پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳

پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳

بنی صدر، حقایق و واقعیت ها – امیرحسین لادن

ابوالحسن بنی صدر، نخستین رئیس جمهور ایران، درگذشت. 

بنی صدر کیست و چیست، چگونه به قدرت رسید و چرا برکنار شد. پاسخ این پرسش ها را، اکثر هم میهنان مان، کم و بیش (درست یا نادرست) یا می دانستند و یا طی دو سه روز گذشته در لابلای اخبار و شبکه های مجازی، خوانده اند. بنابراین، در اینجا قصد مان – نه تکرار مکررات است، – نه مرده پرستی است و – نه سرزنش و نکوهش. بل که میخواهیم ببینیم، حقایق و واقعیت های شخصیتی مانند ابوالحسن بنی صدر، کدامند و چه نقشی در سرنوشت میهن مان داشتند و از زندگی و تجربیات او چه درسی می توانیم بیآموزیم؟

شکل گیری شخصیت

دید و برداشت و اندیشه ی هر انسانی، نتیجه ی پرورش اولیه در خانواده؛ آموزش در مدارس؛ و سپس تجربیات در جامعه و زندگی می باشد. در مجموع، همه مان زائیده ی فرهنگ مشترکمان هستیم. در این راستا، ببینیم دید و اندیشه ابوالحسن بنی صدر چگونه شکل گرفت و در کجا قرار داشت؟  

پدر ابوالحسن، سید نصراله بنی صدر، از فقهای بزرگ همدان بود. بنابراین ابوالحسن، نه تنها در یک خانواده ی مذهبی پرورش یافته بود، بل که پدرش قطبِ تأثیرگذاری در شکل گیری دید و اندیشه ی او بود. با این وصف، او در نوجوانی، استقلالِ فکری داشت و توانست پدرش را راضی کند که به جای مدرسه فیضیه به دانشگاه تهران برود.

بنی صدر مانند هزاران دانشجوی دیگر، با راه مصدق آشنا شد، به جبهه ملی علاقمند گردید، و در صف مخالفان حکومت خودکامه ی شاه قرار گرفت. اولین نقطه عطف زندگی بنی صدر، خروج او از ایران، پس از واقعه پانزده خرداد ۱۳۴۲ و ادامه ی تحصیل در فرانسه بود. دومین چرخش (نقطعه عطف) زندگی بنی صدر، تصادفی و بدون زمینه سازی صورت گرفت.  پدر بنی صدر در سال ۱۳۵۰، در نجف درگذشت. بنی صدر که برای تشیع پیکر پدرش، به نجف رفته بود، با روح اله خمینی که سال ها با پدرش سابقه ی دوستی داشت، آشنا شد. این آشنائی، آغاز رابطه و نزدیکی با خمینی گردید و بنی صدر جزو مشاوران خمینی شد.  

“این نزدیکی تا جایی ادامه یافت که بنی صدر یکی از سرنشینان هواپیمای ایرفرانس بود و در تاریخ دوازده بهمن ۱۳۵۷ همراه با آیت‌الله خمینی به ایران بازگشت و بلافاصله جلسات سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف به راه انداخت و آیت‌الله خمینی او را به عضویت در شورای انقلاب گمارد اما او حاضر به همکاری با دولت موقت نشد.”  (1)   

در کابینه مهدی بازرگان، بنا بخواست خمینی، بنی صدر سرپرست وزارت اقتصاد و دارائی کشور شد. چرخشِ بعدی،  پس از استعفای دولت بازرگان، زمانی صورت گرفت که بنی صدر با کسب یازده میلیون رأی، یعنی ۷۶ درصد از آرای مردم، نخستین رئیس جمهور شد. خمینی فرماندهی کل قوا را نیز به بنی صدر واگذار کرد. این دورانی است که او مورد تأئید خمینی است. زمانی که اسلامگراها این رابطه را مخدوش کردند، و نظر خمینی برگشت؛ همه چیز باژگونه گردید.

