جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

مردانگی به مثابه کلید درک فاشیسم (معرفی کتاب تخیلات مردانه نوشته کلاوس تٍولایت) – سهراب مبشری

نتیجه گیری عملی از نظرات تولایت؟ برای غلبه بر مناسبات اسارت بار حاکم، برای به زیر کشیدن طبقه حاکم، طبقه سرمایه دار، باید مردانگی زهرآلود را در هم شکست. باید بر این گرایش و وضعیت مخرب قید نهاد، باید زن ستیزانی...

نتیجه گیری عملی از نظرات تولایت؟ برای غلبه بر مناسبات اسارت بار حاکم، برای به زیر کشیدن طبقه حاکم، طبقه سرمایه دار، باید مردانگی زهرآلود را در هم شکست. باید بر این گرایش و وضعیت مخرب قید نهاد، باید زن ستیزانی را که بی شرمانه سربرآورده اند به عقب راند و شرم از مردانگی مسموم را برقرار و حفظ کرد. باید زنان و هر انسان دیگری را که حاضر نیست تسلیم مردانگی زهرآلود شود، در مبارزه ای طولانی علیه نظام حاکم و فکر و روح حاکم بر آن بسیج کرد. این گونه سیاست هویت، این گونه مبارزه علیه هویت مرد جنگجو، عین سیاست طبقاتی است

چرا مردشناسی مهم است؟ پاسخ این پرسش را در کتاب تخیلات مردانه می یابید، نوشته کلاوس تِولایت (بخوانید تِه وِه لایت). در دورانی که فاشیسم در بسیاری از کشورها رونقی دوباره یافته است، می توان با خواندن این کتاب به درک مردانگی به مثابه کلید درک فاشیسم دست یافت.

درباره نویسنده

کلاوس تولایت، زاده ۱۹۴۲ است. او تحصیلات دانشگاهی خود را با رشته های ادبیات آلمانی  و ادبیات انگلیسی در دهه ۱۹۶۰ آغاز کرد. با کارگری حین تحصیل، هزینه زندگی خود را تأمین می کرد. همزمان، در جنبش دانشجویی آن روزها فعال بود و در اتحادیه دانشجویان سوسیالیست آلمان غربی عضویت داشت. کتاب تخیلات مردانه حاصل تحقیق اوست برای رساله دکترا، تحقیقی که در طول سالها در خانه انجام داده است، همراه با مراقبت از نخستین فرزند مشترکش با مونیکا تولایت – کوباله. همسر تولایت، روانکاو است و کلاوس تولایت می نویسد بسیاری از یافته هایش را در عرصه روانشناسی مردان، مدیون اوست.

با آنکه رساله دکترای کلاوس تولایت در دانشگاه فرایبورگ آلمان بالاترین نمره ممکن را دریافت کرد، به تولایت تنها بیست سال بعد و در دانشگاهی دیگر کرسی استادی دادند، زمانی که ۵۶ ساله بود. آنچه تولایت چهل سال پیش درباره مردانگی و ارتباط آن با فاشیسم نوشت، در شرایطی که بسیاری از فاشیست های (ظاهرا) سابق هنوز در نظام آموزش عالی آلمان غربی دست بالا را داشتند، نمی توانست چیزی جز خشم و کین را برانگیزد، خشم و کین مردانه ای که موضوع اصلی کتاب تولایت است.

تحلیل فاشیسم

این یک رسم آکادمیک است که نویسنده در مقدمه یک رساله مانند رساله دکترا استدلال کند که چرا اثر او بر دانش موجود می افزاید. کلاوس تولایت در مقدمه تز دکترای خود، تزی که مبنای کتاب تخیلات مردانه است، به بحثی که در آلمان پس از جنگ میان دو نظریه اصلی در تحلیل فاشیسم وجود داشت، اشاره می کند. یک نظریه از تقدم سیاست بر اقتصاد دفاع می کرد و دیگری از تقدمی بر عکس. چپ ها بیشتر به نظریه دوم گرایش داشتند که کمابیش بر همان تئوری کمینترنی درباره فاشیسم به عنوان نماینده سیاسی کلان سرمایه مبتنی بود. نظریه پردازان بورژوایی می کوشیدند فاشیسم را در درجه اول به عنوان یک پدیده سیاسی خارج از ساز و کار سرمایه داری تحلیل کنند.

تولایت می نویسد در بحث میان طرفداران تقدم سیاست یا اقتصاد، آنچه ناگفته می ماند، نقش آرزوها و انگیزه های انسان هایی است که در روندهای تاریخی عمل می کنند، و می افزاید این آرزوها و انگیزه ها، موضوع تحقیق اوست. به نوشته تولایت، جذابیت فاشیسم از آغاز، جذابیت خشونت است. نازی ها در آلمان سال ۱۹۳۳ به قدرت رسیدند. اما جذابیت خشونتی را که بن مایه فاشیسم بود می توان ده ها سال پیش از آن ردیابی کرد: انتقام بابت قرارداد صلح ورسای در پایان جنگ جهانی اول، عطش کشتن بلشویک ها و یهودیان و قتل عام آن بخش از پرولتاریا که می خواهد نظام ارزشی را دگرگون، و آنچه را مرد فاشیست، زوال ارزش ها می داند، غالب کند.

تولایت در کنار – و نه در مقابل – مناسبات تولید سرمایه داری، به عامل دیگری در تحلیل فاشیسم توجه می کند: مردسالاری به مثابه نوعی از مناسبات مرد و زن، و به مثابه تولیدکننده چیزی که نویسنده بر آن نام واقعیت نابودکننده زندگی می نهد.

