درحالیکه جنگ وارد دومین سال خود میشود، فریاد فزایندهی جهانی خطاب به طرفهای جنگ وجود دارد که راه حلهایی برای ستیزه پیداکنند. کلمات لولا رئیس جمهور برزیل این احساس رشد یابنده را بازتاب میدهد. لولا زمانی که از سوی رئیس جمهوربایدن تحت فشار قرارگرفت تا به اوکراین اسحه ارسال کند گفت، «من نمیخواهم به این جنگ بپیوندم، میخواهم به آن پایان دهم»
در ۲۴ فوریه با رسیدن جنگ اوکراین به دومین سال خود، نه روسیه به پیروزی نظامی دست یافته است و نه غرب به هدفهای خود در جبهه اقتصادی. زمانی که روسیه اوکراین را مورد حمله قرارداد، امریکا و متحدات اروپایی آن پیمان بستند تحریمهای فلج کنندهای بر روسیه تحمیل کنند که باید روسیه را به زانو درمیآورد و آن کشور را وادار به خروج از اوکراین میکرد.
تحریمهای غربی باید پرده آهنین جدیدی را، درصدها مایلی سمت شرق پرده قدیمی بر میافراشت تا روسیهای منزوی، شکست خورده و ورشکسته را از غرب به هم پیوسته، پیروز و کامیاب جداکند. اما نه تنها روسیه در برابر یورش اقتصادی تاب آورد، بلکه تحریمها به بومرنگی تبدیل شد که به کشورهای تحمیل کنندهی تحریمها ضربه میزند.
تحریمهای غربی علیه روسیه ذخایر موجود نفت و گاز جهان را کاهش داد، وقیمتها راهم بالابرد. بنابراین اگرچه حتی میزان صادرات روسیه کاهش یافت، اما ازقیمتهای بالاتر سود برد. صندوق بین المللی پول(IMF) گزارش میکند که اقتصاد روسیه درسال ۲۰۲۲ درمقایسه با پیش بینی ۸.۵ درصد محدودیت تنها ۲.۲ درصد محدود شد، و پیش بینی میکند که اقتصاد روسیه درسال ۲۰۲۳ عملا تا۰.۳ درصد رشد خواهد داشت.
ازسوی دیگراقتصاد اوکراین با وجود ۴۶ میلیارد دلار کمک اقتصادی از سوی مالیات دهندگان سخاوتمند امریکایی، علاوه بر ۶۷ میلیارد دلار کمک نظامی تا ۳۵ درصد منقبض شدهاست.
اقتصادهای اروپایی هم ضربه میخورند. پس از رشد ۳.۵ درصدی درسال ۲۰۲۲، انتظارمیرود حوزه اقتصادی یورو کساد و درسال ۲۰۲۳ تنها ۰.۷ درصد رشدکند، درعینحال اقتصاد بریتانیا برای انقباض تا۰.۶ درصدی برنامه ریزی میکند. آلمان بیشتراز دیگرکشورهای بزرگ اروپایی به انرژی وارداتی ازروسیه وابسته بود، از این رو، پس از یک رشد ۱.۹ درصدی درسال ۲۰۲۲، پیش بینی میشود درسال ۲۰۲۳ رشد ناچیز ۰.۱ درصدی داشته باشد. صنعت آلمان درسال ۲۰۲۳ برای پرداخت حدود ۴۰ درصد بیشتراز سال ۲۰۲۱ برای انرژی آماده میشود.
ایالات متحده کمتراز اروپا در معرض تاثیرمستقیم این وضعیت قرار دارد، اما رشدآن از ۵.۹ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۲ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت، و پیش بینی میشود به کاهش خود، تا ۱.۴ درصد در سال ۲۰۲۳ و ۱ درصد در سال ۲۰۲۴ ادامه دهد. با این حال، هند که دراین جنگ بی طرف باقی ماند، درعین خرید نفت از روسیه با قیمت تخفیف دار، برای حفظ نرخ رشد بیش از ۶ درصدی خود در سال ۲۰۲۲ در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ برنامه ریزی میکند. چین هم درسال ۲۰۲۲ از خرید نفت تخفیف دار روسیه و از افزایش کلی ۳۰ درصدی تجارت با روسیه سود برده است. انتظار میرود اقتصاد چین درسال جاری ۵ درصد رشد کند.
