کجاست آزادی؟ (یادداشت هائی پیرامون گذشتۀ ناتمام (۶) – پیرامون شعار اساسی- بخش چهارم) – جمشید طاهری پور

از دیگر خصیصه های شاخص این استراتژی سیاسی، بی اعتنائی، و مخالفت آن با تشکل ها و نهادهای مستقل دموکراتیک است که گروه های اجتماعی مردم در بخش‌های گوناگون را نمایندگی می کنند. علت اساسی ناسازگاری با تشکل های مستقل و نهادهای دموکراتیک یادشده، به خاطر نقش آنان در ایجادگری و شکل بخشیدن به قدرت سیاسی نوین است، راست این است که تشکل ها و نهادهای مستقل و دموکراتیک، قدرت سیاسی نوینی را نمایندگی می کنند که مفهوم سنتی و مستقر «قدرت سیاسی» را منسوخ و بی‌اعتبار می نمایند و بهمین سبب نیز نقیض استراتژی های اقتدار‌گرا و انحصارطلب هستند

پیش خوان (۱)

در کامنت های یادداشت پیشین که به بخش سوم فصل ۶؛ (پیرامون شعار اساسی) اختصاص داشت، از جمله کامنتی گذاشته شد که ترجیح می‌دهم در باره آن گفتاری داشته باشم. در کامنت مورد نظر آمده:

«میفرمایید:ا
ا ینجا نیز تکرار می‌کنم که من لنین را آن طور که در تجربۀ ایدئولوژیک – سیاسی چپ ایران – بطور اخص سازمان و حزب – موقعیّت الهام بخش و راهبردی داشته، باز یافته، بازخوانی و نقد می‌کنم. این شیوه جستار و شناسائی، و این اتفاق که دیگر لنینیست های ایران و یا افغانستان، عراق یا مصر و … به احتمال؛ لنین را جوردیگر در خود بازیافته اند، متفاوت است.
… پس بفرمایید شما تصویر کج و معوج خودتان را از یک شخصیت تاریخی نقد می کنید.»

راه نو – چپ نو

بله! ما گرفتار یک شخصیت تاریخی شدیم که کج و معوج های ما را – که از ما وجودهائی نا همزمان  می‌ساخت – کج و معوج تر کرد، یعنی ما را ناهمزمان تر کرد! و براین پایه به راندن ما بزیر سایه خمینی و روند اتحاد با «خط امام» و وحدت با «حزب توده ایران» مساعدت تام رساند! در حقیقت انگیزۀ بنیادین و اولیه در بازخوانی نقادانۀ لنین و لنینیسم، شناخت علل ایدئولوژیک انحراف و انحطاط سیاسی  سازمان و حزب است. من به تجربه و مبتنی بر شامه و شهود حسی، متوجۀ یک رشته عیب و ایرادها در پایه و بنیاد باورهای ایدئولوژیک خود و بتبع آن در بنیادهای سیاست سازمان اکثریت شده بودم و احساسم بمن می گفت که بدون  شناخت و نقد و رفع آنان، مبارزات چپ ایران در سوق کشور به آینده ای در آزادی، دموکراسی، پیشرفت اجتماعی و عدالت برای همگان، با شکست روبرو  خواهد بود و چه بسا نامحتمل و ناممکن است!

  همانند این تجربه را پیشتر هم داشتم؛ وقتی بعد از کشتار جزنی و همرزمان، در انفرادی زندان «شاه»، فکرهایم وضوح پیدا کرد و مطمئن شدم که مشی چریکی, راهبردی اشتباه و زیانبار است. بهرحال بنظرم این رسید و مطمئن شدم که باید باورهای خود را از سرچشمه بکاوم و از پی تأمل های طولانی و رنجبار، به این نتیجه رسیدم که باید لنین و لنینیسم را بطور نقادانه ای بازخوانی کنم!

 در این پیش خوان می‌خواهم از تجربۀ خود در  چگونگی انتخاب و پیشروی در این مسیر حرف بزنم! ممکن است در ابتدا غیرضرور بنظر بیاید، اما منطق من این است که اطلاع روشن و شفاف از اراده برای دگرگشت و چند و چون پیشروی در راه آن، برای استحکام «راه نو» ضرورت دارد.

