گزارشگران ویژه، متخصصین مستقل و یا اعضای گروه‌های کاری مربوط به روندهای ویژه‌ی سازمان ملل، افرادی هستند که به شکل کاملاً مستقل بر مبنای کد رفتاری۲/۵ تصویب شده در سال ۲۰۰۷ توسط شورای حقوق بشر[۱] و دستورالعمل تصویب شده[۲] در نشست سالانه‌ی روندهای ویژه در سال ۲۰۰۸ رفتار می‌کنند.
تاریخچه
کرسی گزارشگری ویژه‌ی خشونت علیه زنان قبل از به وجود آمدن شورای حقوق بشر سازمان ملل، توسط کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد توسط قطعنامه ۴۵/۱۹۹۴، مصوب ۴ مارس ۱۹۹۴، با نام کامل «گزارشگری ویژه در مورد خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن» ایجاد شد. پس از تصمیم به تاسیس شورای حقوق بشر در مارس ۲۰۰۶ و در اولین جلسه‌ی شورای حقوق بشر در ژوئن همین سال، قرار بر این شد که گزارشگر ویژه مطابق با تصمیم ۱۰۲/۱ شورای حقوق بشر به این شورا گزارش دهد. این مأموریت مانند دیگر کرسی‌های گزارش‌دهی موضوعی هر سه سال یک بار با قطعنامه‌ای در شورای حقوق بشر تمدید می‌شود. کرسی گزارشگری ویژه‌ی خشونت علیه زنان که تا به حال ۵ گزارشگر تصدی آن را عهده‌دار شده‌اند، آخرین بار در سال ۲۰۱۹ با قطعنامه ۱۷/۴۱ شورای حقوق بشر تمدید شده و در انتهای نشست فعلی شورای حقوق بشر یعنی در ژوئیه ۲۰۲۲ این قطعنامه قاعدتاً دوباره تمدید خواهد شد. ایجاد کرسی گزارشگر ویژه‌ی خشونت علیه زنان به عنوان اولین سازوکار مستقل حقوق بشر برای از بین بردن خشونت علیه زنان، نشان‌دهنده‌ی نقطه عطفی در جنبش جهانی حقوق زنان در مواجهه با خشونت مبتنی بر جنسیت است، خشونتی که زندگی زنان و دختران را در سراسر جهان همچنان ویران می‌کند. این سازوکار، که منجر به به رسمیت شناختن خشونت علیه زنان به عنوان نقض حقوق بشر شده است، به گزارشگر ویژه اجازه می‌دهد تا اطمینان حاصل کند که خشونت علیه زنان بخشی جدایی‌ناپذیر از چارچوب و سازوکارهای سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق بشر است.
هدف ماموریت:
*جستجو و دریافت اطلاعات در مورد خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن از دولت‌ها، نهادهای معاهده‌ها، آژانس‌های تخصصی، سایر گزارشگران ویژه مسئول دیگر مسائل حقوق بشر، سازمان‌های بین دولتی و غیر دولتی، از جمله سازمان‌های زنان و پاسخ موثر به این اطلاعات،
*پیشنهاد اقدامات، راه‌ها و ابزارها در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای از بین بردن همه‌ی اشکال خشونت علیه زنان و علل آن و رفع پیامدهای آن،
*همکاری نزدیک با کلیه روندهای ویژه و سایر سازوکارهای حقوق بشر شورای حقوق بشر و نهادهای معاهده‌ها در جهت در نظر گرفتن درخواست شورا مبنی بر ادغام منظم و سیستماتیک حقوق بشر زنان و دیدگاه جنسیتی در کار خود، در کار کلیه روندهای ویژه و سایر سازوکارهای حقوق بشر شورای حقوق بشر و با نهادهای معاهده. همکاری نزدیک با کمیسیون مقام زن در انجام وظایف آن.
*ادامه اتخاذ یک رویکرد جامع و جهانی برای از بین بردن خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن، از جمله علل خشونت علیه زنان مربوط به حوزه‌های مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی.
دارنده‌ی کرسی فعلی
خانم ریم السالم (اردن) در ژوئیه ۲۰۲۱ از سوی شورای حقوق بشر سازمان ملل برای یک دوره‌ی سه‌ساله به عنوان گزارشگر ویژه‌ی سازمان ملل در مورد خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن منصوب شد. او کار خود را در ۱ اوت ۲۰۲۱ آغاز کرد. ریم دارای مدرک کارشناسی ارشد در روابط بین‌الملل از دانشگاه آمریکایی در قاهره، مصر (۲۰۰۱) و کارشناسی ارشد در حقوق بشر از دانشگاه آکسفورد، بریتانیا (۲۰۰۳) است.
