آمریکا‌ستیزی در میدان دوپانت (غرب‌ستیزی شکلی از عصبیت قومی است) – اکبر کرمی

اگر ما ا‌مروز بی‌هیچ اما و اگری باید در کنار غرب و در هم‌راهی با کشورها ی دمکرات بایستیم به این دلیل نیست که در غرب و در میان غربی‌ها نادانی نیست، یا آن‌ها در سیاست‌ها و سیاست‌ورزی‌ها ی خود خطا نمی‌کنند، بلکه به این خاطر است که خطا‌های دمکراسی‌ها به مراتب کم‌تر از طرف مقابل است. اصلن دمکراسی‌ها برای پرهیز از همین دست بگومگوها برآمده‌اند

با همه ی فحش‌هایی که شب و روز به جهت گشودن در بدشگون غرب‌ستیزی نثار جلال آل‌حمد و احمد فردید می‌شود و نیز با همه ی هزینه‌ها ی هنگفتی که در ادامه ی آن نکبت نادانی در هم‌کاری جریان‌ها ی چپ و جمهور وحشت اسلامی بر ایران آوار شد، آشکار است که غرب‌ستیزی و فرزند خلف آن آمریکا‌ستیزی نه با آن دون‌کیشوت‌ها آغازیده است و نه با آن‌ها پایان خواهد یافت. ترکیب دردناک خودبزرگ‌بینی (به جهت شکوه تاریخی سپری‌شده) و خودکم‌بینی (به دلیل حاشیه‌نشینی طولانی و توسعه‌نایافته‌گی) در میان ایرانیان (و حتا می‌توان گفت شرقی‌ها) سده‌ها است که قربانی می‌گیرد و نگذاشته است و هنوز نمی‌گذارد آن‌ها بپذیرند که بازی تمام و غرب برنده شده است. نوعی عصبیت قومی در جان و جهان ما جاری است و آزارمان می‌دهد و امکان پیش‌رفتن را از ما گرفته است. ما چنان با غم شیرین گذشته خوش‌ایم که نمی‌خواهیم باور کنیم جهان تغییر کرده است؛ و امروز، روز دیگری است.

این روزها ما با اشکال تازه و مخفی‌تری از غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی هم روبه‌رو هستیم، که اگر حواس‌مان نباشد، هزینه‌ها ی بسیار دیگری روی دست‌مان خواهد گذاشت. نشانه رفتن به آدمک‌های حصیری و حمله به انگاره‌ها ی رنگارنگ نیرنگ در این پهنه کار کارستانی نخواهد بود. چه، نقد اگر نقد باشد و نقاد اگر حرفی برای گفتن داشته باشد باید برود سراغ جدی‌ترین و در همان حال منطقی‌ترین نماینده ی این جریان تا بتواند به قلب حادثه بزند؛ و گرنه زخم زدن به جریان‌ها ی غرب‌ستیز و آمریکا‌ستیز اگر نتواند به آسیب‌ها ی زیرین این دست پندارها نقب بزند کاری از پیش نخواهد برد. تنها حرف و حدیث‌ها را بیش‌تر و عبور از این آسیب را دش‌وارتر خواهد کرد.

غرب‌ستیزی زیرپوستی

در میان ایرانیان جدی‌ترین شکل غرب‌ستیزی و آمریکاستیزی ایرانی از اتفاق در میان چهره‌ها، روزنامه‌نگاران و شخصیت‌هایی دیده می‌شود که ساکن غرب هستند؛ این جماعت کم‌وبیش غرب را می‌شناسند (دست‌کم چون ساکن آن‌جا هستند این ادعا را دارند.) و با زبان انگلیسی آشنا هستند. (یعنی در دالان‌ها تنگ ترجمه سرگردان نیستند و به غرب و آمریکا از پنجره‌ ی تنگ عینک‌ها ی خود نگاه نمی‌کنند.) آن‌ها غالبن درس‌خوانده و متخصص در برخی از رشته‌های دانش و تکنیک اند. کم وبیش دمکرات و مدعی و متعهد به حقوق بشر هستند. در نتیجه غرب‌ستیزی این دسته از ایرانیان با چپ‌ها به طور عام و با چپ‌ها ی وامانده در گل تاریخ اندیشه که من آنان را چپ چپرچلاق می‌خوانم متفاوت است. این گروه اگر لیبرال و راست هم باشند، همانند راست‌ها ی وحشی نیستند که سودای غارت در کله‌ها ی ‌پوک‌شان شعله می‌کشد؛ نادان‌هایی بی‌پرنسیب و بی‌اتیکت که خود را زرنگ می‌دانند و اگر لازم افتد زبان غرب‌ستیز و آمریکاستیز هم دارند. یعنی این غرب‌ستیزها ی جدید نه چپرچلاق‌اند و نه وحشی؛ آن‌ها زیرپوستی هستند! آن‌ها غالبن در پوستین منتقد غرب و رفتار آمریکا ظاهر می‌شوند. نه این که بخواهم ادعا کنم، نقدهای‌شان یا ادعاهای‌شان دروغین و ریاکارانه است (که اگر باشد خود به خود به آدمک‌های حصیری دگردیسی می‌یابند و نقدشان هم چندان اهمیتی نخواهد داشت.) بلکه می‌خواهم تیپ‌لوژی و تصویری دقیق‌تر از آن‌‌ها را بکشم. آن‌ها غالبن صادق و حتا دقیق به ‌نظر می‌رسند و باید به عنوان اندیشمند و روشن‌فکر مورد نقد و توجه باشند.

دشواره آن است که ما با جماعت روبه‌رو هستیم که ممکن است در دل‌اش همانند ناصرالدین شاه که در صفر نخستین به سپه‌سالار گفت: «وضع قوانین جدید و ترقیات حاضره این عصر خیلی مشکل است که بتوان به زودی اجرا کرد»، باشیم، اما در زبان گرفتار خوانشی از اباطیلی همانند «شبیخون فرهنگی» و «جاهلیت مدرن» باشیم که لقلقه ی ذهن الکن علی خامنه‌ای است!

به زبان دیگر به جای نقد کسانی که درکی و حظی از دمکراسی و مناسبات تازه ندارند، باید به نقد کسانی پرداخت که در زبان ستایش‌گر دمکراسی، حقوق بشر و سکولاریسم هستند، اما در عمل به جهت گرفتار شدن در چاله ی خرگوش غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی خوانشی یوتوپیایی از این مفاهیم را علم کرده اند و با هر رخ‌دادی در پهنه ی سیاست جهانی الم‌شنگه راه می‌اندازند و صداقت غربی‌ها در ایمان و تعهد به این مفاهیم را به چالش می‌کشند!

یک نمونه ی برجسته از این دست غرب‌ستیزان پنهان اکبر گنجی است.

اشتباه نشود؛ او را من روزنامه‌نگاری برجسته و بسیار محترم می‌دانم و در موارد بسیاری (که پا ی ایران و نقد خامنه‌ای در میان است) خود را کم‌و‌بیش با او هم‌راه و هم‌سو احساس می‌کنم. او هم صادق است و هم  پرکار. نوشته‌های او پر از آمار و شاهد است. ممکن است ما با نتایجی که او از آن آمار و شواهد می‌گیرد، چندان هم‌رای نباشیم، اما او گرفتار خبرها ی زرد، آلترناتیو ریالیتی، دروغ‌پردازی، انگاره‌های نیرنگ رنگ‌ورورفته و نخ‌نما نیست و نمی‌شود. او صاحب اندیشه و منطق است! در راهی که می‌رود هم صاحب سبک است و هم معتبر. با این همه دست‌کم در داوری من او هم در چاله ی خرگوش غرب‌ستیزی افتاده است و کمی تا قسمتی آمریکا‌ستیز است.

