شبکه های کوچک و بزرگ، کم و بیش، همواره و همه جا حضور دارند، اما مهم این است که چگونه و در چه زمانی و به چه شکلی گسترش می یابند، سازماندهی می کنند و دست به بسیج می زنند. ارتباطات و تشکیلات دو عنصر مهم در فرایند فعالیت های جنبش های اجتماعی هستند. بدون ارتباطات، هیچ جنبشی نمی تواند از فضای گفتمانی به فضای مادی وارد گردد
جامعه ایران اکنون در مرحله پیشا گذار قراردارد، مسئله قدرت و حاملین آن چه درحکومت و چه درنخبگان و کنشگران سیاسی، اجتماعی و مدنی اپوزیسیون، موضوعی قابل اهمیت است. با اوج گیری جنبش اعتراضی مردم در ایران، این موضوع یعنی توازن قوا بازهم اهمیت بیشتری یافته است.
وجود یک جنبش اعتراضی سراسری و همگانی درشرایط پیشا گذار، دورنمای تحولات سیاسی در ایران را به موضوعاتی پیچیده و تا حد زیادی غیرقابل پیش بینی تبدیل نموده است و به همین دلیل تغییرات یکباره و ناگهانی نیز غیرممکن نیست.
در لحظه کنونی رژیم جمهوری اسلامی از یکسو زیر فشار جنبش اعتراضی سراسری و همگانی و از سوی دیگر به دلیل بحران های چند جانبه، تحریم های بی سابقه، و فشار بین المللی، در بی ثبات ترین شرایط تاریخی خود و در سراشیبی لغزنده قرار گرفته است.
ویژگی دیگر این شرایط این است که هنوز امکان انتخاب برای این رژیم سپری نشده است، زیرا نیروهای مخالف، ازهم گسیخته و پاشیده و فاقد برنامه هستند.
ادامه جنبش اعتراضی سراسری و همگانی، به ظهور نیروهای سیاسی جدید از یکسو و افول و یا زوال جایگاه برخی از نیروهای سیاسی سابق از سوی دیگر، منجر خواهد شد و نتیجه این پروسه، جابه جایی توازن قدرت در ایران است و در پی آن نیزآرایش و صف بندی های جدید، تضادها و منازعات سیاسی تازه ای شکل خواهد گرفت.
اهداف راهبردی دوره کنونی
الف- محورمنازعه اپوزیسیون با ولی فقیه و حامیان او، تضاد بین دموکراتیزه کردن جامعه (آزاد سازی سیاسی و اقتصادی) و اقتدارگرایی است.
ولی فقیه و حامیان او به میل خود تن به حداقل های دموکراتیک نخواهند داد، این به آن معنی است که آزادسازی از بالا ممکن نیست. مهمترین هدف راهبردی اپوزیسیون در دوره پیشا گذار، آزاد سازی سیاسی (دموکراسی سیاسی) است. آزادسازی سیاسی در ایران در لحظه کنونی، بدون برچیدن بساط حکومت فردی ولی فقیه ممکن نیست.
ب- آزادسازی سیاسی به معنی برگزاری انتخابات آزاد، اصل تفکیک قوا، پاسخ گو بودن منتخبان اکثریت، وجود ابزارهای قانونی برای اقلیت در مجلس و تامین حقوق اقلیت های سیاسی، قومی، زبانی و جنسیتی و… وجود مطبوعات، رسانه ها و رادیو و تلویزیون آزاد، آزادی اجتماعات سیاسی، آزادی پوشش، آزادی مذهب، آزادی اندیشه و بیان، تساوی حقوقی، حق مخالفت با حکومت، حق انتخاب شغل، حق تشکیل اتحادیه های گارگری و صنفی مستقل، حق مسافرت آزادانه، مهاجرت موقت و یا دائم، کنترل نظامیان توسط غیرنظامیان و از همه مهمتر آزاد بودن از ترس و وحشت.
ب – تجربه مبارزات سیاسی- اجتماعی درایران از مشروطه تاکنون نشانگراین موضوع است، که با وجود همه اختلافات و منازعات نظری – سیاسی، یک وفاق همگانی بر سر دموکراسی وجود دارد، لذا آزادسازی سیاسی بدون ائتلاف یا اجماع همه دموکراسی خواهان در ایران غیرممکن است.
ت- آزاد سازی سیاسی در ایران تنها با انتخابات آزاد و عادلانه ممکن است، برای حفظ سلامت انتخابات در ایران باید سازمان ملل متحد بازرسی انتخابات را به عهده گیرد.
