جهان با دوران نظامی گری گسترده ای روبرو است – برگردان: سینا بهزادی

در جهان نشانه های فزاینده ای از شکل گیری موج بزرگ سرمایه گذاری نظامی (میلیتاریسم) دیده می شود. تجاوز روسیه به اوکراین با اعلام صریح افزایش هزینه‌های دفاعی توسط بسیاری از کشورهای اروپایی و فضای سیاسی بسیار مستعد آن در کاپیتول هیل در واشنگتن، واکنش قاطع متحدان آتلانتیک را برانگیخته است. به موازات آن، ظهور مداوم اقتصادی-نظامی چین و نگرش آن، جنبش‌های تسلیح مجدد دموکراسی‌ها در منطقه هند و اقیانوس آرام را برانگیخته است. دو منطقه پر رونق کره زمین توجه فزاینده ای به دفاع دارند.

هزینه های نظامی جهانی پیش از تهاجم روسیه در حال افزایش بود. پس از یک دوره انقباض در پنج سال اول دهه گذشته، در دهه دوم افزایش تدریجی سرمایه‌گذاری دفاعی مشاهده شد. دیگو لوپس داسیلوا، محقق برنامه هزینه‌های نظامی و تولید تسلیحات در مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) می‌گوید: «۲۰۲۰ بالاترین سطح را از سال ۱۹۸۸ – با رکورد مشابهی – ثبت کرد. مجموع هزینه های تسلیحاتی برای سال ۲۰۲۰ نزدیک به دو تریلیون دلار (حدود ۱.۸ تریلیون یورو) بود که بیشتر از تولید ناخالص داخلی اسپانیا و ۲.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان بود. این موسسه در نظر دارد داده های سال ۲۰۲۱ را در پایان آوریل آینده منتشر کند.

نتیجه سال ۲۰۲۱ – سالی که بودجه ها تحت تأثیر شیوع بیماری همه گیر در ۲۰۲۰ قرار داشت، هر چه باشد، تصمیمات اخیر و اقدامات ملموس گسترده؛ انتظار یک نظامی گری مجدد جهانی را در آینده نزدیک تقویت می کند. در اروپا، اولاف شولتز ، صدراعظم آلمان، برای یک چرخش تاریخی در سیاست خارجی و دفاعی فشار آورده است و یک بسته ویژه هزینه های نظامی به مبلغ ۱۰۰ میلیارد یورو (معادل تولید ناخالص داخلی سالانه اکوادور) و عزم خود برای دستیابی به سرمایه گذاری در عرصه ی تسلیحاتی معادل ۲ درصد تولید ناخالص داخلی، مطابق با تعهدی که اعضای ناتو در سال ۲۰۱۴ انجام دادند، را اعلام کرده است. این تعهد تا کنون در بسیاری از کشورها دنبال نشده است. سایر دولت های اروپایی گام هایی در این راستا برداشته اند. از جمله اسپانیا.

در ایالات متحده، تجاوز روسیه به وضوح موضع نمایندگان دموکرات کنگره را که تا همین اواخر طرفدار مهار هزینه های نظامی بودند، تغییر داده است. روابط با چین، رقیب بزرگ؛ نیز، همانطور که گفت و گوی تلفنی جو بایدن و شی جین پینگ روسای جمهور در روز جمعه نشان داد، دوران آرامی را پشت سر نمی گذارد. ایالات متحده در حال حاضر بزرگترین بودجه نظامی در جهان را دارد. رز گوتمولر، معاون دبیرکل ناتو، رهبر تیم ایالات متحده که در مورد معاهده هسته‌ای استارت با روسیه مذاکره کرده و در حال حاضر با دانشگاه استنفورد همکاری می‌کند، می‌گوید: «من درک می‌کنم که تقویت بودجه نظامی ادامه خواهد یافت.» اکنون سؤال این است که بدانیم چه قابلیت‌های جدیدی در پرتو این جنگ به دست می آید. به عنوان مثال، واضح است که موضوع دفاع ضد موشکی برای متحدان ناتو بسیار مهم خواهد بود. گوتمولر ادامه می‌دهد که ایالات متحده به دقت بررسی خواهد کرد که آیا دفاع ضد موشکی کافی در اروپا و همچنین برای محافظت از متحدان آسیایی خود وجود دارد یا خیر.

