جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

ونزوئلا؛ ۲۰ سال پس از کودتای نافرجام علیه هوگو چاوز

چاوز پس از بازگشت به کاخ ریاست جمهوری میرافلورس در ۱۳ آوریل ۲۰۰۲ منبع: ارنستو مورگادو

کودتاچیان یک عامل اساسی را نادیده گرفته بودند: حمایت مردمی از چاوز

۲۰ سال پیش، در آوریل ۲۰۰۲، هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا در یک کودتا سرنگون شد. به یک معنا، می توان گفت که این آخرین کودتا در آمریکای لاتین بود که به سبک کودتاهای قرن بیستم انجام شد. گروهی از غیرنظامیان و نظامیان با سرنگونی رئیس جمهور منتخب دموکراتیک موافقت کردند و یک گسست نهادی رخ داد. مجلس منحل شد و کسی که با رأی انتخاب نشده بود قدرت را به دست گرفت.

در ونزوئلا دقیقا همین اتفاق افتاد، اما با نتیجه ای بسیار متفاوت از هر کودتای غیرنظامی دیگری که قبلا روی داده بود. آنها چاوز را در ۱۱ آوریل سرنگون کردند و سه روز بعد، در سپیده دم ۱۴ آوریل، او در میان جمعیت عظیمی که تشویقش می کردند، به کاخ ریاست جمهوری میرافلورس بازگشت.

از لحظه ای که چاوز در انتخابات دسامبر ۱۹۹۸ پیروز شد، دو حزب اصلی سنتی – سوسیال دمکراتیک Acción Democratica (AD) و کمیته سوسیال مسیحی برای سازمان مستقل سیاسی انتخاباتی – با نام اختصاری Copei – با ثروتمندان متحد شدند. رسانه های جمعی و دولت آمریکا یک شبکه توطئه آمیز برای سرنگونی چاوز راه اندازی کردند. محافلی که به مدت ۴۰ سال بر ونزوئلا حکومت کرده بودند، نپذیرفتند که چاوز در انتخابات به طور قاطعی پیروز شده و از حمایت مردمی فوق العاده ای برخوردار است. در کمال تعجب بسیاری، او با سوگند به آنچه که قانون اساسی ۱۹۶۱ “در حال مرگ” توصیف کرد، ریاست جمهوری را بر عهده گرفت و بلافاصله به انجام وظیفه ی بزرگ تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی کشوری که به دلیل ثروت نفتی آن “ونزوئلای سعودی” نامیده می شود، اقدام کرد. کشور ثروتمندی که اکثریت مردم آن در فقر زندگی می کردند. او برای اجرای پروژه خود به قانون اساسی جدیدی نیاز داشت که در سال ۱۹۹۹ توسط مجلس موسسان تهیه شد و درست کمتر از یک سال پس از به دست گرفتن ریاست جمهوری او، با اکثریت بزرگی در یک همه پرسی به تصویب رسید.

در کاخ سفید به سرعت دریافتند که ونزوئلا سیاست خارجی جدیدی را در پیش گرفته است که مستقل از ایالات متحده است. از جمله، چاوز برنامه‌هایی برای دادن نقش بیشتری به ائتلاف کشورهای تولیدکننده نفت به اجرا گذاشت. روابط او با معمر قذافی در لیبی و صدام حسین در عراق، آشکارا در واشنگتن مورد انتقاد قرار گرفت، زیرا مستقیماً ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می داد. از سوی دیگر، چاوز نسبت به انقلاب کوبا ابراز همدردی کرده، تهاجم سال ۲۰۰۱ به افغانستان را محکوم کرده و پروژه بزرگ منطقه‌ای واشنگتن برای ایجاد منطقه آزاد تجاری برای قاره آمریکا (Area de Libre Comercio para las Américas، Alca) را زیر سوال برد. کاخ سفید دلایل زیادی برای کنار گذاشتن رئیس‌جمهوری داشت که با رسیدن به قدرت، در زمانی که به اصطلاح “اجماع واشنگتن” در حال اوج گیری بود و تقریباً همه دولت های منطقه به رهبری آرژانتین، مکزیک و پرو را در بر می گرفت، نئولیبرالیسم را به چالش می کشید. یک سال قبل از کودتا، پیتر رومرو، معاون وزیر امور خارجه در نیمکره غربی، بار دیگر تاکید کرد که چاوز «حق دارد به هر کجا که می‌خواهد برود و آنچه می‌خواهد بگوید، اما آنچه می‌گوید عواقبی برای درک مردم از ایالات متحده خواهد داشت.” پیام واضح تر از این نمی توانست باشد.