همانند اکبر گنجی در آمریکا و در میان چپ‌ها ی سوسیال‌دمکرات آمریکایی کم نیست، اما به دلایلی که خواهم آورد باید حساب آن‌ها را از حساب کسانی همانند گنجی جدا کرد. به آن‌ها نمی‌توان گفت غرب‌ستیز یا آمریکا‌ستیز! چه، آن‌ها بخشی از وجدان و سازه‌ ی پردازش‌گر ذهن فرهنگی و سیاسی غرب هستند و برای غرب بازخورد تولید می‌کنند و در فرایند هم‌ایستایی (هموستازی) غرب هم بسیار موثر هستند و هم پیش‌رو. ممکن است جریان‌ها سیاسی چیره در غرب در چشم‌انداز‌های نزدیک چندان زیر نفوذ و اثر این گروه‌ها و جریان‌ها نباشند، اما آشکارا در چشم‌اندازهای دورتر آن‌‌ها هستند که سکان کشتی فرهنگی و سیاسی غرب را می‌چرخانند و آینده را برای غرب رقم می‌زنند؛ و جهان را انسانی‌تر می‌کنند و غرب را جهانی‌تر.

به زبان دیگر از این که مثلن اکبر گنجی حرف‌های نوام چامسکی یا الیزابت وارن را تکرار کند، نباید به این نتیجه رسید که او هم پروگرسیو است و حرفی اگرچه جنجالی، اما از جنس زمان می‌زند. چه، در این برآورد یک مشکل کوچک وجود دارد که وقتی در حد زبانی که این آدم‌ها تکلم می‌کنند و ضریب شکست (۱) جامعه‌ ی زبانی و فرهنگی که برای آن حرف می‌زنند و می‌نویسند ضرب شود به مشکلی بسیار بزرگ تبدیل می‌شود؛ که ما آن را غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی می‌خوانیم. همه ی آن حرف‌هایی را که اکبر به زبان فارسی و برای مخاطبان ایرانی می‌نویسد اگر به انگلیسی و برای مخاطب غربی بنویسد، داستان دیگر خواهد شد. این‌جا (در میان آمریکایی‌ها) ما دست‌کم با صورتی از غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی که غربی‌ها آن را تعادل دروغین می‌خوانند، روبه‌رو نیستیم. دست بالا می‌توان آن تحلیل‌ها را ناتمام و آسیب‌‍شناسی‌ها را خام ارزیابید. اما وقتی گنجی همان حرف‌ها ی گاهن خام و ناتمام را به فارسی و برای مخاطبان ایرانی و اسلامی (که لبریز از عصبیت قومی و احساس حقارت هستند) می‌نویسد هم گرفتار فالس اکویوالانس میان غرب (امریکا، دمکراسی، و مسیحیت)  و شرق (ایران، استبداد، و اسلام) است و هم به این آسیب دامن می‌زند.        

دشواری سیاست‌ورزی و دشواره ی آمریکا‌ستیزی

از این نکته گذشته هنوز یک لایه ی نازک دیگر هم از غرب‌ستیزی هست که باید کاویده و بالا زده شود، تا غرب‌شناسی ایرانی (اگر اصلن چنین چیزی به گونه‌ای معنادار وجود داشته باشد.) از گزند غرب‌ستیزی در امان بماند. من آن لایه را نادانی درفهم امر سیاست و ناتوانی در تحلیل سیاست‌ورزی دمکراتیک می‌دانم. در فرایند توسعه و انگاره‌هایی که در مورد آن بالا آمده است ایران کشوری حاشیه‌ای (یا نیمه‌حاشیه‌ای) است. یعنی ایران (و البته ما ایرانیان) هنوز در پهنه‌ها ی بسیاری با توسعه و مفاهیم آن مساله داریم. این آسیب البته در پهنه ی سیاست بسیار بیش‌تر از هر پهنه ی دیگری دیده می‌شود. به زبان ساده ما هنوز دشواری‌های امر سیاست و سیاست‌ورزی را به طور عام و دشواری‌ها ی آن را به طور ویژه در دمکراسی‌ها به درستی و به تمامی درک نمی‌کنیم. و غالبن همانند کسانی که هنوز بیماری‌ها و شکست‌های فردی را به ذات، خدا، شیطان، اختیار، چشم‌خورده‌گی، دست بی‌صدای طبیعت یا کارما و چیزهایی از این دست فرو می‌کاهند ما هم هنوز ناکامی‌ها سیاسی را آن ‌گونه تحلیل می‌کنیم. هم آن نگاه در آسیب‌شناسی شکست افراد و گروه‌ها ی آسیب‌پذیر و هم این نگاه در آسیب‌شناسی رخ‌دادها ی اجتماعی و فرهنگی و سیاسی نوعی بدفهمی عمیق انسان‌شناسانه و هستی‌شناسانه است. این بدفهمی وقتی به پهنه ی سیاست کشیده می‌شود و با تنازع‌های داغ سیاسی و دشواری‌های گران سیاست‌گزاری در اجتماعات گوناگون هم‌راه می‌گردد، هم درک ما را از خودمان و هم درک ما را از غرب دشوارتر از پیش می‌کند. در این ‌دشواری‌ها است که قارچ‌ها ی غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی همانند غریبه‌ستیزی و دشمن‌ستیزی عادی می‌شود و با جان و جهان ما عجین می‌گردد.

در این چشم‌انداز غرب‌ستیز و آمریکا‍ستیز انسان نادان یا حتا کم‌دان و کودنی نیست که نمی‌تواند برای دیگری شان و احترامی داشته باشد؛ او انسانی است که به جهت تاریخی و روانی خود را (خودآگاه و بیش‌تر ناخودآگاه) در جنگ  با دیگری (که در این جا غرب است) می‌بیند و می‌باید. به زبان دیگر غرب‌ستیزی این‌جا برآمد یک عصبیت قومی است.(به تاریخ استعمار، دخالت‌های آمریکا در ایران و مساله فلسطین توجه کنید.) عصبیتی که در جایی به دریافت ما از حق، حقوق و حقیقت و مناسبات آن‌ها می‌رسد.  

در داوری من اکبر گنجی به ویژه در مقالات و نوشته‌هایی که به نقد اسراییل یا رفتارغرب/امریکا می‌پردازد، و در تکاپوی آن است که نشان دهد غرب گرفتار استانداردها ی دوگانه است، گرفتار نوعی از غرب‌ستیزی و آمریکاستیزی زیرپوستی است و چنین نوشته‌ها و نقدهایی هستند که به غرب‌ستیزی‌ و آمریکاستیزی دامن می‌زنند و زور می‌دهند؛ و کار را به جایی می‌رسانند که محکومیت حمله ی پوتین به اوکراین برای پاره‌ای از ایرانیان بسیار دشوار می‌شود. این هم‌پوشانی میان حکومت سرکوب و سرب در ایران (که اکبر گنجی قربانی آن است و شجاعانه بر آن شوریده است) با منتقدان و دشمنان آن یک اتفاق ساده نیست.

