نویسنده: یوگینیا ایلینیچنا واسیلیهو
مترجم / مهتمم: ترجمه از زبان روسی، کامران امین آوە
ویراستار: میر حمید عمرانی
ناشر / محل نشر: روشنگری / آلمان
پخش: آیدا/آلمان
تعداد صفحه / سال چاپ: ص.۲۲۶/ اول ۲۰۲۴
قطع / نوع جلد: رقعی / شومیز
شماره کالا: ۲۱۴۴۷۸۹
قیمت: €۱۲.۰۰
کتاب ‘تقسیم سیاسی کردستان، ١٩١۴ -١٩١۵: تراژدی کرد ‘ از جمله آثار یوگینیا ایلینیچنا واسیلیهوا (١۵ فوریه ٢٠٢٣ – ٢٢ ژانویه ١٩٣۵)، تاریخشناس اتحادجماهیر شوروی و جمهوری فدراتیو روسیه، دکترای علوم تاریخ، خاورشناس و کردشناس، مترجم، کارشناس تاریخ کرد در سدههای میانه و دوران معاصر، و رایزن انستیتوی نسخههای خطی آکادمی علوم روسیه است که در سال ٢٠١٧ در مسکو چاپ و منتشر شدە است. ترجمه این کتاب از روسی به زبان فارسی ترجمه و اکنون در دسترس خوانندگان دلبسته به تاریخ کردستان قرار میگیرد. در اینجا دیباچه نویسنده منتشر میشود.
این اثر را میتوان از طریق آدرس زیر خریداری نمود:
http://www.aidabook.de/node/4809
یک سرزمین پاره پاره شده، گرایش دارد به دوباره به هم پیوستن.
آرنولد جوزف توینبی
دیباچه
پانصد سال پیش، در آغاز سده شانزدە میلادی، تقسیم کردستان در میان ترکهای عثمانی و صفویهای ایران صورت گرفت، و تاکنون نیز مردم کرد امکان بنیانگذاری دولت خود و تبدیل شدن به عضو برابر حقوق جامعه جهانی را نیافته است. نیم هزاره در مبارزە برای رسیدن به رهایی ملی سپری شد و هنوز پایان آن در دیدرس نیست. از سال ١٩٢٣ سرزمین و زیستگاه کردها׳ در پی مرزهایی، که در بین چهار کشور ترکیه، ایران، عراق و سوریه کشیدە شد، به چندین پاره تقسیم شدە است. تقسیم اول سرزمین کردستان چگونه صورت گرفت، چرا کردها به شهروندی دو امپراتوری عثمانی و صفوی در آمدند، و نه در سده شانزدهم میلادی و نه در پانصد سال بعد از آن׳ دولت خود را به وجود نیاوردند؟ ما می کوشیم در این کتاب، که مورد داوری خوانندگان قرار می گیرد، چرایی آن را بیان کنیم و روشن سازیم.
راه ما برای رسیدن به موضوع تقسیم کردستان دور و دراز بود و از ترجمه وقایعنگاری پایهگذار تاریخنگاری کرد ـ شرفنامهی شرف خان بدلیسی، متولد ٢۵ فوریه ١۵۴٣ـ ، آغاز گردید. نخستین ناشر کتاب، ولادیمیر ولییامینوف زرنوف، در دیباچه خود در سال ١٨۶٠ نوشت: “در حدود سیصد سال است که این کتاب وجود دارد و از آن هنگام تاکنون هیچ کتاب دیگری در شرق که درخور مقایسهبا آن باشد تالیف نشدە است.”[۱]
دانشمند روس׳ اثر این تاریخ نگار کرد را چنین با ارزش ارزیابی کرد.
بعد از شرفنامه، لازم به مطالعه چندین ساله اثری از نویسندەای کرد بود که در اردلان، منطقهای در جنوب خاوری کردستان، زندگی کردە بود. وجود تاریخنگاریهای پر شمار محلی گواهی است بر وجود مدرسه ی تاریخنگاری بومی. یکی از این آثار، از آن یگانه زن تاریخنگار در سراسر خاور نزدیک و میانه تا آخرهای سده ١٩ است. این خانم کرد، ماە مستورە خانم کردستانی، شاعرە مستورە کردستانی(١٨۴٧-١٨٠۵) است. من این افتخار را داشتم تا کتابش درباره تاریخ کرد را به روسی ترجمه کرده، زندگی و آثار او را شرح دهم. تقسیم کردستان اثر خود را بر سرنوشت هر نویسندەای گذاشته است و اطلاعات تاریخنگارهای کرد پایه بنیادین این اثر را بوجود آوردە، خاستگاه آن ـ اطلاعات شرفخان بدلیسی چونان سرچشمه اصلی نخستین آگاهیها درباره تقسیم سرزمین کردها است.
تقسیم کردستان تاکنون به موضوع خاصی برای پژوهشی تاریخی تبدیل نشدە است. در همان حال، هرچه از این رویدادها دور میشویم، مفاهیم و حقایق بیشتری جابجا و کم رنگ میشوند. در کتابهایی که در بارە کردها نوشته شدەاند با اطلاعاتی روبرو میشویم که حکایت از پیوستن یا وارد شدن کردستان در ترکیب امپراتوری عثمانی و صفوی ایران با سازش نخبگان کرد دارد و این واقعیت که کردها در دو سوی مرزهای ترکیه و ایران زندگی میکنند چونان دلیلی بر این ادعا آوردە میشود.
کوششهای مشترک دول تقسیم کنندە ی کردستان׳ زمینه ساز بوجود آمدن تصوری چیره در خاور و باختر در رابطه با کردها، مبنی بر “بی ادبیات و تقریبا بدون تاریخ” بودن این خلق شد، درست کردن چنین تصویر ساختگی و نادرست از کل این خلق، دیر زمانی نقشی توجیه گر برای تقسیم سرزمین آنها و سرپیچی از واگذاری حق تعیین سرنوشتشان ایفاء نمود. با این حال، در تاریخ کردها اشخاص و خاندان سلطنتی درخورد ستایش در همه جهان وجود داشته است ـ مانند سلطان صلاحالدین نامدار، ایوبیها و کریم خان زند. صلاحالدین برگ درخشانی را در تاریخ همه مسلمانان جهان نگاشت. ولادیمیر فیودروویچ مینورسکی، خاورشناس نامدار روس، از کریم خان بعنوان بهترین شاە ایران نام بردە است. در اینجا امکان برشمردن نام تمام رهبران، قهرمانان، سرداران، تاریخنگاران، اندیشمندان و شاعران نامدار کرد وجود ندارد. دلبستگی و حق عملی شدن آرزوی بنیان گذاری دولت برای یک خلق چند میلیونی با آگاهی و هویت بارز ملی، که تاریخ آن هزاران سال برآورد میشود، تنها مختص به خود کردها نیست.
[۱] Scheref-nameh 1890 p 9-10
شرفنامه (تاریخ مفصل کردستان)، تالیف شرف خان بن شمسالدین بدلیسی، به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف، چاپ اول ١٣٧٧، چاپ دیبا، تهران، ص دوازدە.
از این به بعد تلاش شدە است گفتاورد های برخی از نویسندەها با سرکشیدن به سرچشمه اصلی آن آورده شود. مترجم