“به گفته عبدالله جاسبی، از اعضای وقت حزب جمهوری اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس وقت، در جلسه‌ای از بنی‌صدر به خمینی شکایت کرد: “آن قدر این بنی‌صدر علیه ما حرف می‌زند و آبروی ما را می‌برد شما حرفی نمی‌زنید؟! و بعد آقای هاشمی ساکت شدند و زدند زیر گریه! امام جلسه را ترک کردند و ما هم همین‌طور سکوت کرده بودیم. فردای آن روز حاج احمد آقا [خمینی] به ما زنگ زدند و گفتند دیشب امام خوابشان نبرده ‌است و حکم عزل بنی‌صدر را از فرماندهی کل قوا صادر کرده‌اند و چند روز بعد نیز حکم عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس مطرح شد و رای آورد.” فردای آن روز، نیروهای حزب‌اللهی به خیابان‌ها ریختند و خواستار اعدام بنی‌صدر شدند.” (۲)

سر شب به سر قصد تاراج داشت   سحرگه نه تن سر، نه سر تاج داشت

به یک گردش چرخ نیلوفری    نه نادر به جا ماند و نه نادری

لِزِک کالوکاسکی، یک تاریخ دان و اندیشمند لهستانی می نویسد: “در سیاست، فریب خوردن، عذر قابل پذیرش و بخشودنی نیست.”

ولی همه مان می دانیم که فریب نخوردن و به بیراهه نرفتن، نه تنها آسان نیست، بل که بس دشوار می باشد. اینکه، میلیون ها ایرانیِ ناراضی از رژیم خودکامه ی شاه ، فریب دروغ ها و وعده های پوچ خمینی را خوردند، قابل درک است. آنچه درکش مشکل و غیرقابل هضم است، اغفال شدنِ روشنفکران و تلاشگران و کنشگران سیاسی است؛ که نمی بایستی بدون بازبینی و بررسی به دام می افتادند. آیا این انتظار نادرست است که باید تفاوتی بین تلاشگران و متن جامعه، یعنی مردمان عادی، وجود داشته باشد؟!

در این رابطه، تنها مردم عادی نبودند که قول و وعده هایِ خمینی را پذیرفتند، اکثریت بزرگی از مردم با تفاوت هائی در این دام افتادند. اینکه میلیون ها تن در خیابان ها فریاد می زدند: “ما همه سرباز توایم خمینی” ، بهترین نمودار آنست. حتی اشخاص با تجربه ی سیاسی نیز، به خمینی اعتماد کردند و اغفال شدند؛ تعداد قابل ملاحظه ای از نویسندها و شعرا و تلاشگران سیاسی؛ حتی شخصیتی مانند الهیار صالح، از سیاستمداران درستکار و از یاران جبهه ی ملی و مصدق، اغفال شده بود. کیانوری (دبیر اول کمیته مرکزی حزب توده ایران) می نویسد: “بعد از انقلاب در ایران او را دیدم. صالح جزء کسانی بود که جداً انقلاب را تأئید می کرد؛ جداً می گفت: آقا، من نمی دانم که بعضی از این احمق ها (جبهه ملی ها) چه می خواهند”. (۳)

آیا ابوالحسن بنی صدر که از ۸ سال پیش از انقلاب، با روح اله خمینی رابطه ی نزدیک و تنگاتنگی داشت، و جزو مشاورین نزدیک او بود، در ضمیر ناخودآگاه خود، خمینی را جایگزین پدرش کرده بود؟ خمینی، مانند پدر ابوالحسن، سید نصراله بنی صدر، یک روحانی سالخورده ی مبارز بود. همه می دانیم که این باورِ خود ساخته ی ابوالحسن بنی صدر، آنقدر قوی و آشکار بود، که خمینی نیز او را مانند فرزند پذیرفته بود؟!

آیا بنی صدر نمی دانست که خمینی قصد برپائی حکومت ولایت فقیه را دارد؟ کتاب “ولایت فقیه” خمینی را نخوانده بود؟ کتابی که مدعی است: “هر کس عقاید و احکام اسلام را دریافته باشد چون به ولایت فقیه برسد، بیدرنگ تصدیق خواهد کرد و آنرا  ضروری و بدیهی خواهد شناخت. … ما معتقد به ولایت هستیم، پیغمبر اسلام باید خلیفه تعیین کند. اگر پیغمبر اکرم خلیفه تعیین نکند رسالت خود را بپایان نرسانده است. ضرورت اجرای احکام  و قوه ی مجریه و اهمیت آن در تحقق رسالت و ایجاد نظام عادلانه ای که مایه خوشبختی بشر است.” (۴)      