در جناح هند و اقیانوس آرام، چین در اوایل ماه مارس افزایش هزینه های نظامی را برای بودجه سالانه بعدی ۷.۱ درصد اعلام کرد، تا حدودی بیشتر از افزایش سال قبل (۶.۸ درصد) و بسیار بالاتر از پیش بینی رشد تولید ناخالص داخلی (۵.۵). ٪. استرالیا برنامه ای را برای خرید زیردریایی های هسته ای از ایالات متحده آغاز کرده است که ارزش آن بر اساس مطالعه یک موسسه در این کشور به ۱۷۰۰۰۰ میلیون دلار می رسد. دولت‌های ژاپن و کره جنوبی بودجه‌های نظامی خود را با افزایش آشکار در ماه دسامبر و هند در ماه فوریه اعلام کردند.

در مورد روسیه، تردید چندانی در مورد تمایل رهبران این کشور برای افزایش ظرفیت نظامی خود، که در جنگ اوکراین محدودیت های جدی را نشان می دهد، در آینده وجود ندارد. اما باید دید که آیا این کشور ظرفیت اقتصادی برای حفظ آن را خواهد داشت یا خیر.

در مواجهه با این تمایل آشکار به سرمایه گذاری بیشتر در دفاع توسط بخش بزرگی از بازیگران اصلی نظامی جهان، نکته اساسی این خواهد بود که ببینیم هزینه ها به کدام سمت هدایت می شود، تحولات چه سطحی از شفافیت را خواهند داشت. این حرکت موازنه‌های استراتژیک را تغییر می‌دهد.آیا می‌توان آن را با توافق‌های جدید کنترل تسلیحات پس از مرحله فروپاشی چندین پیمان بین آمریکا و روسیه پیوند داد یا خیر؟ در اینجا چند کلید برای تفسیر دیدگاه ها در مورد مهم ترین بردارها در دنیای آشفته واقعی وجود دارد.

اروپا

حمله به اوکراین یک شوک وحشیانه در صفحه شطرنج اروپا بوده است. بسیاری از کشورها، نه فقط اعضای ناتو، افزایش شدید هزینه های نظامی را اعلام کرده اند. دو چالش عمده در کل فرآیند در حال انجام است. از یک طرف، پس از حمله روسیه، در جهت گیری مجدد استراتژیک و قابلیت های اساسی. از سوی دیگر، باید دید تلاش جدید تا چه حد می تواند یکپارچگی بیشتر دفاعی را در اتحادیه اروپا ترویج کند.

در ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته، پارادایم سیاست دفاعی در اروپا، عملیات خارج از منطقه، با شدت نظامی ی کم و متوسط ​​بوده است. نه در برابر قدرت های بزرگ بلکه در برابر رقبای به اصطلاح دسته دوم. لوئیس سیمون، مدیر دفتر موسسه سلطنتی الکانو در بروکسل، در رابطه با چالش استراتژیک می گوید. «اگر اکنون تأکید بر بازدارندگی و دفاع در برابر رقبای همتا است، نوع ساختارها، قابلیت‌ها و فرآیندهای نظامی مورد نیاز با آنچه برای اقدام در آفریقا یا بالکان مورد نیاز بود؛ تفاوت اساسی دارد. این کار به یک فرآیند تحول نهادی و ذهنی نیاز دارد.»

گوتمولر و سیمون هر دو موافق هستند که در پیکربندی مجدد دفاع اروپا پس از تجاوز روسیه به اوکراین، موضوع دفاع موشکی با استقرار مدل‌های میان‌برد – از ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر، که قبلاً توسط پیمان ها محدود شده بود، از اهمیت اساسی برخوردار خواهد شد.

موضوع مهم دیگر، ادغام احتمالی سوئد و فنلاند در ناتو است که به صراحت از سوی کرملین تهدید شده اند و باید در این مورد تصمیم بگیرند.

در مورد چالش یکپارچه سازی دفاع از اروپا، مشکلات قابل توجه است. سیمون به دو نوع مشکل اشاره می کند. در وهله اول، «واگرایی بین فرانسه و آلمان در جهت گیری استراتژیک. فرانسه فعالانه از زور استفاده می کند، در حالی که برای آلمانی ها این آخرین راه حل است. ثانیاً به این دلیل این که کشورهایی به ویژه در شرق، دلبستگی خاصی به مرکزیت ناتو دارند. شرایط فعلی این احساس را تقویت کرده است.