سابقه تاریخی

همان گونه که در بالا اشاره رفت، تولایت تحصیلات خود را از ادبیات آغاز کرد. دانشجویان ادبیات برای نوشتن رساله، می کوشند آثاری ادبی بیابند که قبلا به قدر کافی تجزیه و تحلیل نشده اند، و درباره این آثار بنویسند. تولایت جهت تحقیق برای تز دکترای خود، به سراغ نوشته های شماری از افسرانی رفت که پس از جنگ جهانی اول، در سرکوب انقلاب ۱۹۱۸ این کشور نقش داشتند. آلمان در جنگ جهانی اول شکست خورده بود و طبق قرارداد صلح ورسای، اجازه ترمیم نیروی تمام عیار نظامی را نداشت. انقلاب نوامبر ۱۹۱۸ نوعی قدرت دوگانه در آلمان ایجاد کرده بود. از یک سو، سلطنت در آلمان در واپسین هفته هایش، دولت را به رهبری حزب سوسیال دمکرات سپرده بود. از سوی دیگر، شوراهای کارگری در بسیاری از شهرهای آلمان قدرت را در دست داشتند. برای سرکوب این شبح کمونیسم، سوسیال دمکرات های راست حاکم بر جمهوری تازه تأسیس وایمار، تصمیم گرفتند از بقایای ارتش قیصر، نیرویی تحت عنوان سپاه آزاد تشکیل دهند، متشکل از داوطلبان و تحت فرماندهی افسران شکست خورده در جنگ جهانی. فرماندهان این نیرو در دانشکده های افسری سلطنتی آموزش دیده بودند و خاستگاهشان طبقات فرادست بود. توده نیروی سرکوبگر را درجه داران بیکارشده، فرزندان خرده ملاکان و خرده بورژواها و نیز لمپن هایی تشکیل می دادند که سپاه آزاد به مأمن و محل ارتزاق جسمی و روحی آنها تبدیل شد. این سپاه، یکی پس از دیگری قدرت های شورایی محلی را با قساوت بسیار سرکوب کرد. برخی از فرماندهان عالی رتبه سپاه آزاد، حدود ۱۵ سال پیش از تشکیل این سپاه، در فاصله ۱۹۰۴ تا ۱۹۰۷ تجارب سرکوب را در قتل عام سیاهپوستان در آفریقای جنوب غربی (نامیبیای فعلی) کسب کرده بودند.

برخی از افسران سپاه آزاد پس از انجام مأموریت و کشتار کارگران و کمونیست های مسلح، دست به قلم بردند و در قالب خاطرات یا داستان، تجارب و انگیزه هایشان در آن کشتار خونین را بازتاب دادند. کلاوس تولایت این گونه ادبیات را به عنوان موضوع تحقیق خود برگزید. او با آغاز مطالعه این آثار، بسیار زود به عنصر مردانگی و زن ستیزی به عنوان یک رکن این نوشته ها پی برد. این کشف، موضوع اصلی توجه تولایت را در رساله اش و در کتابی که بر اساس این رساله انتشار داد، به تحلیل مردانگی به عنوان کلید درک فاشیسم، سوق داد.

زن به مثابه دشمن

فاشیسم یک پدیده سرمایه داری قرن بیستمی است. اما مردسالاری از سرمایه داری بسیار کهن تر است. توجه به مردسالاری به عنوان یکی از کلیدهای درک فاشیسم، نه به معنی فراموش کردن نقش مناسبات سرمایه داری در پیدایش فاشیسم، که کند و کاو در زمینه های جسمی و ذهنی جذابیت فاشیسم است. در همین روزهایی که این معرفی کتاب نوشته می شود، توجه به من به یک فرمولبندی درباره عوامل جذابیت ترامپ در آمریکا جلب شد: ترامپ، شرم هوادارانش را از میان برداشت. مردانگی و زن ستیزی، ریشه هایی چند هزار ساله دارد. ده ها سال مبارزه جنبش سوسیالیستی و فمینیستی (که نه تنها از دید فاشیست ها همزاد یکدیگرند) به شرایطی انجامید که در آن، شرم و قید و بندهای فرهنگی و اجتماعی، بر بروز گرایش های ضدزن لجام می نهاد. شرم زدایی از مرد ضد زن، یکی از پروژه های اصلی ترامپ در آمریکا بود. بدون شرم زدایی، امکان نداشت کسی که لاف تجاوز به زنان را می زد به ریاست جمهوری برسد.

یکی از کارهای مهم تولایت در کتاب تخیلات مردانه، شرح و بسط تیپولوژی مرد جنگجوست. مرد جنگجو برای توجیه روحیه متجاوز خود، نیازمند به پرداخته ای ذهنی درباره زن به مثابه متجاوز است. بخشی از کتاب تولایت، در تحلیل این پرداخته ذهنی است، پرداخته ای که نام کتاب یعنی تخیلات مردانه را نیز از آن برگرفته است.

در ذهن مرد جنگجو، زن منشأ خطر است. نوشته های مردان جنگجویی که تولایت به تحلیل آنها پرداخته، مملو است از تصویر زن در هم انگاری با وحشت مرد از یک موجود رازآلود به نام زن. زن در نوشته های مردان جنگجو در کنار الکل و امراض، به مثابه تخریب کننده روحیه سربازان ظاهر می شود.