درگیری داخلی جنبش به رهبری چاوز و محاصره بین المللی، محافل مخالف را برای سرنگونی او تحریک کرد. در فوریه ۲۰۰۲، واشنگتن پست اظهارات یکی از مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده را منتشر کرد که پیش بینی کرده بود: “تا بخواهد امور خود را سامان دهد، دوره ریاست جمهوری اش را تا پایان نخواهد دید.” در همان زمان، مقامات صندوق بین‌المللی پول (IMF) بار دیگر تاکید کردند که «هیچ مشکلی» برای ارائه حمایت اقتصادی از یک «دولت موقت» نخواهند داشت.

در داخل کشور، مشکل، ضعف و از دست دادن پرستیژ دو حزب بزرگی بود که از زمان توافقنامه حاکمیتی معروف در سال ۱۹۵۸ به نام «پیمان پونتو فیجو» در ونزوئلا به تناوب دولت‌ را تشکیل می دادند. افزایش چشمگیر محبوبیت چاوز، در کنار عوامل دیگر، نتیجه فساد بزرگ دو حزب AD و Copei و هدر دادن میلیون ها دلاری بود که از درآمد نفت به کشور سرازیر می شد.

اگرچه در سال‌های اخیر گفته می شود که ونزوئلا حتی قبل از چاوز کشوری ثروتمند و توسعه یافته بود، اما واضح است که درآمدهای هنگفت حاصل از سودهای نفتی بین اکثریت مردم «توزیع» نشده بود. حتی سرمقاله واشنگتن پست پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۰۲ تأیید کرد که ۸۰ درصد مردم فقیر بودند. این نکته، کلیدی برای درک این است که چرا چاوز بسیار فراتر از احزاب سیاسی سنتی به چهره ای محبوب تبدیل شد.

چاوز در مصاحبه ای در دسامبر ۲۰۰۱، به اتحادیه ی اتاق های بازرگانی ونزوئلا به عنوان نیروی متحد کننده اپوزیسیون اشاره کرد، زیرا احزاب سیاسی کاملاً اعتبار خود را از دست داده بودند. او پرسید: احزاب مخالف کجا هستند؟ رهبران مخالف که می توانند این گروه ها را گرد هم بیاورند کجا هستند؟ آنها وجود ندارند و به همین دلیل است که این اتحادیه این نقش را بر عهده گرفته است.”

در ۱۱ آوریل ۲۰۰۲، اعمال خشونت آمیزی در کاراکاس رخ داد. روز بعد، ژنرال لوکاس رینکن [وزیر دفاع وقت ونزوئلا] اعلام کرد از رئیس جمهور چاوز خواسته شده استعفا دهد و او پذیرفته است. بیانیه ی ژنرال لوکاس باعث سردرگمی شدید حتی در صفوف چاویستاها شد. اظهارات ژنرال دروغ بود، چاوز را دستگیر کرده و از کاراکاس برده بودند.

تاریخ آمریکای لاتین تا آوریل ۲۰۰۲ نشان می‌داد وقتی رئیس‌جمهور سرنگون می‌شود، سرنوشت او مرگ (سالوادور آلنده، شیلی ۱۹۷۳)، زندان (استلا مارتینز د پرون، آرژانتین، ۱۹۷۶) یا تبعید (ژوائو گولارت، برزیل ۱۹۶۴) است. این فقط چند نمونه از فهرست بلندبالای کودتاهای غیرنظامی است. به همین دلیل، همه حامیان کودتا آشکارا و بدون هیچ شرمی کودتا را تشویق و حمایت کردند و معتقد بودند تاریخ تکرار خواهد شد. هرگز به ذهن کسی خطور نکرد که کودتا علیه چاوز ممکن است شکست بخورد، زیرا کودتاگران همچنین روی حمایت تلویزیون، رادیو، روزنامه‌های روزانه و مهمتر از همه، چراغ سبز واشنگتن حساب می‌کردند.

