کارزار جهانی به یاد ۱۰ زن بهایی اعدامی و برای برابری جنسیتی در ایران

روز ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳ (٢٨ خرداد ۱۴٠٢) چهلمین سالگرد اعدام ۱۰ زن بهائی در شیراز است که در یک شب توسط جمهوری اسلامی در میدان چوگان شیراز به دار آویخته شدند. جرم آن‌ها انکار نکردن باور به آئینی بود که اصل برابری جنسیتی -که در ایران وجود ندارد و جرم‌انگاری می‌شود- و همچنین وحدت، عدالت و راستگوئی را ترویج می‌کند.

در تلاشی بی‌رحمانه برای وادار کردن این زنان به انکار باورشان، آن‌ها را یکی بعد از دیگری و در حالی که مجبور به تماشای اعدام دیگر زنان بودند به دار آویختند. یکی از آنها تنها ۱۷ سال داشت و بیشتر آنها بیست و چند سال سن داشتند. این رویداد تکان‌دهنده و اقدام وحشیانۀ حکومت ایران با بهت و خشم گروه‌های حقوق بشر و شهروندان عادی در سراسر جهان مواجه شد.

رهبران جهان در آن زمان موجی از درخواست‌ها را برای آزادی زنان و مردان بهائی که محکوم به اعدام شده بودند به راه انداختند. اما این تلاش‌‌ها نتیجه‌ای نداد.

جامعهٔ جهانی بهائی اکنون یک کمپین جهانی با عنوان «#داستان_ما_یکیست» (#OurStoryIsOne) راه‌اندازی می‌کند که هدفش گرامیداشت این زنان اعدامی و تلاش دیرینۀ زنان ایرانی از هر عقیده و پیشینه‌ای برای تحقق برابری جنسیتی در دهه‌های گذشته است، تلاشی که تا به امروز ادامه دارد.

سیمین فهندژ، نمایندهٔ جامعهٔ جهانی بهائی در سازمان ملل در ژنو می‌گوید: «داستان این ۱۰ زن بهائی به پایان نرسیده است. اعدام‌ آن‌ها فصلی از داستان ادامه‌دار استقامت و فداکاری زنان ایرانی در مسیر برابری است. امروز در خون و اشک و زخم هزاران زن جوان در ایران که خواهان تحقق برابری‌اند، می‌توان طنین بی‌عدالتی‌ وارد شده بر ١٠ زن شیراز را دید که مرگ دلخراش‌شان زندگی بسیاری را تحت تأثیر قرار داده است. ما امروز شاهد همان روحیه و همان انتخاب از سوی مردم به ویژه زنان هستیم: دفاع از اصول عدالت و برابری با نهایت تلاش. امروز زنان ایران هر چند مورد بدرفتاری قرار می‌گیرند و زندانی می‌شوند -درست مانند زنان پیش از خود- با شهامت و شجاعت انتخاب کرده‌اند تا برای زندگی در ایرانی آباد و دادگستر کوشا باشند.»

در برخی موارد، علت دستگیری زنان بهائی اعدام شده برگزاری کلاس‌های تعلیم و تربیت اخلاقی برای کودکان دختر و پسر بود. بهائیان ایران از قرن نوزدهم میلادی با تلاش‌هایی در سطوح مختلف، از جمله تأسیس مدارس دخترانه برای ترویج برابری جنسیتی کوشش کرده‌اند. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ )١٣۵٧(، بهائیان به ویژه به دلیل ترویج برابری کامل زنان و مردان، که به زنان اجازه می داد در تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی شرکت کنند و به اجتماعاتی که مردان در آن حضور داشتند بپیوندند، مورد هدف قرار گرفتند.

خانم فهندژ افزود: «جامعهٔ بهائی ایران همواره خواستار مشارکت همه‌جانبهٔ زنان در تمامی عرصه‌های حیات اجتماع از جمله در فرآیندهای تصمیم‌گیری بوده و هزینهٔ سنگینی برای آن پرداخته است. جامعهٔ بهائی با تحمل بیش از ۴۰ سال آزار و اذیت سیستماتیک، که متأسفانه اکنون دامن همۀ ایرانیان را گرفته است، و با وجود عواقب بسیار زیادی که برایش داشته، بر حق خود برای خدمت به ایران که برای بهائیان سرزمینی مقدس است از طریق ترویج اصولی مانند برابری جنسیتی، عدالت و دسترسی به آموزش و پرورش، پافشاری کرده‌ است.»

پس از اعدام این ١٠ زن و طی چهار دهه پس از آن، صدها زن بهائی دیگر مورد آزار و اذیت شدید قرار گرفته‌اند و هم به عنوان زن و هم به عنوان بهائی با تبعیض مضاعف مواجه شده‌‌اند. پس از انقلاب، زنان بهائی که در مناصب برجستۀ اجتماعی به کشور خدمت می کردند، از مشاغل خود اخراج گشتند و دستگیر، زندانی، شکنجه و یا اعدام شدند. آن‌هایی که از این وقایع جان به در بردند از ورود به دانشگاه‌ها، مشاغل دولتی و تقریباً تمام جنبه‌های حیات اجتماعی محروم شدند.

جامعهٔ جهانی بهائی اکنون در بزرگداشت ١٠ زن شیراز و آرمان عدالت و برابری که آنان جان خود را برای آن فدا کردند از مردمان جهان، هنرمندان، موسیقی‌دانان، فیلمسازان و سایر فعالان در زمینه‌های مختلف هنری دعوت می‌کند تا یاد آنان را گرامی بدارند. مشارکت‌ها می‌تواند در قالب ترانه‌هایی دربارۀ این ۱۰ زن، ویدئوهای کوتاه دربارۀ زندگی آنها، خاطره‌ای از این زنان، هنرهای گرافیکی، آثار نوشتاری یا پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، نشست‌های عمومی و جلسات یادبود باشد تا از تلاش‌های بلندمدت برای برابری جنسیتی در ایران تمجید شود. 