نادانی و دشواره ی حق، حقوق، و  حقیقت

دشواره ی فهم حق، حقوق و حقیقت است که نمی‌گذارد فرهنگ ایرانی اسلامی دشواری سیاست و سیاست‌ورزی دمکراتیک را درک کند و به جای غرب‌ستیزی و آمریکا‌ستیزی به هم‌کاری با آن‌ها کشیده شود. و شوربختانه ایران و جمهوری اسلامی تنها کشورهایی نیستند که در گل این بدانگاری مانده‌اند و درجا می‌زنند. بسیاری از دوستان منطقه‌ای آمریکا هم گرفتار این آسیب هستند؛ و به همین دلیل است که این دوستی‌ها عمق و عقبه ندارد و به توزیع قدرت در منطقه و پایانیدن تنازع قدرت در آن‌ها نمی‌رسد.    

جان و جهان ایرانی اسلامی در دریافت “حق” و “حقیقت” هنوز و هم‌چنان گرفتار نوعی تلقی پیشینی است. یعنی  در به‌ترین حالت ما بر این باور هستیم که “حق” پیش از هر نزاعی آشکار است و بیرون از هر نزاعی قرار دارد. (و شاید به همین دلیل است که بسیاری از ما پیش از هر رخ‌دادی تحلیل‌هایی آماده برای آن داریم.) به زبان دیگر ما همه ی نزاع‌ها را بر سر حق و حقوق به شکلی نالازم، ناشی از بدفهمی، خودخواهی، و کم‌وبیش زرگری و ساخته‌گی می‌دانیم!  و عجیب نیست اگر ما همیشه یک‌طرف دعوا هستیم و حتا حاضر نیستیم به داستان طرف دیگر که داستانی دیگر از حق، حقوق و حقیقت است حتا گوش بدهیم. چنین خوانشی از حق و حقیقت و حقوق است که راه را برای دریافت حقوق بشر و دمکراسی همانند ترفندی جهت هژمونی غرب یا سلطه ی آمریکا هم‌وار می‌کند و زرادخانه ی تولید انگاره‌های رنگارنگ نیرنگ را سرپا نگاه می‌دارد. در نبود درکی پسینی از حق، حقوق و حقیقت است که هم نظام حقوقی لیبرال و پیچیده‌گی‌ها ی آن کم‌تر فهمیده می‌شود و هم نهادها و سازوکارهای دمکراتیک و سکولار.

حتا می‌توان خطر کرد و یک گام جلوتر گذاشت و ادعا کرد ناکامی ما در توزیع قدرت، بازتاب ناکامی ما در درک حق، حقوق، و حقیقت است. به زبان دیگر از تلقی‌ها ی پیشینی از این مفاهیم راهی هم‌وار به دمکراسی، حقوق بشر، سکولاریسم و مناسبات آن‌ها وجود ندارد. درک دمکراسی، حقوق بشر و سکولاریسم به عنوان مقدمه و پیش‌نیاز آفرینش حق و حقوق و حقیقت است که می‌تواند امکانات و ضرورت‌های توزیع قدرت را فراهم آورد. به زبان دیگر حق و حقوق و حتا حقیقت، است‌بنیاد نیستند و کشف نمی‌شوند (برخلاف تصور ما) آن‌ها در فرایند دمکراسی و رعایت حقوق بشر آفریده می‌شوند. و چون ما درک‌ها و دریافت‌ها و کشف‌های گوناگونی از حق، حقوق، و حقیقت داریم، ابتدا باید ساختارها و نهادهایی برای آفریدن این برساخته‌ها  و سازوکارهای سازش بر سر آن‌ها را داشته باشیم تا بعد بتوانیم  دست به داوری و آفرینش بزنیم. به زبان دیگر در غیبت دمکراسی، حقوق بشر و سازش ما است‌ها، باید‌ها، حق‌ها، حقوق‌ها و حقیقت‌ها داریم؛ و همه ی دعواها هم به همین جا می‌رسد.

توزیع قدرت در این چشم‌انداز ادامه ی توزیع شان و حق داوری است. توزیع قدرت در نظام دانایی سنتی ممکن نیست زیرا توزیع حق داوری در مورد حق، حقوق و حقیقت ممکن نیست. توزیع قدرت در نظام دانایی سنتی ممکن نیست، زیرا یک ذهنیت سنتی نمی‌داند و نمی‌تواند بداند که حق، حقوق و حقیقت بازتاب یک رژیم حق، یک رژیم حقوق و یک رژیم حقیقت هستند. زیرا یک ذهن سنتی نمی‌داند همه ی نزاع‌ها به رم قدرت می‌رسد. زیرا یک آدم سنتی نمی‌داند که سیاست پهنه ی پهنه‌ها است.         

در این چشم‌انداز آن‌چه گنجی را غرب/آمریکا‌ستیز می‌کند انگشت گذاشتن او روی آن استانداردهای دوگانه، یا حتا نادرستی آن شواهد و ادله نیست که تحلیلی است که بر آن‌ها سوار می‌کند. چه‌، استانداردها ی دوگانه در همه ی فرهنگ‌ها و سیاست‌گذاری‌ها ی کشورهای گوناگون کم و بیش دیده می‌شود. با این جمله نمی‌خواهم از این رفتار دفاع کنم، می‌خواهم تاکید کنم که چیز عجیبی در میان نیست. یعنی برای مثال در رای گیری‌های نهاد شورای امنیت طبیعی است اگر کشورها با توجه به منافع و هم‌پیمانی‌های خود با دیگر کشورها رای می‌دهند. (و مگر غیر از این ممکن است؟) این نکته ادامه ی واقعیتی است که کشورهای گوناگون و منافع آنان را از هم گوناگون می‌کند. نادانی و ناتوانی درک سیاست و سیاست‌ورزی در این حد برای روشن‌فکری در آن حد خود شاه‌کار و مثال‌زدنی است.

چنین نگاهی به سیاست و چنین انتظاری از سیاست‌مدارها آشکارا یوتوپیایی و رومانتیک است؛ و انگار این بدانگاری رومانتیک است که سرانجام در جایی به آن عصبیت قومی می‌رسد. این‌جا هم پای یک تلقی پیشینی از منافع (که شکل دیگری از فهم “حق” است و “منافع واقعی” خوانده می‌شود) یک دولت دمکراتیک در میان است. یعنی این دسته از منتقدان بر این باور هستند که دولت‌ها ی دمکراتیک درک درستی از منافع خود ندارند، یا (بدتر) حمایت از دمکراسی و حقوق بشر چندان برای آن‌ها مهم نیست! آن ها نمی‌دانند و گاهی نمی‌توانند بدانند که همین گفت‌وگوها و اختلاف‌ها هستند که شان نزول دمکراسی و حقوق بشر و بستر برآمدن آن‌ها هستند. به زبان دیگر اگر این دست اختلاف‌ها نبود، ضرورتی هم برای برساختن دمکراسی نبود؛ و از طرف دیگر اگر دمکراسی هست بازگشت به این دعواها دیگر ضرورتی ندارد. یعنی منافع واقعی برآمد همین تخمین‌ها و تصمیم‌ها در دمکراسی‌ها است. (یعنی دمکراسی راه جست‌وجوی راه‌حل است، نه راه حل!) یعنی در غیبت دمکراسی پی‌گیری منافع ملی و ادعای پشتیبانی از آن تا حد بسیاری یک توهم است و با بودن دمکراسی این حرف‌ها و نقدها!    