 «راه نو» مجموعه دگرگشت هائی است، از تئوری و پراتیک چپ سنتی ایران، چون بدون نقد بنیادین و ساختاری آن, نمی توان در حیات سیاسی ایران و در متن مبارزات اقشار اجتماعی ترقی خواه کشور تأثیر بالنده، پیشرو و آینده خواه برجا گذاشت؛ فرایندی که عامل تعیین کننده ای در دستیابی ایران به آینده ایست در دموکراسی، پیشرفت اجتماعی و عدالت؛ یعنی یک توسعۀ سیاسی- اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی پایدار و بدون باز گشت به استبداد، بدون ابتلاء به عقب ماتدن از تعالی و پیشرفت جامعه، و غفلت از حراست و توسعۀ  طبیعت ایران! در شعاع این نگاه؛ «راه نو»، حامل معنائی متناظر با «چپ نو» است.

 در سالیان عمر دوم، به کرات، به وقت و ناوقت گفته و نوشته ام: « … بدون چپ؛ انسان و زندگی؛ آرمان و آینده را کم خواهد آورد! اما چپ داریم تا چپ! حقیقت چپ، اعتلای شخصیت انسان و زندگی اوست، به اعلاترین درجۀ انسانیت زمانه. پس بایستۀ چپ ایران؛ دگرگشت حقوق بشری و نوزائی سوسیال دموکراتیک در توافق با مطالبات نیروهای کار و زحمت و انسانهای مولّد در آینده – ایست که ایران طلب می کند.»

(اخبارروز ، ج ، ط – در جستجوی حقیقت چپ ایران – ۱۳ ژانویه ۲۰۱۳ – ویراست دوم)

چیرگی شک بر یقین

 از نقطه عزیمت های تعیین کننده، در دگرگشت و تعمیق دگرگشت هایم، رسیدن به این باور بود که یقین برترین فضیلت نیست! همیشه بما این را گقته اند و یاد داده اند که یقین برترین  فضیلت  است، در حالی که برتر از فضیلت یقین هم وجود دارد و آن فضیلت شک و شک کردن است. با یقین انسان به آخر خط می‌رسد و راه های رسیدن به آگاهی تازه مسدود می شود، در حالی که با شک، ورودی های تازه به تازه ای برای آگاهی های نو و دانستنی های جدید گشوده می شود.

در تأمل  شکست، انحطاط  و تباهی انقلاب ۵۷ ایران و در زمانی که نخستین نمایه ها از فروپاشی و ورشکست سوسیالیسم لنینی پیدا و هویدا بود،آنزمان که هنوز دیوار برلین برجا بود و فرو نریخته بود، من ساعت‌ها متمرکز می شدم  روی یک نقطه، و روی صفحۀ سفیدی که رو بروویم بود هی خط می کشیدم، هی خط می‌کشیدم! بعد تر خبر چند رفیق – مرد و زن – را شنیدم که خودکشی کردند. غمگین بودم و تلخی روزگار در کامم بود، یک تنهائی جانسوزی احساس می‌کردم، در عین حال پر از شور وشعارهائی بودم، بعینه مثل زمانی که در اتاق شکنجۀ ساواک، آن لحظات که در پیچ و تاب پیداکردن مفری بودم که وقتم بگذرد و قرارهایم  بسوزند!

 اگر کسی مقالۀ مرا که در حقیقت سخن و پیام من بود برای کنگره اول، در «کار اکثریت» بتاریخ همان زمان کنگره ببیند و بخواند؛ همین روحیۀ مرا در آن خواهد یافت با طرح خطوط اندیشه هائی در ضرورت دگرگشت از کهنه و رو آوردن به چپ نو. آن خط ها که روی کاغذ سفید مقابل چشمم می کشیدم، شکل و شمایل های ناقص و کج و معوجی از رد و نفی های خودم بود؛ در آن آدم موقن، مؤمن و معتقد که بودم، در حقیقت آن خطوط، فکرهای ممنوع من بودند؛ که بعدترها جرأت پیداکردم که در گسست از پنداشت های کج و معوج بنویسم و نوشتم!