این کمپین در ماه ژوئن (خرداد) آغاز می‌شود و برای یک سال ادامه دارد، اما دورۀ فشردۀ آن از اول ماه ژوئن (١١ خرداد) آغاز و تا چهلمین سالگرد اعدام این ۱۰ زن در روز ۱۸ ژوئن (٢٨ خرداد) ادامه خواهد یافت.

خانم فهندژ افزود: «ایرانیان در جستجوی عدالت اجتماعی، بیشتر و بیشتر با هم متحد می‌شوند و امروز بر روی برابری زنان و مردان به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشورشان تمرکز کرده‌اند. ما امیدواریم در کنار هم بتوانیم نه تنها یاد ١٠ زن شیراز بلکه تمامی زنانی را که در سراسر ایران اصل برابری زنان و مردان را ارج می‌نهند و با استقامتشان در برابر ظلم به ساختن آینده‌ای بهتر برای کشور کمک کرده‌اند گرامی داریم.»

«بیایید در کنار هم بایستیم و بگذاریم تجارب مشترکمان از استقامت و تلاش‌ها و فداکاری‌های جمعی‌مان برای ایران ما را متحد کند و نشان دهیم که فارغ از هر دین و پیشینه، به طور جدایی‌ناپذیری به هم پیوند خورده‌ایم. امیدواریم یادبود اعدام این ١٠ زن، سبب روشنگری و تقویت گفتگوها دربارۀ عدالت و برابری جنسیتی در ایران شود. داستان ما یکی است و تا تحقق آرمان‌های مشترکمان صداهایمان را بلند می‌کنیم.»

پیش‌زمینه

در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۳ )٢٨ خرداد ١٣۶٢(، ۱۰ زن بهائی که اکثر آنها بین ۲۰ تا ۳۰ سال داشتند، از جمله یک دختر نوجوان ۱۷ ساله و یک زن ۵۰ ساله، به دلیل خودداری از انکار دین خود در میدان چوگان شیراز به دار آویخته شدند. این رویداد تکان‌دهنده با بهت و خشم گروه‌های حقوق بشر و مردم عادی در سراسر جهان مواجه شد.

دو شب پیش از آن، شش مرد بهائی (که برخی از آنها بستگان این ۱۰ زن بودند) در همان میدان اعدام شدند. بیش از ۲۰۰ بهائی در سال‌های پس از انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ (١٣۵٧) توسط مقامات ایران اعدام شدند. این اعدامها تنها پس از اعتراضات جهانی متوقف شد، اما آزار و اذیت بهائیان در ایران تا به امروز بدون مجازاتی برای عاملان آن همچنان ادامه دارد.

این ۱۰ زن در ماه‌های آبان و آذر ۱۳۶۱ )اکتبر و نوامبر ١٩٨٢ (دستگیر شدند. بسیاری از آنها ابتدا در بازداشتگاه سپاه نگهداری و سپس به زندان عادل آباد منتقل شدند. آنها تحت بازجویی‌ها و شکنجه‌های سخت سپاه پاسداران قرار گرفته تا ایمان خود را انکار کنند. از حق داشتن وکیل و محاکمه در دادگاه علنی محروم شدند و در نهایت توسط قاضی شرع شیراز به اتهام «صهیونیست بودن»، «جاسوسی» و تدریس کلاسهای کودکان به اعدام با چوبهٔ دار محکوم شدند.

هر یک از این زنان چندین بار با خشونت مورد زورگویی قرار گرفتند تا ایمان خود را انکار کنند و به اسلام بگروند تا از اعدام رهایی یابند. اما هیچ یک از آنها حاضر نشدند بیانیه‌هایی را که مقامات برای آنها تهیه کرده بودند امضا کنند. در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۳ (٢٨ خرداد ١٣۶٢) آنها را مخفیانه به میدان چوگان برده و یکی پس از دیگری و در مقابل یکدیگر به دار آویختند. مرگ این زنان به خانواده‌هایشان اطلاع داده نشد. اجسادشان به خانواده‌هایشان تحویل داده نشد و نتوانستند بر اساس آداب دینی‌شان خاکسپاری شایسته‌ای داشته باشند. گمان می‌رود که آنها توسط مقامات در قبرستان بهائیان شیراز دفن شده‌اند که بعداً تخریب و در سال ۲۰۱۴ (١٣٩٣) به «ساختمان فرهنگی و ورزشی» تبدیل شد.

اسامی زنانی که در این تاریخ اعدام شدند عبارتند از:

●       مونا محمودنژاد، ۱۷ ساله؛

●       رویا اشراقی، ٢٣ ساله، همراه با مادرش عزت جانمی اشراقی؛

●       سیمین صابری، ۲۴ ساله؛

●       شهین (شیرین) دالوند، ۲۵ ساله؛

●       اختر ثابت، ۲۵ ساله؛

●       مهشید نیرومند، ۲۸ ساله؛

●       زرین مقیمی، ۲۹ ساله؛

●       طاهره ارجمندی سیاوشی، ۳٠ ساله. همسرش جمشید سیاوشی دو روز پیش‌تر اعدام شده بود؛

●       نصرت غفرانی یلدائی، ۴۶ ساله. فرزندش، بهرام یلدائی، دو روز پیش‌تر اعدام شده بود؛

●       عزت جانمی اشراقی، ۵۷ ساله، همراه با دخترش رویا، ۲۳ ساله. همسرش، عنایت‌الله اشراقی دو روز پیش‌تر اعدام شده بود. 

منبع: جامعه ی جهانی بهائیان

چاپ کن