چنانچه بنی صدر می دانست و همراهی کرد، بنابراین در پیدایش ولایت فقیه و عواقب ناشی از آن – در ایران امروز – شریک و سهیم می باشد. چنانچه نمی دانست، یعنی از برنامه ی خمینی بی خبر بود، و کتاب او را نخوانده بود؛ گناهش نابخشودنی است. زیرا بدون پی بردن به کنه مسائل، مواضع و برنامه ی خمینی – مانند یزدی و قطب زاده – “جاده صاف کن” خمینی شد، ملتی را گرفتار کرد و سرنوشت شان را در اختیار آخوندها قرار داد! آیا این رابطه ی احساسیِ پدر و پسری بینِ بنی صدر و خمینی، اندیشه ی او را چنان “تار و کدر” کرده بود که خمینی را دربست، و بی چون و چرا، پذیرفته بود؟

آگاهی و شناخت

محمد مختاری، در رابطه با نقش انسان آگاه، می نویسد: “کسانی که از امکانی ذهنی بهره ورند، و زودتر از دیگران به نیروها و ظرفیتهای درونی آدمی، و قدرت اراده ی او پی می برند … زنگهای آگاهاننده ی ذهن آدمی اند.” (۵)   

علی شریعتی، مسئولیت و رسالت روشنفکر را “در انتخاب درست ترین راه … و ایجاد و انتقال واقعیت به آگاهی جامعه می داند.” (۶)

حقیقت اینجاست، که ما ایرانیان، شناخت نیم بند و ناکاملی از آخوندها داشته ایم؛ در حدی که به کم دان ترین و عقب افتاده ترین قشر جامعه، می گفتیم: “علما” و “آقا”!؟ از سوی دیگر، زیر فشارِ حکومت خودکامه و تکبر جنون آمیز شاه، عرصه چنان تنگ شده بود، که جامعه آماده ی پذیرفتن تغییر بود؛ “هر تغییری”!؟ ماجرای ما، کمی شبیه ماجرای “مار غاشیه” و جهنم، شده بود. یعنی “از ترس بدتر، به بد پناه بردن!”

نیمه ی دوم زندگانی ابوالحسن بنی صدر، چگونه فولاد آبدیده شد؟

“هیچ انسانی – مخصوصن (مخصوصاً) انسان خواننده و اندیشه گر، انسان متفکر و عارف – بیک حال باقی نمیماند و دائمن در تبدیل است.” (۷)

مولانا می گوید:

سوختم و سوختم و سوختم    تا روشِ عاشقی آموختم  

حاصل عمرم سه سخن بیش نیست    خام بودم، پخته شدم، سوختم

زندگی بنی صدر، پس از به کژ راهه کشیده شدن انقلاب و شکست و ناکامی، در مبارزه برای برقراری عدالت و برابری و مردمسالاری در ایران، خلاصه شده بود. نوشته ی حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران – همسازی ملی جمهوری خواهان، به بهترین وجه اندیشه و تلاش های بنی صدر را ترسیم می کند:

“پس از انقلاب در دوران ریاست جمهوری خود، علیرغم اعتقادات مذهبی، با ولایت فقیه مخالفت کرد و با بهشتی، رفسنجانی، خامنه ای و آیت و دیگر بنیانگذاران حزب جمهوری اسلامی در افتاد و راه آزادی و استقلال ایران را رها نکرد. … او به درستی نسبت به اشتباه خود در طرفداری از خمینی ابراز پشیمانی کرد.”  (8)    

اندیشکده آگاهی و شناخت بر این باور است که آنچه از زندگی پُر تلاطم و تلاش های این مبارز میهن دوست میآموزیم با دید و باور ما، همراه است.

هدف، رهائی ملت و نجات ایران است

مسئولیت، برقراری عدالت و آزادی و مردمسالاری است

راه مان، گسترش دانش و بینش می باشد، زیرا

آگاهی، کلید رهائی است.

امیرحسین لادن

[email protected]

سه شنبه بیست مهرماه ۱۴۰۰  

(۱) سایت خبری تحلیلی زیتون   (2) بی بی سی   (3) خاطرات کیانوری   (4) ولایت فقیه 

(۵) انسان در شعر معاصر   (6) رسالت روشنفکر برای ساختن جامعه   (7) نقشی از حافظ  

(۸) بیانیه حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران

https://akhbar-rooz.com/?p=129037 لينک کوتاه

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

2 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
peerooz
peerooz
2 سال قبل

“آفرین بر نظر پاک خطا پوشش باد”. حافظ.