در انقلاب پرولتری ۱۹۱۸ در آلمان، زنان برای نخستین بار در تاریخ این کشور نقشی بارز و مشهود داشتند. بسیاری از آن ها سلاح به دست از قدرت های شورایی دفاع می کردند. آنها در نبرد، با مردانی جنگجو مواجه می شدند که تا پیش از آن، قبل از هر چیز از زن به عنوان مظهر جنسیت و سکسوالیته در هراس بودند، اما اکنون می دیدند که ترسشان واهی نبود: زن پرولتر سلاح به دست به یک تهدید واقعی تبدیل شده بود.

در نوشته های مردان جنگجو، مرز زن کارگر و روسپی، سیال است. زن پرولتر از دید مرد جنگجو، همان روسپی بی شرم است. ماگزیملیان دلمار از افسران قلم به دست می نویسد:

در مورد زنان، نخستین عرصه تحقق نظریه و آرمان کمونیستی، همواره در ارتباط با غریزه جنسی است.

افسری دیگر به نام ارنست اوتوالد چنین می نویسد:

این را نیز بگویم که از نظر من مقولات عشرتکده، میخانه، بزهکاران و کمونیست ها به طور لاینفکی با هم در پیوندند.

این یافته های مردان جنگجو، به کلی واهی نبود. شمار زیادی از زنان روسپی به عنوان یکی از ستم دیده ترین گروه های اجتماعی، در کنار سایر زنان پرولتر و کمونیست ها در صف مقدم دفاع از قدرت های شورایی آلمان بودند. کلارا تستکین، زن کمونیست برجسته آلمانی، از بحثی با لنین درباره دفاع رزا لوگزامبورگ، شخصیت بزرگ جنبش زنان و انقلاب آلمان از حقوق زنان روسپی و تلاش برای بسیج و جذب آنان به صفوف انقلابیون می نویسد.

اما در ذهن مرد فاشیست، مشاهدات و وهم به هم می آمیزد. یک کابوس مرد جنگجو، زن پرولتر به مثابه دشمن مقطوع النسل کننده است. ادوین اریش دوینگر که در جنگ علیه دولت نوپای شوروی شرکت داشت و بعدا در آلمان به یک نویسنده فاشیست تبدیل شد، در یک صحنه تخیلی از جنگ، تصویری از کابوس مرد فاشیست به دست می دهد. موضوع این روایت، به اسارت درآمدن یک مرد جنگجوی ضدانقلابی به دست یک زن کارگر مسلح است، زنی که با چهره ای برافروخته توصیف می شود. در حالی که فرمانده سرخ ها دستور شلیک به افسر سفید را می دهد، زن کارگر می خواهد افسر سفید را زنده دستگیر کند و درباره او می گوید: باید این را زنده بگیریم چون خیلی افاده دارد. به هر دو بازوی افسر سفید شلیک می کنند اما او شمشیر از کف نمی نهد و روی لاشه اسب خود می افتد. از زن کارگر می پرسد چه کرده است که باید مورد آزار قرار گیرد. زن می گوید: با آن عینک تک چشمی ات حتما از اشرافی! و افسر مجروح باز می پرسد: به غیر از این جرمی علیه شما مرتکب نشده ام؟ زن کارگر به سوی او تف می کند اما فاصله با افسر سفید زیاد است و تف به او نمی رسد. زن، از زیر دامنش تپانچه ای بیرون می کشدو به سمت پایین تنه (افسر مجروح) نشانه می رود وشلیک می کندمرد،بدون آنکه ضعفی از خود نشان داده باشد می میردزن، با پاشنه کفش خود مکرر عینک تک چشمی روی چشم مرد را لگد می کند که برای او نمادی منفور است. وقتی همقطاران افسر سفید، جنازه او را می یابند مطمئن می شوند که به دست زنی کشته شده است.

از نظر تولایت، نکته کلیدی در این داستان تخیلی، مقطوع النسل شدن مرد جنگجو توسط دشمن مؤنث است. این دشمن، تپانچه را از زیر دامن خود بر می کشد، اشاره ای با بار جنسی. و به پایین تنه مرد شلیک می کند. از این گویاتر نمی توان کابوس مرد جنگجو را به تصویر کشید.

این داستان، تخیلی است و نویسنده فاشیست، با هدفی معین آن را نوشته است. راوی فاشیست، به دلیل سابقه نظامی، به خوبی با روحیات مردانی مانند خود آشناست. او تصویری هولناک از دشمن مؤنث به دست می دهد، دشمنی که قبل از هر چیز، مردانگی مرد فاشیست را هدف می گیرد. به خاطر دفاع از مردانگی است که مرد جنگجو باید دشمن مؤنث را از میان بردارد.

خشونت علیه زنان

ساختن تصویر هولناک از دشمن، در خدمت توجیه نابودی بی رحمانه این دشمن است. واقعیت جنگ داخلی ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ آلمان، قساوت مردان جنگجو علیه انقلابیون و زنانی بود که در صفوف انقلاب می جنگیدند. کلاوس تولایت در کتاب خود به روایت های این قساوت در نوشته های مردان سپاه آزاد می پردازد. یک نمونه، روایت سروان ارهارت از فرماندهان سپاه آزاد از ورود نفراتش به شهر براونشوایگ است:

پیشروی، به سرعت صورت گرفت، بدون اینکه به مقاومتی بربخورد. تنها در ورودی منطقه گلیزماروده، یک حادثه کوچک روی داد. آنجا، زنان کارگر کارخانه کنسروسازی موضع گرفته و روی رحمی که سرباز باید در مورد جنس مؤنث نشان دهد، حساب کرده بودند. زنان، فحش می دادند و تف می کردند و جیغ می کشیدند. یکی از افسران من، پنج پیک سوار را گرد آورد و دست به یک یورش کوچک به سبک پلیس زد. این کار، بخش مؤنث کمونیسم را هم آرام کرد و جاده باز شد.

