نتشار شماره جدید فصلنامه «تئاتر امروز» گروه تئاتر اگزیت، شماره ۴، بهار ۱۴۰۱
موضوع این شماره: شَر
سخن ما
در سال ۱۹۱۰، ایگور استراوینسکی موسیقیدان روس، باله‌ی «پرنده آتشین» را بر اساس داستان پرنده‌ای افسانه‌ای از فولکلور اسلاویک نوشت؛ پرنده‌ای جادویی و درخشان از سرزمین دوردست که می‌تواند برای صاحبش خوشبختی یا نفرین به ارمغان بیاورد. هنر نیز به تعبیری می‌تواند در اجتماع چنین باشد. اما این دوگانه در ذات هنر نیست، بلکه در شیوه‌ای است که به کار گرفته می‌شود؛ به عبارت دیگر این امر در آنچه که هنر به شیوه‌ای معین در بستر اجتماعی و تاریخی خود بیان می‌کند نهفته است. هنر از آغاز پیداش خود به مثابه ابزاری برای بیان احساسات و افکار انسانی و بازتاب رویدادها، در فرم‌های گوناگون خود در نقش‌های متفاوتی ظاهر شده است. از یک سو توانسته است انسان‌ها را در اجتماع به هم پیوند دهد، ارتباط میان نسل‌ها را حفظ نماید، رنج‌های انسانی را به تصویر بکشد، برای انسان‌ها زیبایی و لذت به همراه بیاورد و حتی انسان را تعالی بخشد و در تحولات ترقی‌خواهانه‌ی اجتماع تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر به درازای تاریخ حکومت‌ها، هنر از سوی قدرت حاکم به خدمت گرفته شده است تا گفتمان او را مسلط سازد و گوش به فرمان او باشد. در اینجاست که ارتباط هنر با مفهوم «شر» مطرح می‌شود. هنر در طول تاریخ بسیار به خدمت شر درآمده است. قدرت‌ها تلاش کرده‌اند در هر دورانی با تعریف و تبیین مفهوم شر به میل خود و در راستای منافع‌شان، ارزش‌های مورد نظرشان را تثبیت کنند و چه ابزاری بهتر از هنر برای بیان این مفاهیم. بسیار پیش آمده است که هنر توسط قدرت حاکم به کار گرفته شده است تا آنچه واقعا شر است را عادی‌سازی کند و به عنوان واقعیت عادی، بدیهی و مسلم به خورد توده‌ها بدهد و در عوض آنچه را که تهدیدی برای موجودیت ساختار خود می‌انگارد، شر بنامد. این امر تنها منحصر به محتوای هنر و مفاهیم مطرح شده توسط آن نمی‌شود و گاه حتی خود فرم هنری هم شرانگاری شده است. امروز مصداق‌های عادی‌سازی شر را به وفور می‌توان یافت؛ گاه پرداختن به رنج‌های انسانی پوششی می‌شود برای عادی‌سازی آسیب‌های اجتماعی، گاه روایت‌گری وسیله‌ای می‌شود برای تحریف و وارونه‌سازی حقایق، و گاه به‌کارگیری زیبایی‌های هنری بزک کردن فجایعی می‌شود که در بطن اجتماع در جریان است. شر نهفته در تمام این مصادیق، تحکیم و تثبیت وضع موجود است. در این شماره از تئاتر امروز تلاش کرده‌ایم تا به مفهوم شر در عرصه‌های هنر و اجتماع بپردازیم و نگاهی به تجربیات تاریخی مرتبط با آن داشته باشیم. استراوینسکی در جایی چنین گفته است: «هیچ زیبایی‌ای در خود موسیقی نیست، زیبایی درون شنونده است.» شاید بتوان این جمله را به تمام هنر بسط داد و چنین گفت:«زیبایی درون مخاطبی است که آزادانه انتخاب می‌کند و هنر خود آزادی است.»
در این شماره می‌خوانید:سیاست‌های تئاتری: زیبایی‌شناسی شر / شرانگاری از سیاست‌نامه تا سیانور / وقتی وحشیانه عقب مانده‌ایم، چاره در رادیکالیسم است / در پس انگیزه / زوال سرمایه‌داری از نگاه لنزسانسور: تجربه مبارزه با سانسور در اتحاد جماهیر شورویپرتره یک هنرمند: سینمای روبر برسون آشنایی با یک نمایشنامه‌نویس: برندن بی‌ین؛ گروگانگوناگون: کارگاه نویسندگی آوای دیوانگان / معرفی رمان «صد روز» نوشته‌ی لوکاس بِرفوس / حرف‌هایی از جنس قلندری / کاریکلماتور / شعر / معرفی شاعر جوان / کاریکاتوررویدادها: اول ماه مه، جشن جنبش فریاد / بیانیه‌ی گروه تئاتر اگزیت: تئاتر خانه‌ی امن ماست، اما نه برای آزارگران یادها: دیمیتری شوستاکوویچ، وجدان موسیقایی انقلاب روسیه
دبیر تحریریه: شیرین میرزانژادهمکاران این شماره:
مهرداد خامنه‌ای، افشین شمس قهفرخی، علی کاکاوند، سروش صادقی، مسعود پرتوی، سامان ارسطو، نادیا باوند،
نفیسه عقیلی، هلن، مهران زنگنه، مهرداد نقیبی
تیزر فصلنامه «تئاتر امروز» گروه تئاتر اگزیت، شماره ۴، بهار ۱۴۰۱ در یوتیوب
https://youtu.be/05Yr5kalfqs
لینک نسخه پی‌دی‌اف در وبسایت گروه تئاتر اگزیت
https://bit.ly/TheatreTodayEvilSpring2022
لینک نسخه پی‌دی‌اف درکانال تلگرام گروه تئاتر اگزیت
https://t.me/exittheatregroup/4354