دیگر تولیدکنندگان نفت و گار سودهای بادآورده از تاثیرات تحریمها را درو کردند. تولید ناخالص ملی عربستان سعودی تا ۸.۷ درصد، سریع تراز تمام اقتصادهای بزرگ رشد کرد، درعینحال شرکتهای نفتی غربی برای سپردن ۲۰۰ میلیارد دلار سود خود خندان راهی بانک شدند: اکسون موبایل ۵۶ میلیارد دلار، سود بیسابقهای برای یک شرکت نفتی، درعین حال شل ۴۰ میلیارد دلار و شورون و توتال هرکدام ۳۶ میلیارد دلار سود به دست آوردند. بریتیش پترولیوم “تنها” ۲۸ میلیارد دلار سود کسب کرد، چون عملیات خود را در روسیه تعطیل کرد، اما بازهم سود سال ۲۰۲۱ خود را دوبرابر کرد.
همین طور برای گاز طبیعی، تامین کنندگان گازمایع امریکا مانند چنیر و شرکتهایی مانند توتال که گازآمریکا را دراروپا توزیع میکنند، موجودی گاز روسی اروپا را با گاز طبیعی وارداتی از امریکا، با حدود ۴ برابر قیمتهایی که مصرف کنندهی امریکایی میپردازد و با تاثیرات وحشتناک آب و هوایی نحوه استخراج گاز جایگزین میکنند. زمستان ملایم در اروپا و رقم سوبسید عظیم ۸۵۰ میلیاردی دولتهای اروپایی به خانوادهها و شرکتها قیمت خرده فروشی انرژی را به سطح سال ۲۰۲۱ برگرداند، اما تنها پس از آن که قیمتها در تابستان ۲۰۲۲ پنج برابربالاتررفت.
اگرچه جنگ در کوتاه مدت تابعیت اروپا به هژمونی آمریکا را احیا کرد، اما در دراز مدت تاثیرات جاری جهان واقعی جنگ میتواند نتایجی کاملا متفاوت داشته باشد. امانوئل مکرون رئیسجمهور فرانسه اظهارداشت، «در بستر ژئوپلیتیکی امروز، درمیان کشورهایی که ازاوکراین حمایت میکنند، دربازار گاز دو دسته ایجاد شده است، کسانی که بهای گران آن را میپردازند و کسانی که آنرا به قیمت گزاف میفروشند… امریکا تولیدکننده گاز ارزان است که آنرا به قیمت بالاتری میفروشد… فکرنمیکنم این (رفتاری) دوستانه باشد.»
اقدامی حتی غیردوستانهتر خرابکاری در خطوط لوله زیردریایی نورد استریم بود که گاز روسیه را به آلمان میآورد. سیمور هرش گزارش کرد که خط لولهها توسط امریکا، با کمک نروژ منفجرشد- دو کشوری که جایگزین روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده گاز اروپا شدهاند. این امر درپیوند با قیمت بالای گاز با فشاراستخراج شدهی امریکا، خشم افکارعمومی اروپایی را برانگیخت. در درازمدت، رهبران اروپایی ممکن است به خوبی دریابند که آینده منطقه دراستقلال اقتصادی و سیاسی از کشورهایی نهفته است که علیه اروپا حملات نظامی به راه میاندازند، و این ممکن است کشورهای امریکا و نیز روسیه را دربرگیرد.
البته برندگان بزرگ دیگر جنگ اوکراین اسلحه سازان خواهند بود، که از لحاظ جهانی تحت سلطه “بزرگان پنجگانه” ی امریکایی: لاکهیدمارتین، بوئینگ، نورتروپ گورمان، ریتون و جنرال دینامیکز قرار دارد. بیشتر سلاحهایی که تاکنون به اوکراین ارسال شده است از ذخیره انباشته موجود درایالات متحده و کشورهای ناتو بوده است. مجوز قرار دارد ایجاد انبار ذخیرهی جدید حتی بزرگ تر درماه دسامبر از کنگره گذشت، اما قراردادهای منعقد شده تاکنون درآمارهای فروش شرکتهای اسلحه فروشی یا بیلان سود آنان نشان داده نشده است.
اصلاحیه جایگزین قانون اختیار دفاع ملی FY2023 رید- اینهوف به قراردادهای بدون مناقصه چندساله “زمان جنگ” اجازه میدهد انبار سلاحهای ارسالی به اوکراین را “دوباره” پرکنند، اما کمیت سلاحهایی که باید انبارشود از میزان سلاحهای ارسال شده به اوکراین تا ۵۰۰ به یک برابر پیشی میگیرد. مارک کانسیان مقام ارشد برنامه ریزی و بودجه اظهار داشت، «این جایگزینی برای آنچه ما (به اوکراین) دادهایم نیست، این ایجاد انباری برای جنگ زمینی بزرگ (با روسیه) درآینده است.»