رودلف مان، آجودان سروان ارهارت، همین صحنه را به یورش قرقی به جمع مرغان تشبیه می کند و می افزاید مردان جنگجو با دیدن صحنه فرار زنان، از خنده ریسه رفتند.

یکی دیگر از نفرات سروان ارهارت، درباره دستگیری یک زن کمونیست در مونیخ می نویسد. پس از اینکه این زن اسیر شعار می دهد، او را روی میله اتصال گاری می اندازند و آن قدر شلاقش می زنند که هیچ لکه سفیدی به پشتش نماند. از نظر تولایت، این روایت نیز باری جنسی دارد. پشت زنی که او را روی میله گاری انداخته اند چیزی جز باسن زن نیست.

از این گونه روایات در نوشته های مردان جنگجو فراوان است. در یک صحنه روایت شده توسط ارنست اوتوالد، مردان جنگجو به سوی پایین تنه زنانی که رویاروی آنان ایستاده اند، منور آتش زا شلیک می کنند تا ساقها و باسن هایشان بسوزد.

روایت های قساوت بارتری هم هست. نویسنده فاشیستی به نام ارنست فون سالومون، صحنه ای از یافتن جنازه زنان انقلابی ترسیم می کند که تبدیل به توده ای از خون، مدفوع، پارچه و گوشت شده اند. این گونه توصیف ها از پیکر مثله شده زنان، از نظر تولایت، یک روحیه معین در مردان جنگجو را بازتاب می دهد، نگاه به زن به مثابه موجودی چندش آور.

در چاپ اول کتاب تخیلات مردانه، که زمان انتشار آن چهار دهه پیش بود، کلاوس تولایت جا به جا در مورد اعمال مردان جنگجو از  اصطلاحاتی مانند قتل های شهوانی و خشونت جنسی استفاده می کند. اما او امروز دیگر مخالف این گونه اصطلاح هاست. کلاوس تولایت در مؤخره ای که در سال ۲۰۱۹ برای چاپ دوم کتاب خود نوشته است، خاطرنشان می کند اعمال مردان جنگجو با شهوت جنسی قابل توضیح نیست. در وجود این مردان، در جسم و ذهن آنان، چیزی اتفاق افتاده که ربطی به غریزه جنسی، غریزه ای که محرک نوازش و تماس ملایم است، ندارد. کلاوس تولایت البته خود روانکاو نیست، اما هم با استفاده از راهنمایی همسرش که روانکاو است و هم با مطالعه سیستماتیک انبوهی از آثار اصلی روانشناسی و روانکاوی قرن بیستم، کوشیده است دریابد چه بر سر جسم و ذهن مردان جنگجو آمده است که تبدیل به موجوداتی سرشار از نفرت و چندش نسبت به زنان شده اند. تولایت به تفصیل درباره اختلالاتی که در کودکی مردان جنگجو قابل ردگیری است می نویسد. او به گزارش های روانکاوانی مانند همسرش اشاره می کند که در آن از مردان دچار اختلال ضد زن، به عنوان موجوداتی یاد می شود که روند تولد و خودیابی آن ها ناتمام مانده است. روانشناسان در مورد این گونه اختلال، از ایجاد یک زره برای دفع جهان پیرامون  یاد می کنند. در جسم مردی که چنین زرهی برای خود می سازد، کارکرد برخی از ارگان ها مسخ شده است. کلاوس تولایت در متن ۲۰۱۹ خود، می پرسد مردان جنگجو در موارد بی شمار تجاوز علیه زنان در جریان جنگ ها، چگونه تحریک و قادر به این اعمال می شوند. پاسخ تولایت این است که این تحریک دیگر ربطی به تحریک جنسی ندارد، بلکه نتیجه مسخ جسم مرد و تبدیل آن به سلاح است. تولایت در این مورد به کتاب  آرزوی آهنین نوشته مایک تایسن قهرمان پیشین بوکس استناد می کند که سابقه محکومیت کیفری به خاطر خشونت و از جمله تجاوز دارد. تایسن در این کتاب از تحریک آلت خود در مواقعی می نویسد که فرد دیگری تایسن را به عنوان یک تهدید و خطر توصیف می کند، و نیز هنگامی که ضربه ای به حریف می زند. تولایت در همین زمینه همچنین به مطالعات یک استاد دانشگاه تورونتو در مورد اختلالات روانی مردان جوان اشاره می کند.

خشونت مردان مجهز به زره جسمی،‌ محدود به خشونت علیه زنان نیست. فصلی از کتاب تولایت به ضرب و شتم به عنوان یک رسم بسیار رایج در دانشکده های نظامی اختصاص دارد. ضرب و شتم و کتک، بخشی از روند تبدیل مردان به جنگجویان است.