چنین نگاهی است که در تحلیل جنگ اوکراین اکبر گنجی را به هم‌دلی با نوشته ی «چرا غرب مسوول اصلی بحران اوکراین است؟…» می رساند. او با ذوق‌زده‌گی این جمله از یک نویسنده ی غربی را بازتویت کرده است که «گسترش بی‌پروای ناتو باعث تحریک روسیه به حمله به اوکراین شد.» و عجیب نخواهد بود اگر آدم بی‌اختیار یاد کسانی می‌افتد که زنان و طرز لباس پوشیدن آن‌ها دلیل تجاوز به آن‌ها می‌دانند.    

اگر درک مناسبی از آن‌چه پوپر در نقد انگاره‌ها ی نیرنگ در “جامعه ی باز و دشمنان‌اش” آورده است داشته باشیم، متهم اصلی در هر فاجعه‌ای آشکارا و همیشه، هم در شرق و هم درغرب و هم حتا در ذهن این منتقدان “نادانی” است. اگر ما ا‌مروز بی‌هیچ اما و اگری باید در کنار غرب و در هم‌راهی با کشورها ی دمکرات بایستیم به این دلیل نیست که در غرب و در میان غربی‌ها نادانی نیست، یا آن‌ها در سیاست‌ها و سیاست‌ورزی‌ها ی خود خطا نمی‌کنند، بلکه به این خاطر است که خطا‌های دمکراسی‌ها به مراتب کم‌تر از طرف مقابل است. اصلن دمکراسی‌ها برای پرهیز از همین دست بگومگوها برآمده‌اند.

نقد راستین نقد “خود” است

دمکراسی‌ها با همه ی ضعف‌ها و نقدها از حکومت‌ها ی سرکوب‌گر و اقتدارگرا قابل اعتمادتر هستند. همانندیدن دمکرات‌ها و غیردمکرات‌ها در هر معنایی دست‌کم جست‌وجوی دمکراسی و استقرار آن را در جهان و در کشورها ی غیردمکرات دش‌وارتر خواهد کرد و به انگاره‌ها ی نیرنگ تازه خواهد انجامید.

این که جامعه‌ای همانند آمریکا هم خود را نقد می‌کند و هم‌به نقادان حرفه‌ای خود نه تنها آزادی که پول می‌دهد نقدها ی استخوان‌دارتری بنویسند، بسیار اهمیت دارد. بدون درک این امتیاز و توان‌مندی که ویژه ی جوامع غربی و از امتیازها ی توسعه است، شناخت غرب ناتمام خواهد ماند. و در این ناتمامی است که ما می‌توانیم همانند کسانی باشیم که با مصرف تولیدات و برندها ی غربی در تلاش هستند، خود را غربی و توسعه‌یافته نشان دهند! جاخوش‌کردن‌ در کافه‌ها و دانشگاه‌ها ی غربی و نقد غرب را در واشنکتن‌ دسی‌سی (از روی دست غربی‌ها) برای شرقی‌ها نوشتن تنها نشانه ی ناسپاسی نیست؛ نشانه ی نادانی عمیق در فهم توسعه و دش‌واری سیاست‌ورزی هم هست. کم‌ترین آسیب این نادانی آن است که خواننده‌گان و قربانیان این چرندنامه‌ها به آسانی ادعا خواهند کرد “آسمان همه جا همین رنگ است.” یا “صدا ی دهل از دور خوش است.”

همیشه نقد خود است که اهمیت دارد؛ نقد راستین نقد خود است؛ نقد دیگری غالبن چیزی بیش از عصبیت قومی و ادامه ی آن نیست. نشان به آن نشان که نقد “جان جوزف مرشایمر در اکنومیست نوشته می‌شود و تحلیل اکبر گنجی از آن، از خبرگزاری فارس سربرمی‌آورد؛ و خوراکی می‌شود برای دون‌کیشوت‌ها ی آمریکا‌ستیز تا بتوانند برای ایستادن در کنار پوتین راهی و حرفی بیابند. برای آن که بتوانیم میان غرب و شرق یا میان حکومت‌ها دمکرات و غیردمکرات فاصله بگذاریم، لازم نیست راه دوری برویم (و خطاها ی آنان را سبک‌سنگین کنیم) به همین جنگ اوکراین و رفتار غرب و شرق نگاه کنید تا با دو چشم خود ببینید فاصله از کجا تا به کجاست؟ یک طرف بی‌پروا و آغازگر یک جنگ تمام‌عیار و فاجعه‌‌بار است و جهان را در آستانه ی یک رویارویی اتمی تمام‌عیار قرار داده است و دیگری برای پرهیز از یک رویارویی کامل و اتمی هم‌چنان دست به عصا و خویشتن‌دار و دوراندیش و حساب‌شده  عمل می‌کند. و برای آن که بدانید شما کجا ایستاده‌اید؟ تنها لازم است نگاه کنید چه کسانی کنار شما ایستاده‌اند!

یک نمونه از آمریکا‌ستیزی زیرپوستی

به گفت‌وگو ی فیس‌بوکی زیر که با یکی از ایرانیان که سال‌ها است در آمریکا زنده‌گی می‌کند، استاد دانشگاه است، به قول خودش به دولت آمریکا مالیات می‌دهد و… نگاه کنید و مناسب بودن برچسب آمریکاستیزی را بر او داوری کنید.

در ص یکی از هوادران آشکار روسیه در جنگ اوکراین به ادعایی برخوردم که بر اساس یک پرسش و پاسخ در جلسه‌ای علنی در سنای آمریکا ظن تولید سلاح شیمیای و کاربرد احتمالی آن مطرح شده است. پرسش‌گر (مارکو ربیو) از حزب جمهوری‌خواه و هوادار ترامپ و پرس‌شوند (ویکتوریا نالند) از هم‌کاران کابینه بایدن است. با آن که در همه ی اخبار مربوط به آن گفت و شنود در سنا آشکارا تولید تسلیحات بیولوژیک از سوی اوکراین رد شده است، و بر احتمال استفاده ی پوتین از آن تسلیحات تاکید شده است، این خبردر ص مذبور و در فرایند “یک کلاغ چهل کلاغ” به ظن دست داشتن دولت اوکراین در تولید تسلیحات بیولوژیک و در نتیجه دلیلی مناسب برای نگرانی پوتین و حمله روسیه به اوکراین آمده است. خبر سنجاق شده ی اصلی را که باز می‌کنید به ص محمد سهامی و یاداشتی از او با سرنام “پنتاگون بودجه آزمایشگاه بیولوژیکی در اوکراین را تامین می‌کند” می‌رسید. با آن که در خبر اصلی آشکارا آزانس دفاعی کاهش تهدید (دی‌تی‌آرای) آمده است، سهیمی یاداشت خود را این گونه پایان برده است. «بدین ترتیب به نظر می‌رسد که دست‌کم بخشی از آنچه که پوتین  و وزارت دفاع روسیه گفته بودند صحیح است.»