افسون چشم های بوف کور

حال و وضع من در تأملات و جستجو هایم در آلمان ادامه داشت، هیچ راهنما و معلمی نداشتم و نمی‌دانستم کجا و از چه کسی می‌توانم پاسخ سوألاتم را بیابم! سوأل هایم را روی یک برگ کاغذ نوشتم و بدست یک دونفری از کادرهای جوان دادم که می‌دانستم دردانشگاه کلن و بوخوم همچنین در سوئد تحصیل می کنند و التماس کردم که این سوأل های مرا از استادان خود بپرسند و جواب آن‌ها را برایم بنویسند، یک دو ماه منتطر بودم و پرس و جو می کردم،… پاسخی نیآمد! سردرگم و مستأصل بودم تا اینکه تنها چیزی که خوانده و آموخته بودم و کم و بیش از آن سردر می آوردم بدادم رسید و کمکم کرد: ادبیات! با ادبیات مدرن ایران آشنائی و انس و الفت داشتم.

 آن روز پائیزی در آلمان، در صدمین سالروز تولد صادق هدایت! به این صرافت افتادم که کتاب‌ هدایت؛ «بوف کور» را دوباره بخوانم و این پنجرۀ آینه دار تازه ای شد برای دیدن خودم، که هدایت بی چشمداشتی به رویم گشود! کتاب هدایت را در نوجوانی خوانده بودم و از همۀ آن کتاب، فقط  خاطرۀ آن عشق و شیدائی به زیبای اثیری در خاطرم مانده بود! اما خواندن آن این بار بمن تعادل و آرامش بخشید:

 درست مثل عمر اولم که با پاهای ادبیات در جادۀ سیاست گام گذاشتم، این بار نیز در تراز عالی تری با «بوف کور» صادق هدایت رو بسوی چشم اندازی نهادم که عمر دوم حیات سیاسی مرا رقم زد!  

 از همان صفحات نخست، خود را در بوف کور هدایت بجا آوردم، روایت کتاب را شرح حال و وضع خودم دیدم! کتاب هدایت به شناخت مبهم و پر از وهم و خیالی که از خودم در سرم پیدا شده بود، معنائی روشن داد! دیدم براستی همان شخص راوی کتاب هدایت هستم؛ «یک مخلوط نامتناسب عجیب، از قدیم و جدید»، تو بخوان؛ انسان و انسانیتی آونگین؛ دلنگان میان دنیای جدید و شهر ری هزار سال پیش! دیدم عینهو آن نقاش قلمدان سازی هستم که نقش عشق خود – زیبای اثیری – را روی گلدانی از هفت هزار سالگان می جوید، در حالی که زندگی واقعی او در هتک و فضاهت با زن لکاته زیر یک سقف می گذرد! همخانه ای که با هفت قلم آرایش، شب ها، معشوقۀ «پیرمرد خنزرپنزری» است؛ همان پیری که با یک عبای پشم شتری، زیر تاق بازار، بالا دست بساط محّقر خود می‌نشیند و از لای دندان‌های کرم خورده اش، اوراد قرآنی و کلمات عربی بیرون می ریزد.

من در خیال های خود و در انتزاع تأملات و فکر کردن هایم، خود را می‌دیدم با یکرشته اهداف و آرزوهای آرمانی که مرا علیه پلشتی های موجود به پیکار فرا می‌خواند و استوار و ثابت قدم می طلبید! و راست بگویم؛ شیفته و دلبسته روشنائی های تاریخ  می‌کرد، در عین حالی که به اجبار و قیمومیتی گرفتار آمده بودم که در نظرم میراثدار تاریک تاریخ و منادی تباهی و اسارت و انحطاط می‌آمد! بعینه مثل«زندگی راوی» در عوالم دو گانه اش؛ بودن در عالم خیال پرور، روح نواز و زندگی آفرین عشق شورانگیز سودائی به زیبای اثیری و اجبار زندگی؛ در فضای پر از زجر و حقارت و پستی و بی آبروئی پااندازی برای زن لکاته! که در کتاب با تکنیک عالی هنری، روایت شده است!

 در ادامۀ همین روایت است که راوی با گزلیگی که از بساط کهنه و محقر خنزر پنزری بدستش رسیده، زن لکاته را می کشد. با کشته شدن لکاته بدست راوی یک اتفاق دهشتناک مجال و امکان وقوع پیدا می‌کند و آن اتفاق موحش مسخ است! راوی به خود در آینۀ اتاقش که می نگرد، می بیند، در صورت و سیرت، همان پیرمرد خنزر پنزری است، در حالی که  چشم‌های زن اثیری؛ «آن گوی سیاه براق»، با همان برق نگاه لبریز از شور و عشق و آرمان و شیدائی و زندگی، با او مانده و در مشت پر از خونش است.