مادران، خواهران و همسران مرد فاشیست

باربارا ارنرایش در مقدمه نسخه انگلیسی کتاب تخیلات مردانه می نویسد در زندگی مردان جنگجو، سه نوع زن وجود دارند:‌ همسران و معشوقه هایی که در میدان جنگ و نیز در خاطرات و داستان های این مردان غایبند، پرستاران سفیدی که از دید مرد جنگجو، نماد مادری و خواهری اند، و زنان سرخی که مرد جنگجو آنان را دشمن خود می داند. ارنست روم فرمانده اس.آ.، گروه ضربت حزب نازی آلمان، می نویسد:

مادر من بهترین مادر و زن دنیاست.

از نظر مرد فاشیست، مادر او فرشته نجات و موطنی دوست داشتنی است.

پرستاران سفیدپوست و سفیدپوشی که جنگجوی مجروح را تیمار می کردند، حکم خواهران او را دارند. از آن ها همیشه بوی مواد ضدعفونی به مشام می رسد.

همسر مرد فاشیست، در بسیاری از موارد خواهر همرزم اوست، و خواهر مرد فاشیست، همسر همقطار او.

اما همسران در روایت های مردان فاشیست حضور چندانی ندارند. مرد جنگجو یا با زن سرخ روبروست که همان روسپی است، یا با فرشتگان سفیدپوشی که مادران و خواهران را تداعی می کنند.

به نوشته باربارا ارنرایش، مرز بین زن ستیزی ملایم مردی که همسرش را از داستان خود حذف می کند، و زن ستیزی خونبار جنگجویی که در زن سرخ، توده ای متعفن می بیند، سیال است. مادر و خواهر مرد فاشیست هیچ نشانی از زن بودن ندارند،‌ موجوداتی فاقد جنسیت و سکسوالیته اند. آنها در حقیقت مرده اند، قدیسانی آسمانی.

بورژوازی و زن

بخشی از کتاب تولایت به فرایند شکل گیری مرد بورژوا اختصاص دارد. برآمد این تیپ مرد،‌ همزمان با خیز قدرت های اروپای پساقرون وسطی برای تسخیر جهان است. مرد بورژوا به کشتی مجهز و مستحکمی می ماند که می توان آن را به مأموریت فتح دنیا فرستاد. تولایت به تعبیری از نوربرت الیاس استناد می کند از نوعی زره که مرد اروپایی برای فتح جهان به تن می کند: زرهی از اتکای به نفس و نیز غلبه بر نفس، زرهی که مرز میان درون و بیرون را نگه می دارد.

آغاز این روند، شکل گیری شهرها در قرون وسطی است. اراضی مزروعی محدودند. همه فرزندان دهقانان نمی توانند کشاورز بمانند. جامعه قرون وسطایی، سلول های جدیدی می سازد: شهرها. برخی کارکردهای اجتماع قرون وسطایی به شهرها منتقل می شوند. شهرها جایگاه خود را در اقتصاد می یابند و بعضا در سیاست نیز در قالب خودگردانی، برآمد دارند. همزمان با دیوارکشی واقعی و مجازی دور شهرها، مردان نیز زره جداکننده درون و بیرون را برای خود می سازند.

بورژوازی، کل جهان را به مایملک تبدیل می کند. به نظر تولایت، گذار از اشراف زن باره قرون وسطی به تک همسری بورژوایی، تصادفی نیست. طبقه ای که می خواست با اتکا به نفس و کنترل نفس، جهان را فتح کند، نمی توانست در درون خود، یک نظم اجتماعی سیال را تحمل کند. این نظم، نیازمند مرزهای درونی برای جهت دادن به امیال انسان هاست. مرد بورژوا باید شکلی می یافت که لازمه بورژوا شدن بود. از نظر نوربرت الیاس، لازمه بورژوا شدن،‌ غلبه بر نفس است که چیزی نیست جز جدایی روانی فرد از امیال و احساسات او. مرز و آستانه میان شخصیت پاکیزه و امیال ناپاک،‌ نطفه زرهی است که مرد برای خود می سازد. ادعای تولایت، همپوشی کامل مرد بورژوا و مرد فاشیست نیست. تولایت به دنبال ردگیری تاریخی منزه طلبی مردانه است.

ناسیونالیسم

مردانگی مسمومی که تولایت ترسیم می کند، پیوندی ناگسستنی با مفاهیم ملت و ناسیونالیسم دارد. مرد جنگجوی عصر سرمایه داری، در برابر پدیده های بی شکل و خوف انگیزی مانند توده، ملت را بر می نهد. آرنولت برونن یکی از نویسندگان فاشیست می نویسد:

ملت، منظورم قطعا آن اوباش عربده کش شهرهای آسفالته نیست، … بلکه ملت بزرگ و صبور آلمان است، آبادکنندگان مزارع و سنگلاخ ها، نگهدارنده جنگل های انبوه و صیاد اقیانوس هاست، این ملت از ما می خواهد سنگر خود را نگه داریم، حتی وقتی حکومت بخواهد ما را بتاراند.

مراحل تکامل از دید مرد فاشیست این است: از توده،‌ ملت ساختن، و از ملت، دولت – ملت ساختن. این برکشیدن ملت، کار پیشواست. یوزف گوبلز که پیش از رسیدن به مقام وزیر تبلیغات هیتلر، یک رمان تحت عنوان میشائل نوشته بود، در این رمان رابطه پیشوا و ملت را چنین ترسیم می کند:

پیشوا و ملت در یک امر، یک امر مهم، متفاوتند: پیشوا برای آنکه پیشوا باشد، نیاز به ملت ندارد. اما ملت تنها به واسطه پیشوا ملت می شود. در هر حالت دیگر، تنها یک جمع متفرق استدر چنین حالتی، مردم هرگز حامل ارزش نیستندجمع، تنها زمانی ملت می شود که پیروی کند. از این لحظه است که دارای روح می شودهر جمع انسانی که نیاز به ملت شدن احساس کند و به شرف چنین اشتراکی دست یابد، بدین منظور نیازمند مردی است که رهبری اش کند.

