۲۸ مرداد ۱۳۳۲ یکی از تاریک‌ترین و از منظر عواقب منفی و مصیبت‌بار آن از سنگین‌ترین و تلخ‌ترین روزهای تاریخ صد سال گذشتهٔ ایران برای میهن و مردم ماست. در روز ۲۸ مرداد ائتلافی از کشورهای امپریالیستی آمریکا و انگلیس و عمّال آنان از یک سوی و محمدرضاشاه پهلوی جوان و نیروهای طرف‌دار و پشتیبان و متحد او از سوی دیگر علیه ارادهٔ مردم برای تأمین استقلال، آزادی و پیشرفت ایران و حاکمیت نمایندگان مردم کودتا کردند. با پایان جنگ دوم جهانی و برکناری رضا شاه بازه‌ای مهمّ و امیدبرانگیز در تاریخ معاصر میهن ما آغاز شد که یکی از بزرگ‌ترین دست‌آوردهای تاریخ ایران در یک صد سال گذشته، یعنی بریدن دست غارتگر انگلیس از نفت ایران و تأمین ملی شدن منابع و صنعت نفت ما را در پی داشت. کودتای ۲۸ مرداد نقطهٔ پایانی جابرانه بر این مقطع تاریخی گذاشت، امید مردم را تبدیل به یأس کرد و به جای اراده و منافع مردم و میهن، منافع بیگانگان و دشمنان ایران را در میهن ما تأمین نمود.
سیاست‌های امپریالیستی آمریکا و انگلیس علیه منافع مردم و میهن ما و میل قدرت‌طلبی استبدادبنیان محمدرضاشاه پهلوی در ۲۸ مرداد با توسل به بخش‌هایی از نیروهای نظامی و انتظامی کشور از یک سوی، با به کار بستن دسته‌های اراذل و اوباش از سوی دیگر و نیز برخورداری از هم‌راهی و مشارکت بخش‌هایی از نیروهای مذهبی پیرو شماری از روحانیون منجر به تحقق نقشهٔ کودتا شد و با سرنگون کردن دولت ملّی دکتر محمّد مصدق، دوره‌ای از استبداد و سرکوب را بر میهن ما مستولی کرد.
پس از وقوع کودتای ۲۸ مرداد دکتر مصدق در بیدادگاه کودتاچیان محاکمه و پس از تحمل سه سال حبس انفرادی تا پایان عمر خود به مدت قریب ده سال در ملک خود در قلعهٔ احمدآباد در تبعید و حصر خانگی به سر برد و حتی پس از مرگ نیز به فرمان شاه کودتا، نه طبق وصیت او و در کنار جان‌باختگان سی تیر، بلکه در همان قلعه به خاک سپرده شد. دکتر حسین فاطمی، وزیر امور خارجهٔ دولت مصدق پس از مدتی زندگی مخفی، به دست کودتاچیان دستگیر و به دست عمّال بلندپایهٔ کودتا اعدام شد. دکتر فاطمی که شخصیّتی برجسته و میهن‌دوست و از اصلی‌ترین بانیان و اندیشه‌‌پردازان ملی شدن نفت ایران، پیش‌نهاددهندهٔ تشکیل جبههٔ ملی و مدافع برپایی جمهوری در ایران بود، بار نخست دو سال پیش از جان‌باختن به دست کودتاچیان، به ضرب گلولهٔ فداییان اسلام و بار دوم پس از دستگیری توسط کودتاچیان و در حضور گزمگان کودتا با ضربات چاقوی «شعبان بی‌مخ» و نوچه‌هایش که از مریدان آیت‌الله کاشانی بودند، مورد سوءقصد قرار گرفته و به شدت مجروح شده بود. هم شاه و هم انگلستان بر اعدام دکتر فاطمی مصرّ بودند.