نفرت آنها از چاوز چنان آنها را مسموم کرده بود که و آن قدر از پیروزی خود مطمئن بودند که حتی کتمان نمی کردند که ماه ها در تدارک کودتا بوده اند. روزنامه ال ناسیونال، یکی از حامیان کودتا، روز سقوط چاوز را جشن گرفت و با خیال آسوده خاطر نشان کرد که “خوشبختانه نباید از صفر شروع کرد. چندین نهاد خود را به طور جدی و مداوم با استفاده از روش های چند رشته ای آماده کرده اند و پروژه ها و مطالعاتی که به آنها امکان می دهد با فوریت عملی شوند، وجود دارند.” کودتاگران همچنین روی حمایت ایالات متحده حساب می کردند که در برخی از تأثیرگذارترین روزنامه ها منعکس شد. واشنگتن پست در نسخه شنبه ۱۳ آوریل خود اعلام کرد”اعضای محافل مختلف اپوزیسیون در کشور در هفته‌های اخیر به امید دریافت کمک برای سرنگونی چاوز از سفارت آمریکا بازدید کرده‌اند. در میان بازدیدکنندگان، اعضای فعال و بازنشسته نیروهای مسلح، رهبران رسانه های گروهی و سیاستمداران مخالف حضور داشتند.»

سرمقاله نیویورک تایمز به کودتاچیان اطمینان داد: “با استعفای دیروز رئیس جمهور هوگو چاوز، دموکراسی ونزوئلا دیگر توسط یک دیکتاتور مستبد تهدید نمی شود.” و شیکاگو تریبون در روز یکشنبه ۱۴ آوریل، شادمانه نوشت: “اغلب اتفاق نمی افتد که دموکراسی از مداخله نظامی ای که رئیس جمهور منتخب را از سمت خود بیرون می کند، سود ببرد.”  کمتر از هشت ساعت پس از کودتا، آژانس معتبر رتبه‌بندی مریل لینچ بیانیه‌ای با عنوان «بهره مندی از گذار» منتشر کرد که در آن اشاره می شد چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ونزوئلا بهبود یافته است.

کسانی که کودتا را انجام دادند معتقد بودند که همه شرایط برای درهم شکستن چاویسمو فراهم است. و به این ترتیب بود که بعد از ظهر جمعه، ۱۲ آوریل، آنها به اصطلاح “قانون اساسی دولت انتقالی دموکراتیک و وحدت ملی” را امضا کردند تا پدرو کارمونا، رئیس اتاق بازرگانی، به عنوان رئیس جمهور جدید ونزوئلا منصوب شود. او بلافاصله مجلس شورای ملی را منحل کرد و قانون اساسی تصویب شده در همه پرسی را به حالت تعلیق درآورد. روزنامه های مخالف در ۱۳ آوریل ۲۰۰۱ تیتر زدند: “زنده باد آزادی”. کودتا موفق شده بود.

اما کودتاچیان یک عامل اساسی را نادیده گرفته بودند: حمایت مردمی از چاوز. به دنبال فراخوانی که ایستگاه‌های رادیویی آلترناتیو و محلی پخش کردند، هزاران نفر در بسیاری از شهرها برای دفاع از رئیس‌جمهور به خیابان‌ها آمدند و در شب جمعه ۱۲ آوریل تظاهرات در محله های فقیر نشین با قابلمه های خالی روی داد. روز شنبه ۱۳ آوریل، رسانه های مختلف بین المللی گزارش دادند چاوز استعفا نداده، بلکه بازداشت شده است. کودتاگران که کارمونا را به عنوان رئیس جمهور معرفی کرده بودند، بعد از ساعت ها بلاتکلیفی در برابر تظاهرات مداوم طرفداران چاوز، متوجه شدند که رئیس جمهورشان قدرت ماندن در دولت را نخواهد داشت. کارمونا استعفا داد. سحرگاه روز یکشنبه ۱۴ آوریل، برای اولین بار در تاریخ آمریکای لاتین و کارائیب، یک کودتای نظامی شکست خورد.

 شاید مهم ترین درس که برای هر دولتی که مدعی «نزدیکی به مردم» است و قصد دارد به منافع محافل قدرتمند حمله کند، این باشد که بسیج مردمی رمز ماندن در قدرت است.

منبع:  NODAL – این متن توسط کمال فرهمند برای اخبار روز به فارسی برگردانده شده است.

https://akhbar-rooz.com/?p=150231 لينک کوتاه

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

خبر اول سايت

آخرين مطالب سايت

مطالب پربيننده روز


0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x