از زمانی که سلاحها تنها فقط خطوط تولید را برای ساختن این انبارهای ذخیره به حرکت درآوردهاند، میزان سودهای جنگی پیش بینی شده از سوی صنعت اسلحه سازی اکنون به بهترین شکلی درافزایش قیمت سهام آنها درسال ۲۰۲۲ بازتاب مییابد: لاکهیدمارتین، بیش از ۳۷ درصد، نورتروپ گورمان بیش از ۴۱ درصد، ریتون بیش از ۱۷ درصد، و جنرال داینامیکز بیش از ۱۹ درصد.
درحالی که چند کشور و چند شرکت ازجنگ سود بردهاند، کشورهایی بسیار دور از صحنهی جنگ از ریزش اقتصادی تلوتلو می خورند. روسیه و اوکراین مهمترین تامین کنندهی گندم، ذرت، روغن نباتی و کود به بیشترنقاط جهان بودهاند. جنگ و تحریمها سبب کمبود تمام این کالاها، و نیزسوخت برای حمل و نقل آنها بوده و قیمت موادغذایی را درسطح جهان به نحو بیسابقهای افزایش داده است.
مردم جنوب جهان هم دیگر بازندگان بزرگ این جنگ هستند که برای تغذیه خانوادههای خود به واردات مواد غذایی و کود از روسیه و اوکراین وابستهاند. مصر و ترکیه بزرگترین واردکنندهی گندم روسیه و اوکراین هستند، درحالیکه دهها کشور به شدت آسیب پذیراز بنگلادش، پاکستان ولائوس گرفته تا بنین، رواندا و سومالی برای تامین گندم خود تقریبا کاملا به روسیه و اوکراین وابستهاند. ۱۵ کشورآفریقایی درسال ۲۰۲۰ بیش ازنیمی از ذخیره گندم خود را از روسیه و اوکراین واردکردند.
ابتکارغلات دریای سیاه با میانجیگری سازمان ملل و ترکیه بحران مواد غذایی را برای برخی کشورها راحتترکرده است، اما توافق پرمخاطره باقی میماند. این توافق باید در ۱۸ مارس سال ۲۰۲۳ قبل ازانقضای آن از سوی شورای امنیت سازمان ملل تجدید شود، اما تحریمهای غربی هنوز راه صادرات کود روسیه را، که تصور می شد در چارچوب ابتکارغلات از تحریمها معاف گردد بستهاند. مارتین گریفیث رئیس حقوق بشرسازمان ملل در ۱۵ فوریه به خبرگزاری فرانس پرس گفت که آزادکردن صادرات کود روسیه “بالاترین اولویت است.”
پس از یک سال کشتار و ویرانی در اوکراین، میتوانیم بگوییم که برندگان اقتصادی این جنگ عبارتند از: عربستان سعودی، اکسون موبایل وغولهای نفتی همکارآن، لاکهید مارتین، و نورتروپ گورمان.
بازندگان این جنگ در درجهی نخست، مردم قربانی شده اوکراین دردوسوی خطوط مقدم جنگ، تمام سربازانی که جانشان و خانوادههایی که عزیزانشان را از دست دادهاند هستند. اما درستون بازندگان زحمتکشان و مردم فقیرهمه جا، به ویژه درکشورهای جنوب جهان هم قرار دارند که بیشترین وابستگی را به واردات مواد غذایی و انرژی دارند. اما آخرین و نه کوچکترین بازنده زمین، اتمسفر و آب و هوای آن است که همه قربانی خدای جنگ شدهاند.
به همین خاطر، درحالیکه جنگ وارد دومین سال خود میشود، فریاد فزایندهی جهانی خطاب به طرفهای جنگ وجود دارد که راه حلهایی برای ستیزه پیداکنند. کلمات لولا رئیس جمهور برزیل این احساس رشد یابنده را بازتاب میدهد. لولا زمانی که از سوی رئیس جمهوربایدن تحت فشار قرارگرفت تا به اوکراین اسحه ارسال کند گفت، ” من نمیخواهم به این جنگ بپیوندم، میخواهم به آن پایان دهم.”
به نقل از کانترپانچhttps://peoplesdemocracy.in/2023/0226_pd/who%E2%80%99s-winning-and-losing-economic-war-over-ukraine