نام رمز کودتا «ت. پ. آژاکس» به معنای پاک‌سازی از حزب تودهٔ ایران بود که فعالیت‌های آن حتی در طی سال‌هالی پیشرفت جنبش ملی شدن نفت نیز کماکان ممنوع مانده بود. پس از وقوع کودتا اعضاء و نیروهای حزب تودهٔ ایران، به عنوان بزرگ‌ترین تشکل چپ ایران مورد یورش وحشیانه قرار گرفتند، بسیاری از آنان از جمله چند صد عضو سازمان نظامی حزب دستگیر شدند و مورد شکنجه‌های شدید قرار گرفتند. از رفقای توده‌ای که در زیر شکنجه‌های مزدوارن شاه کودتا جان باختند، رفیق وارطان سالاخانیان بود. ده‌ها تن از اعضای سازمان نظامی حزب به جوخهٔ اعدام سپرده شدند. در کنار این افسران، رفیق توده‌ای، شاعر انقلابی مرتضی کیوان نیز اعدام شد. شماری از افسران دستگیرشدهٔ توده‌ای تا زمان پیروزی انقلاب بهمن به مدت بیش از ۲۵ سال در زندان ماندند. بسیاری از فعالان ملی و نیروهای توده‌ای وادار به ترک میهن و رفتن به تبعید اجباری شدند.
کودتاچیان حتی اقدام به جلب و آزار علامه علی‌اکبر دهخدا کردند به جرم این که این مرد بزرگ و فرهنگ‌ساز رئیس‌جمهور مورد نظر دکتر محمد مصدق بوده است.
پس از کودتا اقدامات گوناگون و وسیع اعتراضی نسبت به آن به ویژه از سوی کارگران و دانشجویان صورت گرفت. تنها چند ماه پس از کودتا در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ نیروهای سرکوب‌گر با ورود به دانشگاه تهران اقدام به ضرب و شتم دانشجویان و تیراندازی به سوی آنان کردند که در نتیجهٔ آن سه دانشجوی آزاده جان‌باختند. تنها با ادامهٔ سرکوب خشن و تحمیل استبداد به کشور، شاه کودتا توانست موقعیت خود را تثبیت کند. کودتای ۲۸ مرداد آغاز دوره‌ای طولانی از استبداد و سرکوب و شکنجه و کشتار آزادی‌خواهان ایران شد که به مدت ۲۵ سال ادامه یافت. شاه با تأسیس ساواک به ویژه فرمان سازمان‌دهی و تمرکز سرکوب مبارزان چپ را صادر کرد و با نقض قانون اساسی مشروطه به حکومت فردی پادشاهان مستبدّ قاجار و سنّت سلطنتی پدر خود بازگشت، تا بدان‌جایی که در پایان سال ۱۳۵۳ حتی امر به تعطیلی احزاب حکومتی و تشکیل حزب فرمایشی رستاخیر داد.
اقدام شاه و متحدان بیگانه‌اش در اقدام به سازمان‌دهی و اجرای کودتای ۲۸ مرداد و نیز تمامی اقدامات و سیاست‌ها و استبداد سیاسی متعاقب آن منجر به تحمیل شیوهٔ مبارزهٔ خشن، قهرآمیز و مسلحانه به طیف‌های مختلفی از نیروهای سیاسی ایران به ویژه نیروهای چپ و مذهبی برخاسته از جنبش دانشجویی ایران شد، مبارزه‌ای که حاصل آن صدها کشته و هزاران زندانی آزادی‌خواهی شد که در زندان‌های شاه کودتا به وحشیانه‌ترین شیوه‌های ممکن مورد شکنجهٔ عمال وی قرار می‌گرفتند.
امسال ۶۹ سال از وقوع کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علیه اِعمال حق حاکمیت مردم ایران می‌گذرد. پهلوی‌طلبان می‌کوشند از جمله با استناد به جنایات بزرگ نظام جمهوری اسلامی، کودتای ۲۸ مرداد را امری جلوه دهند که دیگر به گذشته‌های دور تاریخی تعلق دارد، امری که ارجاع به آن فاقد اهمیت، ارزش و جای‌گاه تاریخی قابل ذکر و تعیین‌کننده‌ای برای امروز میهن ماست. اما این تلاش تلاشی بی‌ثمر است، چرا که کودتای ۲۸ مرداد نقشی انکارناپذیر در سیر منفی تاریخ میهن ما داشته و دارد. و این نقش تاریخی و بار مسئولیت تاریخی ارتکاب آن دست‌کم تا زمان حصول نظامی مبتنی بر ارزش‌های جهان‌شمول حقوق بشر و اصول مردم‌سالاری، تا زمان اعادهٔ حیثیت تاریخی از رزمندگان بزرگ جنبش ملی شدن نفت ایران و به ویژه تا زمانی ادامه خواهد داشت که وارثان و میراث‌داران آن جنایت ننگین و آن نظام و شاه کودتا، آن را تقبیح کنند و از آن فاصله بگیرند.