این موضع و موضوع آشکار آمریکا‌ستیزانه است! و من که خوش‌خیالانه در این فکر بودم که اشتباهی پیش آمده است در صدد آمدم که سر گفت‌وگو با ایشان را باز کنم و برای‌اش نوشتم:

– درود و مهر

یکم. شما فکر نمی‌کنید اگر این موضوع یک پروژه ی مخفی و غیرقانونی و برخلاف هنجارهای بین‌المللی بود، دولت آمریکا از طرح آن در یک جلسه ی علنی پرهیز می‌کرد؟ و منطقن بررسی آن را و اطلاعات در مورد آن را دست‌کم در یک جلسه ی غیرعلنی پی‌ می‌گرفت؟

دوم. این که می‌فرمایید تا این جا «دست‌کم بخشی از آن‌چه که پوتین و وزارت دفاع روسیه گفته بودند صحیح است.» یعنی چه؟ یعنی اوکراین و آمریکا در حال تهیه ی سلاح‌ها ی (بیولوژیک و) شیمیایی بودند؟

سوم. چه گونه می‌توان نشان داد شما گرفتار آمریکاستیزی نیستید؟ و چه‌گونه می‌توان نشان داد که شما گرفتار انگاره‌ها ی نیرنگ نیستید؟

من نمی‌خواهم ادعا کنم آمریکا و دولت‌های آن اهل نیرنگ و رفتارهای از این دست نیستند! می‌خواهم بگویم وقتی بدون سند و‌ مدرک به یک‌‌طرف بقلتید از مسیر انصاف و تحقیق که رسالت روشن‌فکری است خارج شده‌اید و به بخشی از پروپاگاندا ی یک جریان تاریک و ندانم‌کار فروکاهیده اید.

– سهامی برای‌ام نوشت:

«اول، چه آمریکا انکار کند، و چه نکند، موضوع حمایت مالی‌ آمریکا از آزمایش‌های بیولوژیکی، آنهم با مواد بسیاری خطرناک، هم افشا شده، و هم بودجه آن رسما توسط “دت‌را” (که متلق به پنتاگون است و بعد از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تاسیس شد) تایید شده است. حضرتعالی چنان می‌نویسید که گویا امریکایی‌ها دروغ نمی‌گویند، و یا نگفته ا‌ند. هجوم غیرقانونی آمریکا به عراق و حمله پیمان ناتو به لیبی‌ بر اساس دروغ بود.

دوم، بله، آمریکا و اکراین مشغول آزمایش با مواد خطرناک بیولوژیکی بودند. خود آقای رابرت پوپ از “دت‌را” اینرا تایید کرده است که پاتوژن‌های خطرناکی در آن آزمایشگاه وجود دارند، و از این می‌ترسد که در اثر حمله روسیه آنها در هوا پخش شوند.

سوم، شما کی‌ هستید که از من درباره “آمریکاستیز” بودن و “گرفتار نیرنگ نبودن” بازخواست کنید؟ کی‌ گفته که من باید این را به شما ثابت کنم که نیستم؟ این صفحه سالهاست که فعال است. هزاران خواننده دارد، و خوانندگان آن اغلب دارای آگاهی‌ زیادی هستند. اگر این خوانندگان تصور میکردند که من “نیرنگ” می زنم دیگر به این صفحه نمی‌‌آمدند. شما در مقاله خود جنگ‌های ۲۰ ساله غرب در خاورمیانه را که باعث کشتار بیش از ۱.۵ میلیون انسان بی‌ گناه، ویرانی تاریخی، کشته شدن هزاران کودک و نوجوان، یتیم شدن هزاران کودک و نوجوان، آواره شدن میلیون‌ها نفر، و پناهنده شدن میلیونها نفر دیگر را “اشتباهات از طرف یک حکومت دموکراتیک” مینامید تا آنها را ماستمالی کنید، و حتی مایل نیستید آنرا جنایت بنامید. امری که بسیاری در خود غرب آنرا جنایت میبینند .عجب! ولی‌ از من میخواهید ثابت کنم که فلان و بهمان نیستم؟

چهارم، بدون سند و مدرک یعنی‌ چه قربان؟ معتبر‌ترین روزنامه نگاران آنرا گزارش داده ا‌ند؛ خود رابرت پوپ اذعان دارد که مواد خطرناک بیولوژیکی در آن آزمایشگاه وجود دارند؛ بودجه آن از طرف دی‌تی‌آرای تامین شده [ردیف بودجه آن موجود است]، ولی‌ چون شما میخواهید مثل مقاله خود که با کلمات توهین‌آمیز به چپ حمله می‌کنید، به من انگ “آمریکاستیزی” بزنید – آنهم مملکتی که در آن ۴۴ سال است زندگی‌ می‌کنم – از من مدرک میخواهید؟ اصلا شما چی‌ را مدرک مینامید؟

پنجم، شاید تصور شما این است که این پست من “توجیه” تجاوز روسیه به اوکراین است. خیر. بنده از آغاز این تجاوز را محکوم کرده‌ام، و در مقاله دیروز خود در وبسایت رادیو زمانه اینرا صریحا نوشتم. ولی‌ این به هیچ وجه نه حقانیت به غرب، که دست آن غرق در خون مردم بی‌ گناه خاورمیانه و ایران است، میدهد، و نه از این واقعیت چیزی میکاهد که از زاویه سیاسی-امنیت ملی‌ روسیه نگرانی‌‌های کاملا مشروع دارد.

ششم، من یک استاد دانشگاه هستم و کار من پژوهش علمی‌ و انتشار نتایج پژوهش‌های خود و دانشجویان خود از طریق مقالات علمی‌ در مجلات معتبر علمی‌ است. در این راه ما آموخته آیم که هر ادعای خودرا باید با مرجع و سند ارائه کنیم، چرا که در غیر این صورت داوران مقالات علمی‌ ما آنرا رد خواهند کرد. بر خلاف شما و امثال شما که مقالات بسیار طولانی سیاسی مینویسید که حتی یک مرجع ندارد، هم مقالات علمی‌ و هم مقالات سیاسی من همگی‌ همیشه دارای ده‌ها منبع معتبر هستند.

کرمی- یکم. من ادعا نکرده‌ام امریکایی‌ها دروغ نمی‌گویند! ادعا کرده‌ام اگر بدون شاهد و سند حرف بزنید، گرفتار انگاره ی نیرنگ هستید! (یعنی دست‌کم خطاهای ممکن را نادیده گرفته‌اید.)

دوم. نقدها ی بسیاری به آمریکا وارد است، اما از این نقدها آن‌چه را شما در بالا آورده‌اید نمی‌توان کشف کرد. (دست‌کم توضیحات دیگری هم ممکن است که شما بی‌پروا از آن‌ها گذشته‌اید.) شما چنان آمریکا را یک‌کاسه کرده‌اید که انگار آمریکا ی دوران بوش با آمریکای بایدن هیچ تفاوتی ندارد. این نگاه یا درک مناسبی از دمکراسی ندارد، یا دمکراسی آمریکا را دست‌کم گرفته است.

سوم. این که پاتوژن‌ها ی خطرناکی در آن آزمایش‌گاه هست یا بوده است، به این معنا نیست که تولید تسلیحات بیولوژیک انجام می‌شد‌ه است.

چهارم. جایگاه من چندان اهمیت ندارد. آن‌چه اهمیت دارد آن است که من به عنوان مخاطب شما حق دارم شما را به پرسش بکشم! و از شما توضیح بخواهم! برخی از این ادعاها ابطال‌ناپذیر و بی‌معنا است! اگر غیر از این است، راهی نشان دهید.