گوتمولر می گوید: حفظ تناسب تلاش های اتحادیه اروپا جامعه با ناتو ساده نیست، اما غیرممکن هم نیست: من واقعاً فکر می کنم که اگر اتحادیه اروپا تصمیم بگیرد منابع بیشتری در دفاع سرمایه گذاری کند، این چیز خوبی است. نکته اصلی این است که به هیچ وجه نباید با ناتو رقابت کند، مثلاً با تعیین استانداردها یا الزامات مختلف.

پروژه FCAS (سیستم هوایی رزمی آینده) که توسط آلمان، فرانسه و اسپانیا دنبال می شود و شرکت هایی مانند داسو، ایرباس و ایندرا در آن شرکت دارندد، هم بلندپروازی ها و هم مشکلات مجدد این تلاش را نشان می دهد. این برنامه قابل توجهی است که می خواهد کانون توانمندی های هوایی آینده باشد. تعهد سیاسی قابل توجهی در پشت آن وجود دارد، اما تنش ها بر سر رهبری و هدایت آن همچنان ادامه دارد. اعلامیه اخیر برلین مبنی بر خرید ۳۵ فروند جنگنده اف-۳۵ ایالات متحده، برخی از ابروها را در هم فرو برده است. اگرچه به نیازهای خاص و فوری ای پاسخ می دهد که FCAS هنوز نمی تواند آن ها برآورده کند،

ایالات متحده

ایالات متحده اولین قدرت نظامی جهان است. هزینه های آن در این بخش ۳۹ درصد از کل هزینه های جهانی را در سال ۲۰۲۰ تشکیل می دهد. این هزینه ها همراه با متحدان ناتو به ۵۶ درصد می رسد. موقعیت برتری آمریکا بلامنازع است و به همین دلیل است که تمام تصمیمات آمریکا تأثیر شدید بین المللی دارد.

لوپس داسیلوا از SIPRI می‌گوید: «ما نشانه‌های روشنی داریم که نشان می‌دهد هزینه‌های نظامی در چندین کشور در اروپا و آمریکای شمالی افزایش خواهد یافت، به ویژه در ایالات متحده، جایی که برخی از مقاومت‌هایی در کنگره وجود داشت که به دلیل تغییر وضعیت در حال از بین رفتن است».

این کارشناس در میان خطوط اصلی اقدام ایالات متحده به تلاش مداوم برای نوسازی زرادخانه هسته ای خود اشاره می کند – که طبق برآورد دفتر بودجه کنگره شامل هزینه ۶۳۴۰۰۰ میلیون دلاری بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ برای ترویج تحقیق و توسعه (معادل تولید ناخالص داخلی سالانه لهستان) است.

پیشرفت‌های دفاع ضد موشکی ایالات متحده محرکی برای توسعه سلاح‌های پیشرفته چین و روسیه است که برای غلبه بر برتری آمریکا در این زمینه طراحی شده‌اند. از این چشم انداز می توان فهمید موشک های مافوق صوت در هر دو کشور در حال توسعه هستند، در مورد چین با ویژگی هایی که در آزمایش های انجام شده در سال گذشته نشان داده شده، آمریکایی ها را شگفت زده کرده است.

واشنگتن مدت‌هاست که به دنبال تغییر جهت گیری استراتژیک به سمت چین بوده است، چینی که آن را رقیب واقعی سیستماتیک خود می‌داند، اما این امر به دلیل مشکلات طولانی جنگ در افغانستان و عراق در ابتدا و اکنون به دلیل جنگ روسیه در اروپا، با مانع روبرو شده است. در این چارچوب، ایالات متحده در تلاش است تا فراتر از روابط دوجانبه سنتی خود در منطقه جلو برود و پیوندهایی از اتحادهای کوچک موقتی ایجاد کند که به وضوح متوجه ی خطرات قدرت گیری چین است. Aukus (قرارداد با استرالیا و بریتانیا برای تامین زیردریایی های هسته ای) نمونه بارز آن است. QUAAD (پیمان با هند، ژاپن و همچنین استرالیا) نمونه دیگری است.

چین

چین به طور پیوسته به سمت هدف تعیین شده توسط رهبران این کشور برای تثبیت خود به عنوان یک ابرقدرت در سال ۲۰۴۹، صدمین سالگرد اعلام جمهوری خلق چین، حرکت می کند. هلنا لگاردا، تحلیلگر مؤسسه مطالعات چین مرکاتور متخصص در سیاست خارجی و دفاعی می گوید: «این هدف به طور طبیعی مستلزم داشتن نیروهای مسلح مطابق با وضعیتی است که دنبال می شود. این، اساساً به این معنی است که بلندپروازی برای قرار گرفتن در موقعیتی برای رقابت با ایالات متحده و شکست دادن آن، در تمام جهات پی گرفته می شود تا فاصله از واشنگتن را کاهش دهد. افزایش ۷.۱ درصدی هزینه های نظامی آخرین مورد از یک فهرست طولانی است.