 این واقعه مسخ که صادق هدایت با روایت نبوغ آمیز خود از  ویرانگری روان، و زوال شخصیت انسان ایرانی، بدست داده، با آن چشم و نگاه عاشق و آرمانخواه غرقه در خون، قابل تأویل به انجام و فرجام نسل پیکارجوی چریک های دهه چهل و پنجاه ایران در رزمگاه انقلاب سال ۵۷ خمینی است، ولی از این معنا ژرف تر پیش آگاهی و معرفت شهودی هدایت است از مسخ انسان ایرانی و تباهی زندگی ایرانیان در نظام اسلامی، ۷۰ سال قبل از برپائی و استقرار آن در ایران!  

من این روایت و دریافت را کتاب کردم (۱)  و آن را کتاب خودشناسی و بیان اندیشیده و عقلانی از «کج و معوج»هائی دانستم که با ما و در ماست و بر این شناسائی انگشت تأکید گذاشتم و نوشتم؛ «بوف کور» روایت سیاه چاله های روح ایرانی – اسلامی ماست که تا نشناسیم و از میان برنداریم، امید و نویدی برای زیست آزاد و متعالی در ایران  در کار نخواهد بود.

* * *

این یک نادانی بزرگ و جهالت فاحش تاریخی بوده است که گذار ایران از جمهوری اسلامی را تنها به  مبارزۀ سیاسی فرو کائیدیم! آن هم در بدترین نوع آن که خلاصه کردن تئوری و تاکتیک سیاسی، در تعیین نسبت و تنظیم رابطه با هستۀ اصلی قدرت سیاسی مستقر است. 

اگر به تجارب سیاسی خود اتکاء و آن را نقادانه تحلیل و موضوع راست آزمائی قرار دهیم، می توان درک کرد که این یک آموزۀ راهبردی اقتدار طلب، و در جوهرۀ خود بر اراده گرائی و نظریۀ قهرمانی – و آن‌گونه که گفته اند، «بر کیستی و نه چیستی» حکمروائی استوار است، و آن طور که تجربۀ انقلاب ۵۷ ایران هم نشان داد در آستین، منجی و پیشوا – بخوان رهبر اقتدارگرا و انحصار طلب – می پرورد! جمهوری یا پادشاهی، سکولار یا اسلامی، این‌ها هر کدامشان فقط  یک موصوف و اسم هستند، اصل درون این نام هاست، وقتی بر استراتژی اقتدار و انحصار اتکاء دارند شبان رمگی در مناسبات حکومت کنندگان با حکومت شوندگان می پرورند!

از دیگر خصیصه های شاخص این استراتژی سیاسی، بی اعتنائی، و مخالفت آن با تشکل ها و نهادهای مستقل دموکراتیک است که گروه های اجتماعی مردم در بخش‌های گوناگون را نمایندگی می کنند. علت اساسی ناسازگاری با تشکل های مستقل و نهادهای دموکراتیک یادشده، به خاطر نقش آنان در ایجادگری و شکل بخشیدن به قدرت سیاسی نوین است، راست این است که تشکل ها و نهادهای مستقل و دموکراتیک، قدرت سیاسی نوینی را نمایندگی می کنند که مفهوم سنتی و مستقر «قدرت سیاسی» را منسوخ و بی‌اعتبار می نمایند و بهمین سبب نیز نقیض استراتژی های اقتدار‌گرا و انحصارطلب هستند.

لازم به ذکر است که بیان عامه فهم استراتژی یاد شده، مغالطۀ «دیو – فرشته» است. شاید کسان کم شماری متوجۀ این نکته شده‌اند که در جدال قلمی و کلامی میان جمهوری خواهان و پادشاهی طلبان، مغالطۀ دیو و فرشته موضوع اصلی منازعه در هر دو طرف است! بر این پایه می‌توان گفت که انحصار رهبری تنها خطری از ناحیه آقای رضاپهلوی و حامیان ایشان نیست، در سپهر افکار و اعمال مذکور در اطلاعیۀ ۶ سازمان جمهری خواه هم، خواست انحصار رهبری آشکار و منادیان و حامیان خود را دارد!