تولایت، روند تبدیل توده به ملت را به تاثیر میدان مغناطیسی بر براده های آهن تشبیه می کند. براده ها در این میدان، نظم و جهت و روح می یابند. روحی که پیشوا در ملت می دمد، مانند نیرویی است که آهن ربا بر براده ها اعمال می کند.

در توده، عنصر بلعنده و مخوف مؤنث است که مرد را تهدید می کند. در ملت، زن به موجودی مطیع تبدیل شده است. تبدیل توده به ملت،‌ مانند لقاح است: در آن لحظه که مردم خود را به پیشوا تسلیم می کنند، باری می یابند، باردار می شوند. از این لقاح، لشکر مردان جنگجو زاییده می شود.

ملت، سرباز، مرد و قدرت از دید فاشیست ها تفکیک ناپذیرند. این یگانگی، مرد جنگجو را از تجزیه و زوال مصون می دارد.

پیشوا، از مرد فاشیست می طلبد که بر نفس خود غلبه کند. پاداشی که مرد فاشیست برای این جهاد اکبر دریافت می کند، حق کشتن است. وقتی نه جنگی باشد و نه جنگ داخلی، حق طبیعی مرد جنگجو این است که پایینی ها، یعنی زنان، طبقات محکوم، یهودیان و هر آنکه را پایین تر به حساب می آید، خوار بشمارد، بکوبد، بفریبد و در صف کاندیداهای مرگ قرار دهد.

ناسیونالیسم یعنی کشیدن مرزی به دور آنان که درون اند، و بیرون نهادن سایرین. در بطن گفتمان قدرت دولت – ملت، گفتمان قتل مستتر است.

جنگ ها مردان را می سازند و مردان، جنگها را. در مقدمه نسخه انگلیسی کتاب تخیلات مردانه، بدین اشاره می رود که مارکسیست ها همواره در جستجوی تاریخ واقعی، کوشیده اند تاریخی را که مردان نوشته اند، تاریخ شاهان و سرداران و فاتحان را به مثابه پرده ای از روی تاریخ جوامع کنار بزنند. اما این سرداران، مردان را، مردانگی را ساخته اند. آنها فقط تاریخ را ننوشته اند، تاریخ را ساخته اند.

روایت های مردانه

مردان فقط تاریخ را ننوشته اند. موشکافی در بسیاری از دیگر رشته های علم نمایانگر آنست که پژوهش در آن ها از دید مردانه صورت گرفته است. یکی از این رشته ها، انسان شناسی است.

کلاوس تولایت در کتاب تخیلات مردانه، فصلی را به نقل از کتاب »افول زنان« (عنوان کتاب را می توان به خاستگاه زنان نیز ترجمه کرد) نوشته الن مورگان اختصاص داده است. الن مورگان می نویسد روایت رایج از پیدایش انسان این گونه است:‌ موجود مذکری از بالای درخت به زمین فرود آمد، مراتع پر از حیوانات را دید، سلاح به دست گرفت و شکارچی ماهری شد. بسیاری از ژن های انسان را به این نوع تکامل نوع بشر نسبت می دهند. می گویند به این خاطر روی دو پا راه می رویم که اجداد ما می بایست قد علم می کردند و در جستجوی شکار به دوردست می نگریستند. به این خاطر غارنشین شدیم که به عنوان شکارچی، نیاز به پایگاهی داشتیم که پس از هر دور شکار به آن برگردیم. تکلم ما هم ریشه در این دارد که شکارچیان نقشه شکار بعدی را با هم می کشیدند یا پُز شکار قبلی را به هم می دادند.

الن مورگان می افزاید:

اکثر منابع، تنها زمانی به انسان اولیه مؤنث می پردازند که بحث بر سر تولید مثل است. تولید مثل که انجام شد، انسان اولیه مؤنث را مرخص می کنند و صحنه را باز به مذکرها اختصاص می دهند. باز به توصیف شکارچی بزرگ با سلاح های عالی اش و دو پایش می پردازند که دیگر کج و معوج نیستند. همه تغییرات در بدن زن هم نتیجه تکامل شکارچی بزرگ مذکر است.

به نوشته الن مورگان، روایت دیگری نیز از تکامل انسان قابل تصور است. مگر نه این است که هر نوزاد حامل ژن های پدر و مادرش است و نه فقط ژن های پدرش؟

روایت متفاوت قابل تصور، از این قرار است:

