روز جمعه، ۱۳ام اردیبهشت، بریتانیا توصیه سفر شهروندان خود را به ایران تغییر داده. پیش از این فقط به اتباع دوتابعیتی توصیه شده بود که از سفر به ایران خودداری کنند. توصیه‌نامه جدید برای تمامی انباع بریتانیا خودداری از هرگونه سفر به ایران توصیه می‌کند.
وزارت خارجه بریتاتیا در توصیه‌نامه سفر خارجی برای اتباع بریتانیا افزود: این خطر بسیار بالا است که اتباع بریتانیایی ممکن است خودسرانه در ایران دستگیر، بازجویی یا بازداشت شوند، خواه تابعیت دوگانه بریتانیایی-ایرانی داشته باشند یا خیر. تعدادی از ایرانیان-بریتانیایی دوتابعیتی در ایران بازداشت شده‌اند که در حال گذراندن دوره‌های حبس طولانی هستند.
این تغییر توصیه نامه در حالی منتشر شده که روز چهار شنبه، ۲۱ اردیبهشت، دو تبعه فرانسوی که دارای تابعیت ایرانی نیستند، در ایران دستیگیر شده اند.
موضوع بازجویی و بازداشت دوتابعیتی های ایرانی، خبر جدیدی نیست. این بازداشت‌ها توسط سپاه، که بعد از امضای برجام در سال ۱۳۹۶ گسترش بیشتری یافت، هدف دوگانه‌ای داشت: ج.ا از این بازداشتگان به عنوان تراشه چانه زنی استفاده می کند در مذاکره و معامله با کشور های اقامتشان در مواردی مانند تبادل اسیر و رفع تحریم و دسترسی به دارایی های مسدود شده.
از سوی دیگر، سپاه از اینها کاربرد هشداری می کند، تا شرکت های خارجی وارد صحنه اقتصادی ایران نشوند، که می تواند سپاه را در همین صحنه تضعیف کند.
در نیم سال اخیر اما، از اوایل آذرماه، این آزار شهرواندان دوتابعیتی در فرودگاه های بین‌المللی ایران، بازتاب تازه‌ای پیدا کرده است.
رسیدن مجدد این موضوع به سرصفحه های رسانه ها و به شبکه های اجتماعی، در واکنش به اظهارات وزیر خارجه حسین امیرعبداللهیان آغاز یافت، مبنی بر «اقدامات وزارت خارجه برای پیگیری و حل مشکلات ایرانیان خارج از کشور».
در چارچوب تلاش دولت رئیسی برای جلب سرمایه‌گذاری ایرانیان مقیم خارج از کشور در درون ایران – سرمایه‌گذاری‌ای که برای نجات اقتصاد کشور حیاتی است – آقای امیرعبداللهیان گفته است که «من به عنوان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران عرض می‌کنم که ایرانیان عزیز با آرامش خاطر می‌توانند به کشور سفر کنند و با آرامش می‌توانند در هر زمانی براساس برنامه ریزی که انجام می‌دهند به کشور محل اقامت خوشان برگردند.» وی افزود که در وبسایت وزارت خارجه سامانه جدیدی راه اندازی می شود، که در آن ایرانیان مقیم خارج از کشور می توانند با ثبت مشخصات خودشان پیش از سفر به کشور بررسی کنند که آیا برایشان در فرودگاه قرار است مشکلی پیش بیاید یا نه.
در واکنش به اظهارات امیرعبداللهیان، نزار زکا، روزنامه‌نگار لبنانی که چهار سال حبس در زندان جمهوری اسلامی گذرانده است، تر توییتی گفت که جمهوری اسلامی تلاش می کند برخی ایرانیان مقیم خارج از کشور را فریب دهد تا به کشور سفر کنند. وی افزود که این اعلامیه وزیر خارجه ج. ا در واقع باید هشداری محسوب شود تا همین شهروندان دوتابعیتی به سرزمین خودشان نروند. زکا خاطرنشان کرد که او خود هم به ایران از طرف دولت دعوت، و بعد از رسیدن به خاک ایران، ربوده و بازداشت و زندانی شده است.