به باور ما جنایات این چنینی و ارتکاب آن هرگز مشمول گذشت زمان نخواهد شد. بی‌گمان آن روز خواهد رسید که عاملان و جانیان آن جنایات نیز در دادگاهی تاریخی و عادلانه مورد محکمهٔ نظام قضایی مردمی قرار گیرند.
دهه‌ها پس از وقوع کودتای ننگین ۲۸ مرداد، سازمان‌گران بیگانهٔ آن، به دست داشتن در آن اعتراف کرده‌اند، سالیان سال است که بخشی از اسناد این کودتا در دسترس عموم قرار دارد، اما وارثان و پیروان پادشاهی پهلوی هنوز که هنوز است از آن به عنوان قیامی مردمی نام می‌برند. و این روی‌کرد امری تعجب‌برانگیر هم نیست، چرا که امروز نیز پهلوی‌طلبان می‌کوشند با سودجستن از فشار بیگانگان بار دیگر در میهن کهن ما به قدرت برسند، با تکیه بر فشار همان بیگانگانی که عامل، دخیل و سازمان‌گر کودتای ۲۸ مرداد بودند.
نقطهٔ محوری روی‌کرد سیاست‌پردازی راه‌بردی پهلوی‌طلبان کماکان همان است که ۶۹ سال پیش بود، یعنی رسیدن به قدرت، به هر قیمت ممکن. و این بار نیز برای وارثان و میرات‌داران دو پادشاه مستبدّ پهلوی سیه‌روزی و فلاکت مردم بهایی است که آن‌ها بی‌درنگ حاضر به پرداخت آن‌اند تا بتوانند به قدرت بازگردند. در این راه پهلوی‌طلبان از جمله نه تنها حاضراند از تحریم‌های ظالمانه، غیرقانونی و غیرانسانی شرکای تاریخی کودتاگر خود علیه مردم حمایت کنند، بلکه مشوّق این تحریم‌ها و اقدامات مشابه آن‌اند، اقداماتی که مابه ازای عملی آن شراکت جرم با جمهوری اسلامی در هر چه خالی‌تر کردن سفرهٔ گروه‌ها، اقشار و طبقات هر چه وسیع‌تری از مردم و تحمیل تنگناهای هر چه بیش‌تری بر آنان است.
ما فداییان خلق ایران بر این باورایم که جنایات جمهوری اسلامی تبرئه‌کنندهٔ جنایات رژیم کودتایی شاه نیست. سازمان ما برای برقراری جمهوری مبتنی بر مبانی و ارزش‌های ذکر شده در برنامهٔ خود (مصوّب کنگرهٔ سیزدهم) و در سند چارچوب سیاست‌گذاری سازمان (مصوّب کنگرهٔ نوزدهم) مبارزه می‌کند و در راه این رزم سترگ تاریخی با بازگشت سطلنت پهلوی به ایران به همان میزان مخالف است که با استمرار حکومت ولایی جمهوری اسلامی.
در سالگرد کودتای ننگین ۲۸ مرداد، بار دیگر تحمیل ارادهٔ غارتگران بیدادگر بیگانه و مستبدان قدرت‌طلب داخلی علیه ارادهٔ استقلال‌طلبانه و آزادی‌خواهانهٔ مردم را محکوم می‌کنیم، یاد رزمندگان آن نبرد بزرگ تاریخی را بزرگ می‌داریم و در برابر جان‌باختگان و قربانیان سرفراز مقاوت مردم در برابر بیگانگان و استبداد کودتایی محمدرضاشاه سر تعظیم فرو می‌آوریم.
آدینه، ۲۸ مرداد ۱۴۰۱ (۱۸ اوت ۲۰۲۲ میلادی)
هیئت سیاسی – اجرایی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)