Reem Alsalem یک مشاور مستقل در زمینه‌ی مسائل جنسیتی، حقوق پناهندگان و مهاجران، عدالت انتقالی و واکنش‌های بشردوستانه است. او به طور گسترده برای ادارات، آژانس‌ها و برنامه‌های سازمان ملل متحد مانند نهاد زنان سازمان ملل متحد، کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، یونیسف و سازمان بین‌المللی مهاجران سازمان ملل و همچنین مشاور سازمان‌های غیر دولتی، اتاق‌های فکر و دانشگاه‌ها بوده است. پیش از این، او به عنوان یک کارمند دولتی بین‌المللی در سیزده کشور با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل نیز همکاری کرده است. او در این مدت مسئولیت برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر برنامه‌هایی را داشته است که برای محافظت از بازماندگان خشونت‌های جنسیتی، به‌ویژه زنان و دختران، بوده است.
ریم السالم همچنین از ژانویه تا مارس ۲۰۰۹ به عنوان متخصص مدعو با بخش تحقیقات دفتر دادستانی دادگاه بین‌المللی کیفری (ICC) لاهه، هلند همکاری کرده است و در دسامبر ۲۰۰۸ به عنوان محقق مدعو در مرکز بین‌المللی فاینشتاین دانشگاه تافتس مشغول به کار بوده است.
گزارشگر ویژه همچنین برای اجرای مأموریت خود موارد زیر را انجام می‌دهد:
- درخواست‌ها و ارتباطات فوری در مورد موارد ادعایی خشونت علیه زنان را به کشورها ارسال می‌کند. ارتباطات در این لینک[۳] قابل مشاهده هستند.
- بازدیدهای کشوری [۴]را انجام می‌دهد
- گزارش های موضوعی سالانه[۵] را ارائه می‌کند
- رایزنی با جامعه‌ی مدنی به بخشی جدایی‌ناپذیر از کار گزارشگر ویژه‌ی خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن تبدیل شده است. برخی از سازمان‌های غیردولتی (NGO) از زمان آغاز به کار در سال ۱۹۹۴، مشاوره با گزارشگر ویژه را تسهیل کرده‌اند.
- رایزنی‌های منطقه‌ای و ملی با برجسته کردن ویژگی‌های منطقه‌ای و ملی، ورودی مهمی به کار گزارشگر ویژه می‌دهد و فرصتی را برای گروه‌های زنان از یک منطقه/کشور خاص فراهم می‌کند تا گزارشگر ویژه را از نقض حقوق زنان که در منطقه‌شان رخ می‌دهد، آگاه کنند.
- بعلاوه، برخی از مشاوره ها بر بحث پیرامون موضوع انتخابی گزارش سالانه گزارشگر ویژه به شورای حقوق بشر سازمان ملل (و قبلاً به کمیسیون حقوق بشر) یا مجمع عمومی متمرکز شده است.
- مشاوره با جامعه مدنی همچنین به سازمان‌های غیر دولتی این امکان را می‌دهد که با فرصت‌هایی که مأموریت گزارشگر ویژه در پیشبرد طرح‌های ملی و منطقه‌ای خود ارائه می‌دهد، آشنا شوند. گزارشگر ویژه سازمان‌های غیردولتی را تشویق می‌کند تا از چنین مشاوره‌هایی استفاده کنند و از آن سازمان‌های غیر دولتی که در سازماندهی آنها رهبری می‌کنند سپاسگزار است.
هر ۵ گزارشگر ویژه در گزارش‌های خود مسئله قتل‌های ناموسی را مطرح کرده‌اند و در نوامبر ۲۰۱۵، گزارشگر وقت ویژه خشونت علیه زنان، علل و پیامدهای آن، دوبراوکا سیمونوویچ، از همه‌ی سران کشورها خواست تا با ایجاد یک دیده‌بان زنان کشی، بر پیشگیری از «قتل زنان»، جنایات مربوط به جنسیت تمرکز کنند. از دولت‌ها می‌خواهد که این رصد‌ها را نه تنها برای ارائه داده‌های آماری در مورد زنان‌کشی، بلکه برای شناسایی تمام شکست‌های سیستم‌های حمایت از خشونت علیه زنان ایجاد کنند.
* ترجمه از صفحه گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان
[۱] https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Executions/CodeOfConduct.pdf
[۲] https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/HRBodies/SP/Manual_Operations2008.pdf
[۳] https://spcommreports.ohchr.org/TmSearch/Mandates?m=42
[۴] https://www.ohchr.org/EN/Issues/Women/SRWomen/Pages/CountryVisits.aspx
[۵] https://www.ohchr.org/EN/Issues/Women/SRWomen/Pages/AnnualReports.aspx
عکس مطلب: خانم ریم السالم (اردن)، گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان
