکیل شده اند.

بطور خلاصه می توان دو گروه ب و پ را به منزله بخشهایی از گروه الف قلمداد کرد. می توان گفت که موسیقی کردی در اصل دارای یک گام طبیعی مینور شامل(سل فا   ر دو سی   لا)هستند. در بیشتر موارد بر نواخت(لا) را دارند و ملودیهای بر پایه فواصل یک مینور سوم بنا شده اند. در برخی موارد نیز(دو)بر نواخت است و ملودی ها بر اساس یک ماژور سوم قرار گرفته اند.

در نظام موسیقی اصیل ایرانی گوشه ای وجود دارد که بیات کرد در دستگاه شور نامیده می شود که منشا کردی قطعه را بیان می کند. این گوشه گامی شبیه گامهای فوق الذکر دارد. در ترکیه و عراق نیز مقامهایی وجود دارد که منشا کردی این قطعه را بیان می کند.

در اینجا مساله رابطه بین موسیقی سنتی کردی و موسیقی اصیل و پیچیده مطرح می شود. نواخت های یک چهارم در موسیقی نوازندگان نیمه حرفه ای دیده نشده. اما در گامهای موسیقی کلاسیک که منشاء کردی دارد این نواخت ها مانند سایر گامها گاه بگاه مورد استفاده قرار می گیرد. بنظر میرسد که در روند تحول موسیقی محلی به موسیقی تکامل یافته در باری(رسمی) نواخت های یک چهارم تحت تاثیر موسیقی سایر اقوام بتدریج وارد نظام های موسیقی کردی شده اند.

در مورد ریتم طبیعی موسیقی کردی باید گفت که سرزمین پدری کردها ستون فقرات منطقه کوهستانی آسیای غربی است و بعلت شرایط دشوار محیط از گزند مهاجمان مصون مانده است.

در مورد ریتم اجتماعی باید تاکید کرد که کردها اساسا چادر نشین با ساختار قبیله ایی هستند(بدیهی است سه دهه و اندی از این تحقیق می گذرد و در ساختار اجتماعی و قبیله ای مورد نظر گروه تحقیق تغییراتی بو جود آمده است. تاکید از من) شاید این عوامل بتواند اصالت موسیقی آنان را بیان کند…
روشن است که تاثیرات خارجی نیز وجود داشته است اما این تاثیرات نتوانسته است تغییر اساسی در فرهنگ و موسیقی کردها بو جود آورند. بنظر میرسد که ویژگیهای زندگی شبانی و چادر نشینی احساس موسیقی ریتمیک و ویژگی متحرک آنرا گسترش داده باشد. بعلاوه چنین بنظر میرسد که ساختار طوایف جامعه همگام با عوامل مورد اشاره به حفظ طرز بیان ساده و آزاد موسیقی کردی کمک کرده است. در حالیکه بین ملتهایی که دولت متمرکز دارند موسیقی معمولا صورت هنری پالایش یافته نظیر موسیقی در باری درآمده است.

مساله ای دیگر یکی مقایسه موسیقی کردی با موسیقی دیگر خلق های ایرانی بویژه فارس ها و لر ها است که گفته می شود که با کردها خویشاوندی تاریخی دارند و دیگر مقایسه موسیقی کردی با موسیقی خلق های سرزمین های دیگر در منطقه گسترده ای از یونان و اروپای شرقی تا آسیای مرکزی و افغانستان است. چون کردها خلقی کهن هستند و تاریخی طولانی در تماس با شرق و غرب دارند بررسی مقایسه ایی موسیقی و فرهنگ آنان ارزشمند است.

موسیقی کردی را می توان به منزله یکی از فرهنگهای موسیقی پنداشت که سنتهای آسیایی و اروپایی را بهم ارتباط می دهد. مساله ای دیگری که آینده موسیقی و فرهنگ کردی را در نظر دارد در ارتباط نزدیک به شیوه زندگی در حال تغییر و تکامل کرده ست. کردها مردمی پر جنب و جوش اند و هویت ملی نیرومندی دارند که می تواند پایه اصلی برای حفظ اصالت موسیقی کردی باشد.

*هه لپه ر کی کوردی – رقص کردی

https://akhbar-rooz.com/?p=9837 لينک کوتاه

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

خبر اول سايت

آخرين مطالب سايت

مطالب پربيننده روز


0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x