با عرض احترام,
“اندیشکده آگاهی و شناخت بر این باور است که آنچه از زندگی پُر تلاطم و تلاش های این مبارز میهن دوست میآموزیم با دید و باور ما، همراه است.
هدف، رهائی ملت و نجات ایران است
مسئولیت، برقراری عدالت و آزادی و مردمسالاری است”.

آیا دین و مذهب بطور اعم و اسلام بطور اخص راه “برقراری عدالت و آزادی و مردمسالاری است”؟ که وسیله اجرای آن انتشار “انقلاب اسلامی” برای چهل سال در پاریس یعنی گهواره آزادی و مردم سالاری باشد؟ نمیدانم.

تورج آرامش
تورج آرامش
2 سال قبل
پاسخ به  peerooz

 شوربختانه ، حکومت های خود کامه ، عقب افتاده روابسته به ابرقدرت های سرمایه داری روند «تمرین دموکراسی» یعنی ؛ تحزب ، انتخابات ، مجلس و قانون گزاری ، آزادی بیان ، قلم ، اجتماعات و….. را بعداز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به انواع « تمرین مبارزه» علیه حکومت دیکتاتوری نمودند. نتیجه ی « جنگ فرساشی» فروپاشی حکومت بعداز کودتا به قیمت نابودی تمام دستاورد های اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی بعداز تبعید رضاشاه در سوم شهریور ۱۳۲۰ بود.

طرفه آنکه ارتجاعی ترین و عقب مانده ترین جریان اجتماعی با اسلام سیاسی و به رهبری خمینی و روحانیون از سران حکومت گذشته و تمام مخالفان آن حکومت پیشی گرفتند.

بدبختانه اسلام سیاسی و عاشورای حسینی همیشه در طول حکومت آریامهری از شاه تا مخالفان حکومت فاسد آن بعنوان «مسکن» و تخدیر و عوام مفریبی به اشکال مختلف دامن زده می شد که هزاران مثال از عزاداری شاه در مسجد سپهسالار
تا انتصاب متفکر اسلامی سید حسین نصر بریاست دفتر ملکه فرح پهلوی تا سخنرانی های دکتر علی شریعتی در تمام دانشگاهها یا مراسم عزادرای و جشن مذهبی توسط زنده یاد داریوش فروهر برای جلب نظر عوام وخوش خیالی فدائیان از مبارزات مجاهدین خلق ….. همه باعث پخش فرهنگ سنتی اسلام صاحب ازمانی و عاشورائی در بین نیروهای حکومتی شاهنشاهی و کم و بیش در بین نیروهای مخالف و سکولار ضد دیکتاتوری هم شده بود . اغلب فیلمهای سینمائی ، برنامه های رادیو و تلویزیون آلوده به خرافات و باور های عقب مانده ی شیعی بود و حکومت در ترویج اعیاد مذهبی با روحانیون رقابت می کرد.
در شرائط بحرانی ۵۷ رفت و آمده های علنی و پنهانی به پاریس و در بار توسط مخالفان حکومت شاه حکایت از بلائی که بر سر تحرب در ایران آمده می کرد . قانون و قانون اساسی ، مجلس و نمایندگی ، حقوق بشر و این قبیل حرفها خریدار نداشت و اکثریت مردم و مخالفان حکومت شاه با خمینی و اسلام سیاسی بیعت کردند.

حالا بعداز ۴۳ سال فقط محققان مستقل از آن فاجعه بیطرفانه می توانند بنویسند. ولی بسیار مشکل ست که من نوعی که
در تقاطع کندی ـ آیزنهاور منتظر ورود خمینی بود. غفلت خود را برای تحت تاثیر قرار گرفتن در آن جو غوغا سالارانه محکوم کنم که در قدرت گرفتن مشروعه خواهان آدم کش تاثیر داشت و بقیه خوش خیالی ها .
با احترام به تمام کنشگران که برای رسیدن به مردم سالاری وقت و نیرو می گزارند.
اگر این تلاش ها عاری از آلودگی های سنت و دین و خرافات نشود و با انواع نیروهای ارتجاعی مرزبندی نکند .
که البته نیروهی مدذهبی ارتجاعی ترین اند . بازسازی نوعی دیگر از ارتجاع در ایران مشکل نیست.
بهمین دلایل :
تا دین از حکومت جدا نشود این وطن وطن نشود.

خبر اول سايت

آخرين مطالب سايت

مطالب پربيننده روز


2
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x