پنجم. اگر از من یا نوشته‌های من دل‌خون هستید، حق شماست که اعتراض کنید و آن‌ها را نقد کنید و جواب بخواهید! اما این کاری که الان و در این پاسخ انجام داده‌اید کار دیگری است! شما به جای دفاع از ادعاها ی خود به مدعی حمله کرده اید، شاید برای آن که پرسش را دردناک یافته‌اید.

ششم. من هیچ تصوری از پست شما ندارم. من پست شما را خوانده‌ام و نقد کرده‌ام. نه آمریکاستیزان شاخ و دم دارند و نه زنده‌گی کردن در آمریکا واکسن ضدآمریکا‌ستیزی دارد. وقتی شما از شواهد استفاده ی نابه‌جا ببرید و در نقد یک دمکراسی ریشه‌دار چنان رفتار کنید که انگار با یک حکومت خودکامه و اقتدارگرا روبه‌رو هستی که هیچ حساب و‌ کتابی بر آن حاکم نیست؛ معنا ی ساده‌اش می‌شود غرب ستیزی! می‌شود آمریکاستیزی!

هفتم. خوش‌حالم که خود را آمریکاستیز و هوادار انگاره‌های نیرنگ نمی‌دانید، اما از این نمی‌توان به این اطمینان رسید که متن یک متن آمریکاستیزانه و آلوده به انگاره‌ها ی نیرنگ نیست. بسیاری از نژاد‌پرست‌ها هم خود را نژاد‌پرست نمی‌دانند، اما هستند! چون ادعاها و حرف‌ها ی‌شان این‌طور نشان می‌دهد.

هفتم. درود بر شما که تجاوز به اوکراین را محکوم کرده‌اید! اما این موضع مناسب توضیح مناسبی برای کج‌سلیقه‌گی احتمالی شما در پیش‌کشیدن موضوعات بی‌ربط نیست! چه ممکن است مخاطبان شما به علت این کج‌سلیق‌گی آن ادعاها را جدی نگیرند. من با نقد هیچ موضوعی مشکل ندارم. اما پرداختن به داستان عراق و افغانستان در کوران این فاجعه، چیزی بیش از سبک کردن بار این فاجعه نیست! آدم یاد پاسخ دانالد ترامپ می‌افتد که گفت: آمریکا هم آدم کشته است!

نهم. این که شما کی هستید به خودتان مربوط است و محترم است؛ اما ادعاهای تان را باید نوشته‌های‌تان نشان دهد. و نوشته‌ها ی من بد یا خوب، زبان دارند و می‌توانند از خودشان دفاع کنند! اگر شما نقدی دارید بنویسید و جواب بگیرید. به قول قدیمی‌ها «بیار آن‌چه داری ز مردی و زور»

اما این‌جا من نقد کرده‌ام و پاسخ می‌طلبم! هیچ نیازی به این حرف‌ها نیست. لطف کنید و برای رعایت حق مشتری تحقیق‌پذیر بودن ادعاهای خود را با ابطال‌پذیر بودن آن‌ها نشان دهید.

شاد و سربلند باشید.

سهامی -اول، با پوزش فراوان، پاسخ شما مثل صفحه خط افتاده گرامافون قدیمی‌ است که فقط حرف خود را تکرار می‌کند. قربان، من خبر را که تمامی رسانه‌های معتبر آمریکا گزارش داده ا‌ند، نقل قول کردم — تکرار می‌کنم، نقل قول کردم. امیدوارم بدانید نقل قول یعنی‌ چی‌. شما باز هم میگویید “سند بدهید” شاید شما با این روزنامه نگاران بسیار معتبر مثل گلن گرینوالد آشنایی ندارید، ولی‌ من نه تنها دارم بلکه به آنها اطمینان دارم، چون ایشان اگر اشتباه هم بکنه، در کمال صداقت قبول میکنه، کما اینکه در گذشته اینکار را کرده.

من میگویم اصولا این پژوهش با آن مواد خطرناک بیولوژیکی کاربرد دیگری ندارد، چون آن پاتوژن‌ها بسیار خطرناک بوده، و فقط در تولید این سلاح‌ها بکار برده میشوند. اینرا من میدانم، و شما نمیدانید، چون من استاد مهندسی‌ شیمی‌ و علم مواد هستم. با این وجود، حرف من را قبول نکنید و خودتان در اینترنت بررسی‌ کنید. ولی‌ حضرتعالی بدون کوچکترین آگاهی‌ در این مورد فقط میفرمایید “اینکه دلیل نمی شود.

دوم، شما حتی معنی‌ آمریکا-ستیزی را هم نمیدانید، و یا آنرا معادل انتقاد از سیاست خارجی‌ آمریکا میدانید. آمریکا-ستیزی یعنی‌ مخالف وجود کشوری به نام آمریکا. جمهوری اسلامی اسرائیل-ستیز است، چون مخالف وجود اسرائیل است. شما هم در جایگاهی‌ نیستید که تعین کنید چه کسی‌ آمریکا-ستیز هست یا نیست، چون اصولا معنی‌ آنرا نمیدانید، هرچند که بی‌ محابا بکار می‌برید.

من شهروند آمریکا هستم، و با همان معیار‌هایی‌ که امریکایی‌های متولد شده در آمریکا حق اعتراض و انتقاد دارند، من هم همان حق را را دارم. من و همسرم هر سال ده‌ها هزار دلار مالیات میدهیم، و من، مانند میلیون‌ها امریکایی دیگر، راضی‌ نیستم این پول‌ها صرف جنگ‌های بی‌ پایان و کشتار مردم جهان، بخصوص مردم منطقه من، یعنی‌ خاورمیانه، شود. شما هیچگونه پاسخی برای این جنایات ندارید و فقط میخواهید با فرار به جلو از پاسخ دادن طفره روید، ولی‌ ماشا الله آنقدر خودرا در جایگاه حق می‌بینید که کاری را که خود می‌کنید به من نسبت میدهید.

شما سوال دردناکی نکردید. سوالی دردناک است که پایه و اساس در حقیقت داشته باشد که من مایل نباشم آنرا بشنوم. سوال شما اساسی‌ ندارد. برای خود یک معنی‌ من دراوردی از “آمریکا-ستیز” ساخته اید و به من حمله می‌کنید. من اعتنائی به اینگونه سوالات ندارم. اشاره من به توهین شما به چپ‌ها اشاره من به طرز نوشتن و تفکر شما است. وگرنه، این سوال شما آنقدر بی‌ اساس است که اگر موضوع جدی نبود، تا صبح میخندیدم. ما (من) وقت ندارم که به امثال مقاله شما پاسخ دهم. مقاله‌ای که حتی یک مرجع ندارد.

بقیه پاسخ شما شعار است. من نه وقت آنرا دارم که پاسخ شعار دهم، و نه اصولا معتقدم که این بحث با ادامه آن ممکن است به جایی‌ برسد. نظر شما محترم است، ولی‌ چون شما با اتهام و برچسب، آنهم بدون کوچکترین اساسی‌، این بحث را آغاز کردید، ادامه آن از نظر من مفید نیست.

کرمی- جناب سهامی درود و مهر خود را تازه می‌کنم تا کمی آرام شوید و همانند یک استاد دانشگاه در آمریکا رفتار کنید و‌ یادآوری می‌کنم که ما دشمن هم نیستیم! ما منتقد یک‌دیگر هستیم.