اگرچه توسعه نظامی چین در هاله ای از ابهام قرار دارد، اما عناصری وجود دارند که بسیار مشهود هستند. لگاردا می‌گوید: «بلندپروازی ها و تصوراتشان از تهدید نشان می‌دهد که همه چیز به کجا می‌رود.» نیروی دریایی چین پیشرفت های زیادی دارد. پکن در حال اجرای یک برنامه توسعه است که باید تمایل این کشور برای ایجاد نفوذ در منطقه، که یکی از اهداف اصلی این برنامه است را امکان پذیرکند. پنتاگون تخمین می زند که در سال ۲۰۲۱ نیروی دریایی چین دارای ۳۵۵ کشتی و زیردریایی بوده و برنامه آن برای رسیدن به ۴۲۰ فروند در سال ۲۰۲۵ و ۴۶۰ فروند در سال ۲۰۳۰ است.

موشک های مافوق صوت یکی دیگر از زمینه های مهم توسعه نظامی است. لگاردا می‌گوید: «برای پکن واضح است که در رقابت با سلاح های متعارف با آمریکا دشواری دارد و به دنبال جهش در برخی از بخش‌های کلیدی با قابلیت‌های پیشرفته‌تر است تا در صورت بروز درگیری، به مزایای آن دست یابد».

یکی دیگر از حوزه های مرتبط با این رقابت ها، زرادخانه هسته ای است. در ماه نوامبر، پنتاگون پیش بینی های قبلی خود را افزایش داد و اعلام کرد چین می تواند در سال ۲۰۳۰، ۱۰۰۰ کلاهک اتمی داشته باشد، در حالی که در حال حاضر تخمین زده می شود حدود ۲۰۰/۳۰۰ کلاهک اتمی داشته باشد.

گوتمولر می گوید: «امیدوارم با دیدن تهدیدات کنونی هسته‌ای از سوی روسیه، چین تصمیم بگیرد که نقشی مسئولانه در جلوگیری از توسعه تهدیدات هسته‌ای و شفاف‌تر کردن برنامه مدرن‌سازی زرادخانه اتمی خود ایفا کند.» می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که اگرچه با پنتاگون موافقم که مدرن‌سازی این زرادخانه نگران‌کننده است، اما با این وجود بسیار کوچک‌تر از زرادخانه های آمریکا و روسیه است. همانطور که پنتاگون اشاره می کند، حتی اگر آنها تا سال ۲۰۳۰ آن را ۵ برابر کنند، همچنان پایین تر از آمریکا و روسیه خواهند بود. ما باید هوشیار باشیم، اما دلیلی برای وحشت وجود ندارد. نکته کلیدی این است که ما باید مذاکرات را در بعد هسته ای نیز با آنها آغاز کنیم.

چین بخشی از قراردادهای کنترل تسلیحات چندجانبه است، اما مانند ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی/روسیه در آن زمان با هیچ توافق دوجانبه ای مرتبط نبوده است. استدلال آنها این است که زرادخانه های آنها از زرادخانه دو ابرقدرت سنتی کوچکتر است. اما این با سرعت بسیار زیادی در حال تغییر است.

لگاردا می گوید: من نمی‌بینم که چین با معاملاتی موافقت کند که توانایی‌هایی جاه طلبانه یا نگرانی هایش را محدود کند. اما برخی گام‌های میانی، برخی اقدامات اعتمادساز امکان‌پذیر است. گوتمولر به موشک های میان برد به عنوان یک موضوع قابل مذاکره اشاره می کند. چین تعداد قابل توجهی از این موشک ها را مستقر کرده و حدود مشخصی از برابری با ایالات متحده از نظر قابلیت های موشکی دارد. بسیار مهم است که در زمینه هایی که برابری وجود دارد، مذاکرات انجام شود.