پ- امتناع از کمک خواهی از نهادهای مدنی جهانی در پروسه آزادسازی سیاسی در ایران در لحظه کنونی، انزواگرائی است، از سوی دیگر ارزیابی حمایت های دولت های غربی از دموکراسی در قالب کمک به انجمن ها و نهادهای مدنی، به طورکلی به ملاحظات امنیتی و ژئوپلیتیکی این دولت ها وابسته است، این کمک ها به (انجمن ها و نهادهای مدنی) در رابطه با رژیم های هم پیمان تصنعی است، در ارتباط با رژیم های غیرخودی این کمک ها اما، می تواند به تضعیف این رژیم ها منجر شود، ولی به دلیل ارجحیت مطلق منافع امنیتی و ژئوپلیتیکی این کشورها، نمی تواند درچارچوب منافع ملی اپوزیسیون رژیم های غیرخودی ارزیابی شود. بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر:
حق دادخواهی در محاکم قضایی صالح ملی و جواز همکاری های ملی و بین المللی نیز در زمره حقوق شناخته شده ی شهروندان قرار دارد. از جمله این همکاری ها نظارت بین المللی بر انتخابات محسوب می شود.”
منابع بسیج سیاسی در شرایط جنبش اعتراضی
استفاده مطلوب از منابع بسیج می تواند: اولا- امکان بسیچ پذیری را گسترش دهد و ثانیا- موجب فرصت یابی سیاسی شود.
این منابع عبارتند از: رهبری، برنامه، سازماندهی، شیوه عمل جمعی و ائتلاف دموکراسی خواهان.
رهبری: یکی از تفاوت های عمده جنبش های جدید اجتماعی با جنبش های کلاسیک فقدان رهبری یا رهبران کاریزماتیک در راس جنبش می باشد. در جنبش های جدید اجتماعی پیش ازاینکه حول یک فرد جمع شوند حول ایده ای خاص مثلا دموکراسی خواهی جمع می شوند. بدون شک عدم وجود رهبری یا رهبران با کفایت در تحلیل نهایی نقطه قوت این جنبش ها نیست بلکه آنها را آسیب پذیرتر می کند.
برنامه حداقلی: برنامه حداقلی پل بسیار حساسی میان نارضایتی ها و اقدامات برقرار می کند، و از این رو یکی از مهمترین منابع بسیج در جنبش های اجتماعی است. برنامه حداقلی نقش تعیین کننده ای در ایجاد ائتلاف های گسترده میان طرفداران دموکراسی دارد.
سازماندهی: شبکه های کوچک و بزرگ، کم و بیش، همواره و همه جا حضور دارند، اما مهم این است که چگونه و در چه زمانی و به چه شکلی گسترش می یابند، سازماندهی می کنند و دست به بسیج می زنند. ارتباطات و تشکیلات دو عنصر مهم در فرایند فعالیت های جنبش های اجتماعی هستند. بدون ارتباطات، هیچ جنبشی نمی تواند از فضای گفتمانی به فضای مادی وارد گردد.
یکی دیکر از مهمترین تفاوت های جنبش های جدید اجتماعی با جنبش های کلاسیک استفاده از بسترها و قابلیت های اینترنت در عرصه اطلاعات و ارتباطات است. شتاب روز افزون تولید و انباشت اطلاعات در عصر حاضر، سهولت و دسترسی آسان به این اطلاعات و در پی آن شبکه های وسیعی که مبادی این داده ها را بهم مرتبط می کنند و ارتباطات را سازمان می دهند، رل بسیار ویژه ای در تهییج افکار عمومی دارند.
اما جنبش سبز و بهار عربی نشان داد که استفاده از رسانه های جمعی برای پیروزی کافی نیست. در ایران، رژیم یک دستگاه دولتی مرکزیت یافته را در کنترل دارد، لذا تنها با استفاده از رسانه های جمعی و اینترنت نمی توان به آن ضربه زد.
شیوه عمل جمعی: شیوه عمل جمعی، متغیری است که در فرآیند مبارزات نقش بسیار تاثیرگذار و تعیین کننده دارد و می تواند در فراگیر شدن بسیج و یا محدود کردن آن موثر باشد.
شیوه عمل مسالمت جو و خشونت پرهیز در زندگی عادی مردم اخلال ایجاد نمی کند و جامعه می تواند در متن اعتراضات جمعی به زندگی خود ادامه دهد و کمک می کند که بسیج سیاسی به امری همگانی و فراگیر تبدیل شود. فراگیر شدن جنبش اعتراضی تا حدودی امکان و مشروعیت سرکوب را محدود می کند.
نکات مهم را ساده و قابل فهم ارائه داده اید.