در دوره زمین شناسی موسوم به پلیوسن، یعنی مابین پنج و دو و نیم میلیون سال پیش، آفریقا دچار خشکسالی شد. بسیاری از جنگل ها از بین رفت و جای خود را به بیشه داد. اجداد انسان از منابع غذایی جنگلی خود محروم شدند. مادرهایی که مدتی طولانی می بایست نوزادان خود را حمل کنند،‌ با از بین رفتن پناهگاه های جنگلی و مأمن های روی درخت، در معرض حملات حیوانات درنده قرار گرفتند. یا می بایست نسل انسان منقرض می شد یا باید راهی می یافت که از این مخمصه بگریزد. مأمن جدید، دریا بود. قاره آفریقا سواحل بسیار دارد. مادران و نوزادانشان به آب پناه بردند، جایی که از گربه سانان درنده در امان بودند. مادران، در آب بسیار آسان تر از خشکی روی دو پا ایستادن را یاد گرفتند تا از ساحل و درندگان فاصله بگیرند. آنان در حالی که تا گردن در آب بودند، نوزادان خود را در بغل گرفته بودند و منتظر می ماندند تا گربه سان درنده ای که مانند همه گربه ها از آب گریزان است، از ساحل دور شود. در عین حال، در آب دریا به اندازه کافی مواد غذایی برای اجداد انسان فراهم بود: میگو، خرچنگ، صدف، پستانداران آبزی و غیره. در آب بود که انسان ایستادن آموخت و پوستش بدون مو و صاف شد. از دست دادن موی بدن، وجه اشتراک همه پستاندارانی است که به آب زدند. انسان تنها جانور از خانواده میمون هاست که زیر پوستش مانند پستانداران آبزی، یک لایه چربی دارد.

روایت رایج این است که انسان ها موی خود را از دست دادند زیرا در دوره زمین شناسی پلیوسن، هوا گرم شده بود. اما چرا در میمون های دیگر چنین نشد؟ چرا انسان موی بدن را از دست داد اما صاحب لایه چربی زیر پوست شد؟

غارنشینی هم با زندگی کنار آب قابل توضیح است. در سواحل، غارها فراوانند. روایت مورگان، ابزار ساختن را هم توضیح می دهد. همانگونه که در سمور آبی امروزی شاهدیم، برای باز کردن صدف باید از ابزار سنگی استفاده کرد.

چگونه است که انسان موی سر خود را از دست نداد؟ برای آنکه سر او از آب بیرون بود و پوست سرش زیر آفتاب به حفاظ مو نیاز داشت. و چرا موی سر زنان بیشتر از موی سر مردان است؟ بدین خاطر که نوزادان موهای مادران خود را می گرفتند تا روی آب بمانند و از مادر دور نشوند.

روایت مورگان، از روایت مردانه رایج انسان شدن، بسیار منطقی تر به نظر می رسد. البته هر دو روایت مبتی بر حدس و گمان است. اما چرا باید روایت متناقض تر رایج را پذیرفت؟ چرا نباید پذیرفت که ما انسان ها ژن های خود را حداقل به همان اندازه پدران، از مادران به ارث برده ایم؟

فقط تاریخ جوامع نیست که باید بازبینی شود.

فاشیسم امروزی

به پرسش آغاز این نوشته باز گردیم: چرا مردشناسی مهم است؟

بهترین پاسخ به این پرسش را بیورن هوکه، از رهبران حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان، در سال ۲۰۱۵ داده است:

»ما باید مردانگی خود را از نو دریابیم. زیرا تنها در صورتی که مردانگی خود را دوباره کشف کنیم، مرد می شویم. و فقط به شرطی که مرد شویم، قادر به دفاع خواهیم شد. و دوستان عزیز، ما باید قادر به دفاع شویم!»

انسان هایی که هوکه و همفکرانش همه مردان سفیدپوست را به ستیز علیه آنان دعوت می کنند، کسانی نیستند جز بقیه بشریت: زنان، رنگین پوستان، اهالی سرزمین هایی که نژاد سفید، آنان را بیگانه می انگارد. مردانگی از نظر هوکه نیز چیزی است که باید به دست آورد. مردان سفیدپوستی که جنگجو نیستند، مرد نیستند. هر کس حاضر به قتل نباشد، مرد نیست. شاید فکر کنید سخن از قتل، اغراق است. اما طرفداران حزب هوکه در ملأ عام درباره پناهندگانی که می کوشند از طریق دریا خود را به اروپا برسانند شعار می دهند: «بگذارید خفه شوند». رهبران حزب هوکه در جریان پناهنده شدن صد ها هزار نفر به اروپا در سال ۲۰۱۵ از این دفاع می کردند که به هر قیمت باید از مرزها حراست شود، و به این سئوال که باید به سوی پناهندگان آتش گشود یا نه، تلویحا پاسخ مثبت می دادند.

امروز نیز مانند قرن بیستم، مرد سفید پوست وقتی سخن از مردانگی و ملت و وطن می زند، منظورش قتل است.

در همان سالی که بیورن هوکه خواهان مرد شدن هم نژادان مذکرش شد، کلاوس تولایت کتاب خنده قاتلان را نوشت که به گفته نویسنده، از بسیاری جهات ادامه مهمترین کتابش یعنی تخیلات مردانه است. عنوان کتاب از زهرخند آندرس برویک، قاتل ۷۷ جوان نروژی در دادگاه گرفته شده است. برویک با انگیزه های نژادپرستانه به کمپ تابستانی سازمان جوانان سوسیال دمکرات حمله کرد و در آنجا بی رحمانه هر کس را توانست به ضرب گلوله کشت.

جنایت برویک بعدها در گوشه و کنار جهان تکرار شد. بسیاری از قاتلان فاشیست، از نیوزیلند گرفته تا آلمان و آمریکا، از سرمشق برویک پیروی کردند. آنها در حین آدم کشی از کار خود فیلم می گیرند و مستقیما در اینترنت پخش می کنند. شبکه های اجتماعی به ابزار مهم مردان جنگجو تبدیل شده است.