 اگر جمهوری اسلامی عمر نیم قرنی پیدا کرده و می کند، به برکت استراتژی و تمایلاتی از این دست است. بقاء و تداوم این سازه های ناساز در چپ، میانه و راست اپوزسیون، آن خطری است که دموکراسی آینده ایران را تهدید می‌کند و خواسته و ناخواسته با تحول اوضاع آدم‌ها را نسبت به خود مطیع و مُنقاد می کند.

 حالا چه باید کرد و آلترناتیو کدامست؟ آگاهی کلاسیک می گوید؛ آلترناتیو تحزب است. دموکراسی بدون تعدّد و آزادی احزاب بی‌معنی است. متفاوت ها باید یکدیگر را برسمیت بشناسند و به گفتگو با یکدیگر رو آورند و از طریق آن بر اشتراکات خود وقوف یافته و بر بنیاد یک برنامۀ مشترک جمعی ائتلاف بیابند، و به یک همبستگی ملی و اتحاد فراگیر شکل ببخشند.

  هر مبتدی در سیاست هم این را می‌داند که ملازم گذار ایران از نظام اسلامی، کوشش پیگیر برای اتحاد فراگیر دموکراسی خواهان کشور، بمثایۀ هستۀ سخت و پایدار یک آلترناتیو سکولار دموکراتیک، پایبند به اصول حقوق بشر و حقوق مدنی و شهروندی است و این درست آن روندی است که در تمام این چهل و سه سال، هر بار که کوشش و همتی در این راستا به میان آمده، در همان گام های نخست با تخطئه مخالفین به اصطلاح دموکراسی خواه! در برون مرز روبرو بوده و مجبور به سکون و شکست شده است!

این تجربۀ تلخ چهار دهه، گواهی می‌دهد که همبستگی ملی و اتحاد فراگیر در صفوف متکثر اپوزسیون در برون مرز جائی ندارد! آیا ما از حیثیت یک اپوزسیون واقعی فاصله گرفته و دورشده ایم؟یا این نمایشی از حقیقت ماست!؟

اکنون پاسخ به این پرسش بیش از پیش اهمیت پیدا می کند؛ آیا ورای تشکل ها و احزاب موجود در اپوزسیون برون مرز، نیرو و امکاناتی وجود دارد که همبستگی ملی و اتحاد فراگیر برای گذار دموکراتیک کشور از جمهوری اسلامی را نمایندگی کند؟ خوشبختانه آری!:

«… هر سال که بر ما گذشته من امید و خوشبینی خود را نسبت به احتمال ائتلاف و اتحاد میان گرایش های موجود در اپوزسیون بیشتر از دست داده ام! در عوض متناسب با گسترش جنبش های اعتراضی اقشار مختلف مردم به تکوین ائتلاف و اتحاد میان نمایندگان جنبش های اجتماعی که طالب دموکراسی و عدالت هستند رویکرد خوش‌بینانه تری در خود احساس کرده ام.

اکنون این ایده مطرح است که رهبری فرجام بخش گذار ایران از جمهوری اسلامی، نه یک رهبری کاریزماتیک، ایدئولوژیک، حزبی یا نظام محور، بلکه یک رهبری جنبشی با سرشت مدنی و شهروندی در شعاع و پیوند با شبکه رسانه‌های اجتماعی دیجیتالی خواهد بود.»

(آرشیو اخبار روز ، ج – ط، گذر و نظری به کنگره نخست حزب چپ ایران، ۸  ژوئیه ۲۰۱۹ )

 مفاهیم سه گانۀ دگرگشت

باری! حرف خود را بگیریم دنبال: کار پرشکیب هدایت پیرامون فرهنگ عامه و نقد باورها و خلق و خوی مردم کوچه و بازار که بویژه در سه کتاب «حاجی آقا» و «علویه خانم ولنگاری» و «توپ مرواری» با برجستگی تمام بطور نقادانه واکاوی و تحریر شده اند، پشتوانۀ مردم شناسی، و انسان شناسی از جمله در شناسائی و روایت سیاه چاله های روان انسان ایرانی، در شاهکارش «بوف کور» است.