دیگران می گفتند که این سامانه یک وسیله دیگری است برای کسب اطلاعات از ایرانیان مقیم خارج.
بعد از سخنان امیرعبداللهیان و واکنش زکا، بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی هم از آزار خود و مسافران دیگر در فرودگاه های ایران گزارش داده اند، از جمله «اطلاعات در فرودگاه پاسپورت ایرانیون مقیم خارج را از دستشان می‌گیرد و چند ساعت بازجویی میکنه با اینکه میدونن کارگر ساده هستن و سالی یکبار میان پیش خانواده شان» (توییتر)؛ «منو بالای نیم ساعت تو فرودگاه رسما بازجویی کردن به خاطر دوتابعیتی بودنم مسافرتم به ایران تبدیل شد به استرس و نگرانی برای خودم و خانواده م» (توییتر)، «رفیق من پریشب یه دو هفته رفته ایران توی فرودگاه تا حقوق سالانه و آدرس منزل در کانادا و لیست سفرهای کرده و نکرده رو توی اتاق بازجویی ازش خواستن و امضا گرفتن. تازه بنده خدا نه اینستاگرام داره نه فیسبوک و توییتر » (توییتر).
برخی کاربران از بازجویی ایرانیان تک-تابعیتی هم گزارش دادند، که داشتند از سفر به خارج بر می‌گشتند. از این گزارشات مردمی معلوم نشده است که آیا گزیدن شهروندان برای بازجویی رندوم بود یا به طور مشخص. نوع بازجویی هم متنوع بود – از پر کردن فرم گرفته تا بازجویی کامل توسط مامور اطلاعات فرودگاه. برخی مسافران با ورود به کشور بازجویی شده اند، دیگران در راه بازگشت. برخی هم در فرودگاه فهمیدند که ممنوع الخروج شده بودند.
یکی از این بازجویی شدگان طی مصاحبه گفت ماموران سپاه بعد از بازجویی در فرودگاه به خانه خانواده در ایران آمدند تا با تهدید و ترساندن، او را به عنوان جاسوس در کشور اقامت خودش استخدام کنند.
در اواسط دیماه، سعید مدنی، محقق علوم اجتماعی، در فرودگاه بازجویی شد. مدنی، که سپاه پاسداران مانع از سفر مطالعاتی او به مقصد آمریکا شده، توسط اطلاعات سپاه در فرودگاه مورد بازجویی قرار گرفته و گذرنامه او نیز ضبط شده است. در پی بازجویی آقای مدنی، وبسایت «رویداد ۲۴» مقاله‌ای درباره آزار ایرانیان در فرودگاه ها منتشر کرد، با استناد به توییت‌ها و گزارش های مردمی. رسانه ها به گزارش «رویداد ۲۴» بازتاب دادند که واکنش های زیادی در شبکه های اجتماعی داشت: داستان های تازه ای از همین آزار در فرودگاه؛ انتقاد از ج.ا که فقط سرمایه شهروندان را می‌خواهد و حقوق بشر همین افراد را نقض می‌کند؛ انتقاد از ایرانیان دو تابعیتی که با اینهمه خطر هنوز به وطن اشغالی خودشان سفر می‌کنند؛ و از سوی دیگر – تعجب از مطرح این مطلب، در حالی که در سراسر جهان ورود به کشوری همراه با پر کردن فرم و دادن اطلاعات شخصی می‌باشد.
سازمان های حقوق بشر، از جمله «کمپین حقوق بشر ایران»، این آزار «امنیتی» در فرودگاه ها را محکوم کرده اند.
ضرب المثل انگلیسی پیشنهاد می‌کند: اگر زندگی بهت لیمو داد، باهاش شربت آبلیمو درست کن.
در این روزگار، گرانی و تحریم و بی‌کاری و تورم و افت ارزش ریال و… سرمایه‌گذاری ایرانیان مقیم خارج از کشور را حیاتی‌تر هم می‌سازد. این احتیاج روزافزون ج.ا به پول ایرانیان مقیم خارج، فرصت تازه ای را برای این جامعه فراهم می کند، که باید با همفکری و آگاهی از این فرصت استفاده جداکثری کرد.