از سوی دیگر، چین قطعا واکنش غرب به حمله روسیه به اوکراین را به دقت زیر نظر دارد. اتحاد دولت‌های غربی، سرعت و دامنه تحریم‌ها، عرضه سلاح به کی‌یف. همه اینها در حال حاضر وارد محاسبات استراتژیک پکن در ملاحظاتش در مورد تایوان شده است. باید دید که این ها در مسائل نظامی چگونه بازتاب خواهد داشت. اما آنچه واضح است این است که همه دموکراسی‌های بزرگ در منطقه، مسیر افزایش هزینه‌ها را در مواجهه با ظهور همسایه‌ای که به آن اعتماد ندارند، در پیش گرفته‌اند.

روسیه

آینده روسیه به ویژه غیرقابل پیش بینی است. تردیدی وجود ندارد که کرملین با توجه به خساراتی که در اوکراین متحمل می‌شود و کمبودهایی که در این عملیات به‌رغم چندین دهه هزینه‌های هنگفت برای مدرن‌سازی نیروهای مسلح خود می‌بیند، انگیزه زیادی برای سرمایه‌گذاری در دفاع خواهد داشت. اما فروپاشی اقتصاد این کشور به دلیل تحریم‌ها و ممنوعیت صادرات فناوری کلیدی برای صنعت نظامی، سایه سنگینی بر توانایی این کشور برای همگام شدن با قدرتمندترین قدرت‌ها خواهد انداخت.

روسیه برای تولید نظامی به فناوری‌ها، قطعات و عناصر صنعتی وارداتی متکی است. پاول لوزین، کارشناس دفاعی روسیه که در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۸ با کمپین ریاست‌جمهوری ناوالنی همکاری کرد، می گوید تحریم‌ها و کاهش ارزش روبل، تولید را در برخی رشته ها، به‌عنوان مثال هواپیما و ماهواره، غیرممکن یا دشوار می‌سازد.

روسیه بدون شک تلاش خواهد کرد از چین کمک بگیرد، اما این مسیری پر از ناشناخته هاست. در گذشته، روسیه به چین تسلیحات یا فناوری می‌داد. پاول لوزین می گوید پکن هیچ چیز قابل توجهی ارائه نکرده است. ممکن است به زودی تصمیم بگیرد در ازای نفت و گاز چیزی بدهد، اما مطمئن نیستم که این همکاری باعث شود تا روسیه توانایی‌های نظامی خود را حفظ کند.

عنصر مهم این وضعیت تاثیر آن بر صادرات تسلیحات روسیه است. مسکو به طور سنتی از صادرکنندگان اصلی تسلیحات بوده است و کشورهایی مانند هند، چین، ونزوئلا و الجزایر به عنوان مشتریان اصلی آن به شمار می‌روند. طبق داده‌های SIPRI، فروش تسلیحات روسیه برای سال‌ها کاهش قابل توجهی داشته است – 26٪ کمتر در دوره پنج ساله ۲۰۱۷-۲۰۲۱ در مقایسه با دوره قبلی – علیرغم تلاش‌های قوی کرملین، که شرایط بسیار مطلوبی را ارائه کرده است.

عوامل دیگر

به غیر از قدرت های اصلی، مناطق تنش دیگری نیز وجود دارد که می تواند روند نظامی گری مجدد را تثبیت کند. یکی از این مناطق خاورمیانه است، جایی که سه کشور با بودجه های نظامی قابل توجه در آن قرار دارند. عربستان سعودی، اسرائیل و ایران بر اساس گزارش های SIPRI، سه کشور پرهزینه در بین ۲۰ کشور برتر جهان از نظر هزینه های نظامی هستند.  حتی اگر توافق هسته ای با ایران دوباره فعال شود، تردید وجود دارد که دشمنان آن در کوتاه مدت و میان مدت محاسبات استراتژیک خود را تغییر دهند.

از سوی دیگر، با غلبه بر بیماری همه‌گیری، فعال شدن مجدد اقتصادها و آزادشدن منابع عمومی که در دو سال گذشته برای کاهش آسیب‌های آن تعیین شده بود، شرایط مساعدتری برای سرمایه‌گذاری در حوزه دفاعی به وجود می اید. زمان مشخص خواهد کرد، تشنج‌های ژئوپلیتیکی که جهان را تکان می‌دهند توجه روزافزونی را به تجهیزات بیشتر نظامی و تسلیحاتی به دنبال خواهد آورد.

* آندره آریتس – ال پایس. آندره آلیس خبرنگار امور جهانی EL PAÍS، دارای مدرک حقوق، مدرک کارشناسی ارشد در روزنامه نگاری است. این مقاله توسط سینا بهزادی برای اخبار روز ترجمه و اندکی خلاصه شده است.