یکم. برخلاف تصور شما مخالفان و منتقدان شما هم از پشت‌کوه و از زیر بته نیامده‌اند؛ آن‌ها هم از اتفاق ممکن است استاد دانشگاه در آمریکا باشند، پزشک باشند، آمریکایی باشند، مالیات بدهند، فیزیولوژی، آناتومی و بیولوژی و میکروبیولوژی درس بدهند. با این همه هیچ‌کدام دلیل نمی‌شود که انتقاد آن‌ها راست و درست باشد. راستی و درستی انتقادها را دلایل و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در مورد شما شوربختانه رسواکننده است.

دوم. من استدلال نکرده‌ام که فکت شما یا منبع آن نادرست است؛ استدلال و پرسش من ناظر بر فکت‌خوانی و تحلیل شما از آن‌ها است. من ادعا کرده‌ام که شما از فکت‌ها پادبهره می‌برید تا هوس‌های آمریکا‌ستیزانه و غرب‌ستیزانه ی خود را سیراب کنید. در یک نظام دانایی و شناخت تنها دست‌رسی به فکت‌ها و شواهد (و داده‌ها) معجزه نمی‌کند؛ باید سیستم‌پردازش‌گر اطلاعات ارزش‌ داده‌ها و نیز جای‌گاه‌ آن‌ها را در توپولوژی مفاهیم و کانسپت‌ها درک کند. از ادعاها و استدلال‌ها ی شما بر می‌آید که در این زمینه دچار مشکل هستید و نمی‌توانید از شواهد در جای مناسب و به‌گونه‌ای مناسب بهره ببرید! اگر در این مورد تردید دارید می‌توانم در یک گفت‌وگو ی دقیق‌تر نشان دهم که این مغالطات چه‌گونه در استدلال‌های شما ظاهر می‌شود و شما را به دام می‌کشد.

سوم. این ادعا که این پژوهش‌ها کاربرد دیگری ندارد در اساس نادرست است؛ از جمله می‌توان به تحقیقاتی اشاره کرد که مقابله با تسلیحات بیولوژیک را دنبال می‌کنند. تحقیقاتی که مقاصد صلح‌آمیز و ژنتیکی و علمی را دنبال می‌کنند. شما نمی‌توانید تنها با تکیه بر حدس و گمان دروغ‌پراکنی و اتهام‌افکنی کنی؛ مگر آن که از قبل تصمیمتان را گرفته باشید و‌ مقاصدی غیر از جست‌وجوی حقیقت را پی‌بکیرید!

چهارم. آمریکا‌ستیزی و غرب‌‌ستیزی، اسراییل‌ستیزی و حتا اسلام‌ستیزی الزامن به معنای هوادار نابودی آنان بودن نیست؛ بسیاری از این جرگه‌ها در اساس از نادانی رنج می‌برند و تنها به جهت نادانی و کم‌دانی با یک‌کاسه کردن این مجموعه‌ها که بسیار کلان و بزرگ هستند از نقد آن‌ها به دشمنی با آن‌ها کشیده می‌شوند. آن‌ها غالبن در چاله ی خرگوش افتاده‌اند و توان واقع‌بینی و استدلال مناسب بر اساس شواهد مناسب را از دست داده‌اند.

این که شما در مورد خود چه احساسی دارید در نقد آثار شما چندان اهمیت ندارد. دست بالا می‌توان ادعا کرد که شما دست‌کم با غرب، آمریکا و اسراییل نادانسته دشمن هستید و دشمنی می‌کنید. ادبیات شما آشکارا غرب‌ستیزانه و آمریکا‌ستیزانه است.) ادبیات شما آشکارا در جهت این ادعا کار می‌کند که غرب و آمریکا، و لایه‌هایی از جمهوری اسلامی ( و خامنه‌ای) و پوتین را برابر بگذارد و در یک راستا دروغ‌گو، خطرناک و تهدید برای بشریت نشان دهید. ممکن است شما ندانید اما من به عنوان یک خواننده آشکارا این دریافت را دارم که شما وقتی پای نقد جمهوری اسلامی و مسلمانان در میان است به درستی از یک‌کاسه کردن آن‌ها می‌پرهیزید و در تلاش هستید که سهم هر کدام را در جای خود بگذارید، اما شوربختانه وقتی پای دشمنان‌تان در میان است، بانادرستی چشم‌های‌تان را می‌بندید و آن‌ها را یک‌کاسه می‌کنید و همه را یک‌جا و نستوه محکوم و سرکوب می‌کنید.

پنجم. در آمریکا هم هر روز بسیاری از اقدامات دولت آمریکا نقد می‌شود. اما همه ی آن‌ها آمریکا‌ستیز نیستند! در سویه ی چپ  کسانی که در واشنگتن پست قلم می‌زنند و بسیاری از نویسنده‌گانی که در والستریت ژورنال و در سویه ی راست هستند آمریکا ستیز نیستند، هرچند دایم در حال نقد اجزا، پالسی‌ها و پالتیک‌ها ی بخشی از دولت‌ها ی آمریکا هستند. تفاوت آشکاری هست میان آن نقدها و نقدهایی همانند آن‌چه شما می‌نویسید! آن‌ها آمریکایی یک‌پارچه که برای جهان خطرناک باشد وهمانند دولت پوتین یا خامنه‌ای باشد، نمی‌شناسند. آن‌ها دمکراسی آمریکا را بسیار بالاتر از همانند کردن با دولت‌های سرکوب‌گر و حکومت‌های سرب و سراب می‌دانند. نقد آمریکا بخشی از دوست‌داشتن آمریکا و ادای دین به این دمکراسی باشکوه است، اما دشمنی با آن از نادانی و ناسپاسی برمی‌خیزد!

ششم. مخالفت با جنگ بسیار ستوده است اما به بهانه مخالفت با جنگ، جفنگ‌بافتن قابل قبول نیست! جنگ را و‌ جنگ‌طلب‌ها را نقد و‌ رسوا کردن کاری شجاعانه است، اما در وسط یک جنگ و فاجعه دیگ تاریخ را هم زدن و همه را جنگ‌طلب و برابر خواندن مبارزه با جنگ و جنگ‌طلبی نیست! این رفتار را در منطق تعادل کاذب و فالس اکویوالانس می‌نامند که آشکارا در جهت کمک به یک طرف دعوا و‌ جنگ عمل می‌کند. می‌توان نشان داد که این دست تحلیل‌ها‌ ادامه ی انگاره‌های نیرنگ هستند و چنین کارکردی دارند.  چه، انگار تحلیل‌گر پشت مخالفت با جنگ پنهان شده‌ است که احتمالن از یک طرف پشتیبانی کنید! و‌ محلل گسترش یک نادانی و ابهام باشد.

هفتم. از درشت‌گویی و توهین نوشته‌اید و رفتار من را در نامیدن لایه‌هایی از جریان چپ ایرانی با سرنام “چپرچلاق” توهین‌آمیز خوانده‌اید. این را به داوری مخاطبان می‌گذارم و زبان داراز همان متن! اما اگر شما نگران توهین هستید به زبان و ادبیات خودتان رجوع کنید تا اشکال گوناگون توهین و مصادیق آن را یک‌جا ببینید. نشان به آن نشان که من هم که مخالف و‌ منتقد مسیح علی‌نژاد هستم در کامنتی زبان شما و الفاظ شما را توهین‌آمیز و تلاشی برای خوارداشت یک انسان تلقی کردم و برای شما نوشتم؛ اما شما هنوز همان راه را می‌روید.