بحثی در میان چپ ها در برخی از کشورها جاری است که باید اولویت را برای سیاست طبقاتی قائل شد یا سیاست هویت. پرسش این است که جایگاه هویت های غیرطبقاتی مانند جنسیت، رنگ پوست و غیره در مبارزه چپ چیست. برخی چپ ها می گویند در ده های اخیر به هویت های غیرطبقاتی بیش از حد بها داده شده است و چپ باید به اصل خود یعنی دفاع از طبقه کارگر باز گردد. در مقابل، چپ های دیگری هم هستند که گاه فراموش می کنند مبارزه علیه تبعیض، مبارزه فمینیستی و مبارزه بسیاری از دیگر جنبش های اجتماعی، اگر سمت گیری طبقاتی نیابد به سد سدید نظام حاکم بر می خورد و متوقف می شود.

خواندن کتاب تخیلات مردانه مرا بدین باور پایبندتر کرد که مبارزه ضد نظام بهره کشی و بردگی، بدون مبارزه علیه مردانگی زهرآلود قابل تصور نیست. هزاران سال است که مردسالاری، رکن مهم حفظ و تحکیم مناسبات اسارت بار است. طبقات حاکم همواره می توانند روی کارکرد مردانگی حساب کنند. مدافعان نظام بردگی و تبعیض به خوبی می دانند که چگونه جنگجوی درون مرد را خطاب قرار دهند. آنها همواره توانسته اند در میان مردان، به شمار کافی متحدان ثابت قدمی بیابند که له کردن غیرمردان را تحقق لذت بخش تخیلات مردانه سرکوبگر می بینند. و مرد را اینجا، مرد جنگجو تعریف می کند. فقط خود او مرد است. هر که مانند او نیست به توده پست و متعفنی تعلق دارد که مرد باید وجود خود را از آن منزه کند. نگاه کنید به آنچه آخوندها در رساله های خود درباره زن نوشته اند. و نگاه کنید به انبوه مردانی که نه از سر ناآگاهی، بلکه دقیقا در پیروی از همان مردانگی که در وجودشان پرورده شده است، همدست ستمگران حاکم می شوند. نگاه کنید به ایدئولوژی های مردانه ای مانند فاشیسم و ناسیونالیسم و بنیادگرایی مذهبی.

کتاب تولایت را باید همان گونه خواند که خود او توصیه می کند. تولایت، ادامه دهنده سنت مارکسیست های قرن بیستم است که یافته های علوم نوین روانشناسی و جامعه شناسی را بر گنجینه مارکسیسم افزودند.

نتیجه گیری عملی از نظرات تولایت؟ برای غلبه بر مناسبات اسارت بار حاکم، برای به زیر کشیدن طبقه حاکم، طبقه سرمایه دار، باید مردانگی زهرآلود را در هم شکست. باید بر این گرایش و وضعیت مخرب قید نهاد، باید زن ستیزانی را که بی شرمانه سربرآورده اند به عقب راند و شرم از مردانگی مسموم را برقرار و حفظ کرد. باید زنان و هر انسان دیگری را که حاضر نیست تسلیم مردانگی زهرآلود شود، در مبارزه ای طولانی علیه نظام حاکم و فکر و روح حاکم بر آن بسیج کرد. این گونه سیاست هویت، این گونه مبارزه علیه هویت مرد جنگجو، عین سیاست طبقاتی است.

ویژگی های کتاب

کتاب تخیلات مردانه از بسیاری جهات برجسته است. برای نوشتن این کتاب، تولایت از منابعی استفاده کرده است که فهرست عناوینشان به هجده صفحه می رسد. حجم پانویسهای کتاب، ۱۵۰ صفحه است. خود کتاب بالغ بر هزار صفحه متن اصلی و بیش از صد صفحه مؤخره است. هر کس که تجربه نوشتن متون علمی را داشته باشد می داند که برای نوشتن چنین متنی، چه حجم عظیمی از کار لازم است. تولایت صدها تصویر در متن کتاب گنجانده است که با متن ارتباط مستقیم دارد، از عکسهای افسران نویسنده متنهای فاشیستی گرفته تا پوسترها و نقاشی های مربوط به زمان نگارش متن های فاشیستی و بسیاری دیگر از تصویرهایی که به انسان کمک می کنند متن کتب را بهتر به خاطر بسپارد.

آشنایان به زبان آلمانی بخت این را دارند که چاپ دوم کتاب را که همراه با مؤخره ۷۰ صفحه ای نویسنده در سال ۲۰۱۹ منتشر شده است بخوانند. نسخه الکترونیک این کتاب نیز با این مشخصات قابل تهیه است:

EAN    9783957577467

Verlag Matthes & Seitz Berlin Verlag

اگر به زبان انگلیسی آشنایید، می توانید ترجمه نسخه ۱۹۷۸ کتاب را در دو جلد به رایگان مطالعه کنید:

https://monoskop.org/images/5/54/Theweleit_Klaus_Male_Fantasies_Vol_1_Women_Floods_Bodies_History.pdf

https://monoskop.org/images/4/4d/Theweleit_Klaus_Male_Fantasies_Vol_2_Male_Bodies_Psychoanalyzing_the_White_Terror.pdf

ترجمه انگلیسی کتاب، توسط انتشارات دانشگاه مینسوتای آمریکا منتشر و توسط خود نویسنده آلمانی، تحسین شده است.

https://akhbar-rooz.com/?p=98900 لينک کوتاه

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

خبر اول سايت

آخرين مطالب سايت

مطالب پربيننده روز


0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x