صادق هدایت این نخستین و درخشان ترین رمان مدرن در ادبیات معاصر فارسی را؛ زیر تأثیر شکست انقلاب مشروطیت ایران، نوشت. این رمان  در عین حال از سفر و نیز اقامت کوتاه مدت هدایت در هندوستان و پژوهش های او در آنجا تأثیر پذیرفته است.

 هدایت برای فراگیری زبان و ادبیات پارسیان قدیم و مصاحبت با ایرانیانی که در فرار از اجبار تشیع صفوی، در هند پناهیده شده بودند، به هندوستان رفت و چنانچه از متن کتاب بر می آید، با زادتوشه ای گران از  هستانی ایرانیان در هند، و دنیای پر راز و رمز معتقدات، سلوک و هستی شناسی هندوان، به وطن بازگشت!

 او «بوف کور» را، در فضای یادمان زندگی خود در پاریس و با نگاه و الهام از انسان معاصر و انسانیت مدرن، در سالیانی که پایتخت فرانسه، مرکز فرهنگ و هنر اروپا در دوران پر جذبۀ نوزائی های مدرنیته بود، (سالیان منتهی به تحریر بوف کور ۱۳۰۴ شمسی و سالیان میلادی پر تب و تاب میانۀ جنگ جهانی اول و دوم،) با دقّت خلق یک اثر موسیقیائی نوشت. هم از این سبب با عوالمی همراه است که درک زوایای پیچیدۀ آن با‌ بینش فرهنگ سنتی و نظام ارزشی معتقدات اسلامی، دشوار و چه بسا ناممکن است.

«بوف کور» صادق هدایت، مانفیست او برای بیرون آمدن انسان ایرانی از سیاهی و سایۀ های فرهنگ و آداب و عادات قرون وسطائی، سیطرۀ جابرانۀ فقاهت و ایدئولوژی اسلام سیاسی است. نبوغ واقعگرای او؛ در اثر دیگرش «بعثت الاسلامیه» موئید همین حقیقت است که در آن ، روشنگری و پیش آگاهی شگفتی از گفتمان و برنامۀ عمل حکومت اسلامی آیت الله خمینی، – ۷۰ سال قبل از برپائی آن در ایران-، بدست داده است!!

باری! از هدایت سه مفهوم بنیادین وام گرفتم که راهنمای من شد در واکاوی و شناخت نقادانۀ کج و معوج هائی که در خود و با خود داشتم. این مفهوم های سه گانه بقرار زیر اند:

الف: همزمانی ناهمزمان ها

ب: مخلوط نامناسب قدیم و جدید

ج؛  یک موجودیت و هستانی معلّق، یعنی در حالت تعلیق میان سنت و مدرنیته.

در ۲۵ سال اخیر ،  – به تقریب بیش از ۱۰۰ مقاله و یادداشت و دو عنوان کتاب انتشار نایافته – در زمینۀ نقد تطبیقی از سیاست و ایدئولوژی چپ سنتی ایران، بدست داده ام. در تمام این موارد، مضمون مرکزی نقد تطبیقی موضوعات مورد بحث، بر اساس مفاهیم سه گانۀ یاد شده است. در  این یادداشت ها و مقالات که با تفسیر و تحلیل از رخداد یا یادمانی همراه است،از ضرورت روشنگری پیرامون اندیشه های کهنه، و پیکار علیه کهنه اندیشی در مسیر پاسداشت افکار نو، و اهتمام خستگی ناپذیر در راه شکوفا ساختن و کاربست باورهای تازه سخن رفته است.

 این فضل و خویش کاری، برخاسته از میراث درخشان صادق هدایت است، که بویژه در کتاب «بوف کور», تجارب هستی شناسی خود و آنچه را که از مردم شناسی و انسان شناسی ایرانیان، در رهگذر مشاهدات و پژوهش های رنجبار، در خود جمع آورده بود، – بویژه در کتاب بوف کور – لباس داستان پوشید و به سنت فردوسی؛ چونان کاخی بلند که از باد و باران نیابد گزند، برای نسل های بعد ایران، بیادگار گذاشت…!