پیش از آن که دوباره برای خودتان نوشابه باز کنید کنار آینه بایستید و به همین گفت‌وگو دوباره نگاه کنید! باشد که درک‌تان از توهین و درشت‌گویی تغییر کند. شاید رستگار شوید.

سهامی- فقط یک سوال از شما دارم [بقیه آنچه را که نوشته اید تکرار مکررات است به اضافه توهین‌های جدید، و قابل پاسخگویی نیست]: منتقد آمریکا کیست، و آمریکا-ستیز کیست؟ چه جوری این دو را از هم تشخیص میدهید؟

آن کسی‌ که میگوید — یعنی‌ من — آمریکا در ۲۰ سال گذشته خاک خاورمیانه را به توبره کشیده و باعث ویرانی، خونریزی، و درد میلیون‌ها شده — که تمامی آن اثبات شده و زیر سوال نیست — “آمریکا-ستیز” است، ولی‌ حضرتعالی که آنها را “اشتباهات حکومت دموکراتیک” میدانید منتقد هستید؟ جل الخالق!

وقتی‌ عرض می‌کنم که شما راجع به پژوهش سلاح بیولوژیک چیزی نمیدانید، سند آن دقیقا ادعای شما است. قربان، اگر هدف پژوهش درباره مقابله با اینگونه سلاح‌ها باشند، خود پتوژن خطرناک را بکار نمیبرند، بلکه مدل بی‌ خطر آنرا به کار میبرند. اگر هم هدف راه‌های استفاده از آن اهداف غیرنظامی و تحقیقات باشد، نه تنها این پتوژن‌ها هیچگونه چنین کاربردی ندارند، بلکه دلیلی‌ ندارد که پنتاگون بودجه آنرا تامین کند. بنیاد ملی‌ علوم آمریکا، و یا وزارت انرژی آمریکا بودجه آنرا تامین میکنند.

آقای کرمی، من نمیدانم که شما در آمریکا هستید یا خیر، و اصولا از ایران خارج شده اید یا نه. ولی‌ راه خود را مطرح کردن تملق آمریکا را گفتن، به اصلاح‌طلبانی شجاعی مثل امثال تاجزاده که در ایران در حد توان خود مبارزه میکنند و هزینه میدهند، و همینطور به چپ‌های مترقی ضد جنگ با عبارات توهین آمیز حمله کردن، و امثال من، یک فرد عادی نگران کشور و مردم، نیست. جو گیر نشوید. برخی‌ این راه را رفته ا‌ند، و تمامی اعتباری که در ایران بخاطر مبارزات خود داشتند را از دست دادند، و حالا فقط بعنوان جنگ طلب شناخته میشوند. خود دانید.

کرمی- یکم. دوست عزیز من در سال ۲۰۰۹ و به هنگام جنبش سبز و به عنوان یکی از شخصیت‌ها ی موثر در قم بازداشت و زندانی شدم و در همان سال به توصیه ی وکلای خود در فاصله ی دادگاه‌های تجدید نظر از ایران گریخته‌ام و سال‌ها است در آمریکا زنده‌گی می‌کنم.

دوم. من لیبرال و اصلاح‌طلب هستم و‌ با همه ی نقدهای خود به اصلاح‌طلبان حکومتی و‌ معطوف به صندلی هنوز این جمع‌بندی را ندارم که جریانی‌ موثرتر و قابل‌قبول‌تر از اصلاح‌طلبان در پهنه ی سیاسی ایران ظهور کرده است. به آن امید دارم اما نمی‌یابم. به همین دلیل در انتخابات گذشته از جمله ی کسانی بوده‌ام که از آغاز کاندیداتوری تاج‌زاده هم از او دفاع کرده‌ام و هم در دفاع از او و کاندیداتوری او چندین یاداشت نوشته‌ام. سوم. من این‌جا استاد دانشگاه هستم و دانش بیولوژی و سیاسی من در حدی هست که با اعتماد به نفس در مورد این موضوع اظهار نظر کنم. اما حتا اگر یک گوگل ساده کنید و نگاهی به دی‌تی‌آرای بیندازید آشکار می‌شود که این نهاد و کارکرد آن روی کاغذ و بر اساس قانون چیست؟ همیشه امکان خلاف و رفتارهای غیرقانونی هست، اما چون این احتمال هست، نباید بدون دلایل کافی به آن‌ها دامن زد.

چهارم. در پاسخ به پرسش حضرت‌عالی در مورد آمریکا‌ستیزی تفکیک دولت‌های دمکرات از دولت‌های غیردمکراتیک بسیار اساسی است. چه، هم دمکراسی‌ها عاری از خطا نیستند و هم پهنه سیاست پهنه‌ای نیست که داوری کردن‌ در آن کار آسانی باشد. متغیرهای سیاست به ویژه در پهنه ی بین‌المللی هم بسیار و بی‌شمار هستند و هم بسیار ناپایدار و ناآشکار؛ در سیاست ما از لحظه‌ها و در تصمیم‌های بزرگ و خطرخیز  و تحلیل آن‌ها گفت‌وگو می‌کنیم. در نتیجه اگر هنجارهای موجود، دمکراسی، حقوق بشر و گزارش‌ها ی رسمی را در سایه انگاره‌های نیرنگ بگذاریم و مثلن به جای اعتماد به نهادهای غربی و دمکراتیک به نهادهای روسیه و جمهوری اسلامی اعتماد کنیم، به خطا رفته‌ایم.

دموکراسی‌ها با همه ی خطاهای ممکن با حکومت‌های سرکوب‌گر و اقتدارگرا متفاوت هستند. آن که به ارتقا و رشد دمکراسی و حقوق بشر می‌اندیشد نمی‌تواند زیر میز این مفاهیم و نهادهای برآمده از آن برند؛ و نباید بزند. شما با نقد آمریکا به آمریکا کمک می‌کنید؛ و پاس شهروندی خود را ادا می‌کنید. اصلن در آمریکا هرینه‌های بسیاری می‌شود که همین کار به صورت حرفه‌ای و دقیق انجام شود. پس نقد آمریکا اوج دوست داشتن آمریکا است. آن‌چه مساله است؛ کج‌سلیقه‌گی و فالس ایکویوالانس آمریکا با دشمنان آن است. این یکی از ابزارهایی تازه‌ای است که به قول ا. زیمرن از زرادخانه ی جنبش‌ها ی پادآزادی و پادبرابری آمده است.

پانویس‌ها

۱- هم‌چنان که نور هنگام عبور از یک محیط به محیطی دیگر دچار انکسار و شکست می‌شود، من بر این باور هستم که ایده‌ها، باورها و داوری‌ها ی فرهنگی و اندیشه‌گی و فلسفی هم هنگام ترجمه و انتقال از یک جامعه ی زبانی به جامعه‌ ی زبانی دیگر دچارشکست و تغییر می‌شوند. در نتیجه عجیب نخواهد بود اگر برآمد و برآیند آن در اجتماع و محیط تازه آشکارا با محیط نخست گوناگون باشد. حتا از این هم دقیق‌تر هنگام انتقال اندیشه و اطلاعات از یک ذهن به دیگر ما گرفتار همین فرآیند و آشوب هستیم که در موارد بسیاری می‌تواند به امتناع گفت‌وگو کشیده شود.

چاپ کن