کوزوو در یکی از بدترین بحران‌های سال‌های اخیر، روز چهارشنبه ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲ بزرگ‌ترین گذرگاه مرزی خود با صربستان را بطور کامل بست.
پیش از آن که کوزوو این گذرگاه را ببندد، معترضان در آنسوی مرز در صربستان در حمایت از اقلیت صرب‌تبار ساکن کوزوو که استقلال کوزوو را به رسمیت نمی‌شناسند، راه را بسته بودند.
حال با افزایش مخالفت‌ها، ساکنین شهر مرزی متروویسا با ایجاد موانع بین ناحیه صرب‌نشین و ناحیه آلبانیایی‌نشین، این شهر را عملا به دو نیم تقسیم کرده‌اند.
رسانه‌های بلگراد گزارش دادند که صرب‌ها روز سه‌شنبه با کامیون و تراکتور تعدادی از مسیرهای تردد را مسدود کرده بودند.
چه شد که کار به اینجا رسید؟
داستان تنش بین بلگراد و پریشتینا از آنجا بالا گرفت که در حدود یک ماه پیش، جمعی از کارمندان دولتی صرب‌تبار اعم از پلیس و قاضی در مخالفت با اعلام ضرورت تعویض پلاک‌های قدیمی صادره در صربستان، از شغل خود استعفا دادند.
از آن زمان و با آغاز موج جدید اعتراضات در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۲، صرب‌تبارهای شمال کوزوو با نیروهای پلیس درگیر شدند و در ده ناحیه در داخل و حومه شهر متروویسا، راه‌های مواصلاتی را مسدود کردند.
کشور صربستان به دنبال این درگیری‌ها در شمال کوزوو، از روز دوشنبه نیروهای خود را در بالاترین سطح آماده باش قرار داد و همزمان الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری این کشور گفت که صربستان به دنبال مصالحه است.
واکنش‌های اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه
بیش از دو دهه است که کوزوو به دنبال به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک کشور مستقل بین دوگانه غرب و شرق قرار گرفته است. در حالی که کشورهای غربی از عضویت کوزوو در سازمان‌های بین المللی از جمله سازمان ملل متحد حمایت می کند، اما در طرف دیگر روسیه به رسمیت نشناختن کشور مستقل جمهوری کوزوو با کشور صربستان همراهی می‌کند.
در پی بالاگرفتن تنش‌های یک ماه اخیر، دولت پریشتینا از نیروی حافظ صلح ناتو مستقر در کوزوو درخواست کرد تا این موانع ایجاد شده را پاکسازی کند؛ اما با توجه به اینکه این نیروها اجازه انجام ماموریت در این ناحیه را ندارند هیچگونه اقدامی صورت نگرفت.
در همین حال، اتحادیه اروپا و ایالات متحده در روز چهارشنبه با صدور بیانیه مشترکی از ادامه وضعیت متشنج در شمال کوزوو اعلام نگرانی کردند و از طرفین خواستار «نهایت خویستن‌داری» و «کاهش بی‌قید و شرط تنش‌ها» شدند.
اما این آن چیزی نبود که برلین و مسکو را راضی کند و این دو پایتخت را در مقابل هم قرار داد.
برلین با انتقاد از تقویت قوای نظامی صربستان در مرز با کوززو، مواضع بلگراد را «لفاظی ناسیونالیستی» خواند و آن را به شدت محکوم کرد. کریستوفر برگر، سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان گفت: «صربستان در این زمینه مسئولیت ویژه‌ای دارد و باید برای برداشتن فوری این موانع تلاش کند.»
درست برخلاف حمایت آلمان از پریشتینا، روسیه به نوبه خود از مواضع بلگراد پشتیبانی کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین به خبرنگاران گفت: «ما روابط بسیار نزدیک، تاریخی و معنوی با صربستان داریم؛ و مسلم است که ما از اقدامات بلگراد حمایت خواهیم کرد.» به گفته آقای پسکوف، «طبیعی است که صربستان از حقوق صرب‌تبارهایی که در چنین شرایط سختی [در کوزوو] زندگی می‌کنند دفاع کند و در صورت نقض این حقوق، واکنش تندی نشان دهد.»