حقوق بشر؛ انسانیت زمانه

تا اینجا دانستنی هائی بود که بدان نائل آمده بودم، اما این اهتمام در راه دگرگشت «من سابق» با همۀ اهمیتی که از آن برخوردار بوده است، مصداق شعر حافظ از کار در آمد؛ «که عشق آسان نمود اوّل- ولی افتاد مشکل ها!»:

 مشکل در اینجا بود که من هیچ نمی‌دانستم که بدیل این مفاهیم سه گانه در یک گفتمان سیاسی کدامست؟ و نمی دانستم در فلسفه سیاست و پراکسیس سیاسی که زمینۀ اصلی تأمل های من بودند، کدام صورتمندی سیاسی و راهبردی را می‌توان از این مفاهیم  استنتاج کرد. تب و تاب یافتن پاسخ برای این سوأل ها، بیش از یکدهه سرمشغولی من بوده اند! تا اینکه با سوسیال فیلسوف‌های قرون عصر روشنگری آشنائی های مقدماتی پیدا کردم. در این میان گفتآوردی از جرمی بنتام، سوسیال فیلسوف -۱۸۳۲-۱۷۴۸ – که از او بعنوان آزاداندیش ترین فیلسوف در انگلستان منتهی به عصر ملکه ویکتوریا یاد می کنند، کمکم کرد و سرنخی شد برای پیدا کردن پاسخ سوأل هایم. بنتام عقیده داشت که وظیفۀ هر نسلی فرا رویاندن جامعه  به تراز عالی ترین درجۀ انسانیت زمانۀ خود است!

در پرتو این رهنمود؛ پرسش مورد نظرم این صورت را پیدا کرد که عالی ترین درجۀ انسانیت در شرایط  امروز ایران و جهان چیست؟ و کدام صورتمندی را دارد؟ بعلاوه باید می‌فهمیدم که در نگاه به انسانیت ایرانی و مردم امروز ایران، انسان ایرانی را چگونه باید دید؟ چه تعریف تازه ای از وی و مآلن مردم ایران باید بدست داد؟ من پاسخ همۀ این سوأل های خود را در مفهوم حقوق بشر یافتم و بویژه دانستم که چگونه و چرا نباید مردم را « توده» دانست و درک کرد، در حالی که شهروند و در این موقعیت صاحب حقوق شهروندی و بشری موافق اعلامیه جهانی حقوق بشر، حقوق مدنی و حقوق شهروندی شناخته می آیند.

در این باره ها منابع فراوانی در دسترس بودند و من بطور عمده از چهار منبع به دریافتی از آن رسیدم:

۱- جنبش های مطالباتی اقشار مختلف مردم ایران، بویژه جنبش کارگری، جنبش معلمان، جنبش زنان و جنبش دانشجویان، دانشگاهیان و اهل قلم و اثر کشور. برآمد مردمی خرداد ماه دهه ۷۰ و استمرار و ظهورهای بالغ جنبش های مطالباتی معلمان و کارگران و خیزش های مردم در نیمه دوم دهه هشتم و در طول دهه نهم و تا به امروز.

۲؛- نشرات و روشنگری های فعالین و نهادهای حقوق بشری، در باره ماهیت و اصول بیانیۀ جهانی حقوق بشر – حقوق مدنی و شهروندی در برون و درون مرز.

۳ – باز خوانی نقادانۀ لنین – آثار منتخب، نشر حزب توده ایران- ترجمۀ پورهرمزان

۴- مارکس خوانی: کاپیتال، بوِیژه گروندریسه و  گزیده هائی از آثار مارکس با ترجمۀ استاد باقر پرهام  –  تدین.

پایان بخش اوّل

ج – ط

۱۲.۰۶.۲۰۲۲

آرشیو اخبار روز*: (از کامنت آقای برزویه طبیب بتاریخ سه شنبه ۱۰ خرداد۱۴۰۱)

پانویس شماره ۱:

(جمشید طاهری پور – افسون چشم های بوف کور- دریافتی دیر هنگام از کتاب صادق هدایت –  – آرشیو تارنمای ایران امروز -۲۰۰۶.)

این کتاب نخستین بار در ۱۶ فصل بشیوۀ پاورقی در طول ۳ -۲ ماه ، هفته‌ای یک فصل و بطور مستمر در تارنمای ایران امروز انتشار یافت. در سال‌های اخیر تر؛ چندین وب سایت معتبر ادبی آنرا یک‌جا از منبع فوق باز نشر کرده اند.

چاپ کن