میلوش ووچویچ وزیر دفاع صربستان، گفت که این کشور به منظور رسیدن به یک راه حل، با گروه موسوم به «پنجه» متشکل از ایالات متحده، ایتالیا، فرانسه، آلمان و بریتانیا در حال رایزنی می‌باشد.
دور جدید تنش‌ها در منطقه همواره بحرانی بالکان چند ماه پیش و زمانی آغاز شد که دولت کوزوو اعلام کرد مدارک شناسایی و پلاک خودروهایی که در صربستان صادر شده، در این کشور دیگر معتبر نیست. پیش از آن صربستان همین رویه را علیه مدارک و اوراق هویت صادره از کوزو در پیش گرفته بود.
در بعد دیپلماتیک، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا نشستی را با حضور نمایندگان پریشتینا و بلگراد در بروکسل برگزار کردند. جوزپ بورل، رئیس بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته گذشته به منطقه سفر کرد و پس از ساعت‌ها مذاکره و گفت‌وگو با نمایندگان دو کشور اعلام کرد توافقی برای کاهش تنش‌ها حاصل نشده است.
در ۸ دسامبر، حدود ۳۵۰ پلیس کوزوو با استفاده از خودروهای زرهی به بخش شمالی صرب‌نشین منطقه حمله کردند و بخش شمالی کوسووسکا میتروویکا را مسدود کردند. در ۱۰ دسامبر، پلیس کوزوو دژان پانتیچ، پلیس سابق صرب را به اتهامات ساختگی دستگیر کرد.
در پی اقدام متقابل کوزوو، صرب‌تبارهای ساکن شمال این کشور بلافاصله به خیابان‌ها ریختند و راه‌ها و جاده‌های درون شهری و بین شهری را مسدود کردند. در پی اوج‌گیری تنش، نیروهای پلیس اتحادیه اروپا در محل مستقر شده و اوضاع را موقتا آرام کردند.
مشکلاتی که برای شهروندان بوجود آمده است؟
وزارت خارجه کوزوو در صفحه فیس‌بوک خود اعلام کرد که گذرگاه شمالی «مرداره» از نیمه شب گذشته بسته شد و شهروندانی که هم اکنون در خاک صربستان هستند، باید از گذرگاه‌های مرزی دیگر استفاده کنند یا از مقدونیه شمالی وارد کوزوو شوند.
با این تصمیم، شهروندانی که برای تعطیلات پایان سال به کشورهای دیگر سفر کردند برای بازگشت به خانه خود دچار مشکل خواهند شد. از مجموع شش گذرگاه مرزی بین کوزوو و صربستان سه مسیر مسدود می‌باشد.
پلیس کوزوو در بیانیه‌ای اعلام کرد فرودگاه اصلی پریشتینا نیز صبح روز سه شنبه به دلیل تهدید به بمب گذاری بسته شد. پلیس نگفته است که آیا این موضوع به تنش‌های اخیر مرتبط است یا خیر.
حدود ۵۰ هزار نفر از ساکنان شمال کوزوو از اقلیت قومی صرب‌تبار هستند که مخالف به رسمیت شناختن زعامت پریشتینا بر آن‌ها و یا هرگونه برسمیت شناخته شدن استقلال کوزوو به عنوان کشوری جدا از صربستان هستند. این افراد از حمایت صرب‌های صربستان و دولت آن کشور برخوردار هستند.
کوزوو با اکثریت آلبانیایی‌تبار، در سال ۲۰۰۸ با حمایت غرب و پس از درگیری‌های نظامی ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ و با دخالت ناتو، استقلال خود از صربستان را اعلام کرد.
منطقه بالکان از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی و همزمان با آغاز جنبش‌های استقلال‌طلب در بوسنی هرزگوین و کرواسی، با مشارکت ناتو وارد یک دوره بی‌پایان تنش‌های قومی و مذهبی شده است. با وجود پایان جنگ و نسل‌کشی ، شرایط این منطقه کثیر‌المله و کشورهای کوچک و تازه تاسیس آن، همواره بحرانی است.
تا کنون، خصومت به راه بندان، توقف برخی پروازها و تبادل کلمات تند محدود شده است هرچند که در پی تشدید تنش‌ها میان صربستان و کوزوو، نیروهای مسلح دو کشور به دستور فرمانده کل و رئیس جمهور خود در حالت آماده باش کامل قرار گرفته‌اند.
