گزارش و جمعبندی یکساله از فعالیت کمیته “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک”*

توضیح:

هدف کنفرانس “اتحاد فراگیر و دموکراتیک” که در تاریخ پانزدهم مهرماه ۱۴۰۲ (هفتم اکتبر ۲۰۲۳) در شهر فرانکفورت آلمان برگزار شد، اعلام علنی “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک” بود. این متن مشترک با ارزیابی تمامی نیروهای امضاکننده، همچنانکه در مقدمه آن آورده شده است، از “شرایط حساسی که خیزش زن، زندگی، آزادی بوجود آورده و همگرایی و همبستگی لازم و ممکن در میان احزاب و گروهها و شخصیتهای مخالف رژیم را بە خواست عمومی مردم تبدیل نموده است”، تهیه شده بود تا به سهم خود به خواست “اتحاد وسیع و دموکراتیک که ضرورتی برای اعتلای انقلاب کنونی و پیروزی آن به شمار رفته و می رود”، پاسخی درخور داده باشند.

آنها باورمند به این امر بوده و هستند که “تحقق یک اتحاد فراگیر علیه جمهوری اسلامی مستلزم اینست کە همگان، دیالوگ بر مبنای مشترکات ممکن را پذیرفته باشند”.

با هدف فوق و با تمرکز بر ضرورت “گفتگو” و “رایزنی”، کنفرانس اکتبر که حاصل تلاشهای قابل توجه و چشمگیر مجموعه نیروهای امضاکننده متن “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” بود، برگزار شد.

همچنانکه وعده داده شده بود، روند طی شده تا کنفرانس و نیز روند تلاشهای بعدی که برشمرده شده بودند، از جمله نتایج رایزنی‌ها و گفتگوها با جریانات سیاسی متعدد، می بایست پس از یک دوره معین جهت اطلاع نیروهای شرکت کننده، مدعوین، رسانه‌ها و به ویژه جامعه سیاسی و علاقمند کشور و افکار عمومی ارائه شود.

بنابراین، چگونگی تدارک و فعالیتهای تا برگزاری کنفرانس، و سپس آن بخش از فعالیتهای اعلام شده در کنفرانس که تا کنون صورت گرفته‌اند، به صورت زیر به عنوان گزارش و جمعبندی یکساله از طرف کمیته “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” ارائه می شود.

لازم به تاکید است که آگاهانه و در حال حاضر از نام بردن نیروهای مخاطب این پروژه در این نوشته خودداری شده است و به اشاره تلویحی به آنان کفایت شده است. بدین دلیل که ترجیح داده شده است تا با هماهنگی و رضایت و توافق آنها، این امر در آینده و طی جلسات علنی از طرق مختلف و از جمله طی یک کنفرانس عمومی یا یک نشست مطبوعاتی صورت گیرد تا هر جریانی که از آن نام برده می شود بتواند همزمان به سئوالات و یا نکات ذیربط پاسخ دهد. امیدواریم این امر با توافق همه جریانات مورد نظر و یک جا صورت بگیرد لذا در این جمعبندی به مضامین پاسخها و عکس العمل‌ها و یا جمعبندی رایزنی‌ها به طور کلی و بدون اشاره مستقیم به اسامی جریانات بسنده می شود.

مقدمه:

مبارزه برای کسب آزادی و استقرار آن در کشور ما ایران به دلایلی که خوشبختانه امروزه هرچه بیشتر بر غالب نیروهای سیاسی عیان شده است، امر این یا آن نحله سیاسی به تنهائی و چه بسا حتی یک مجموعه کم و بیش همگن و همسوی اجتماعی هم نبوده و نمی باشد.

مبارزه برای رهائی از هرگونه تبعیض و ستم در ایران کنونی ایجاب می کند تا احزاب، سازمانها و جریان‌های سیاسی همسو تا آنجا که می توانند و می باید، در راه یگانه کردن فعالیتهای عمومی خود کوشا بوده و به اتحادهای گسترده ممکن نائل آیند.

بدیهی است که همه را با هم نمی توان زیر یک سقف گرد هم آورد اما میان منطق “یا هیچ یا همه”، و بنا بر اصل پلورالیسم سیاسی، راهی هست که از میان تشکیل بلوک‌بندیهای متعدد و هر کدام مرکب از بیشترین نیروهای هر طیف سیاسی که کم و بیش بر سر استراتژی مرحله‌ای باهم تفاهم دارند، طی می شود. آنگاه می توان امیدوار بود که مسیر همکاری میان این مجموعه‌ها هموار گشته و چه بسا از آن فراتر مقدمات اجماع غالب آنها در یک پروژه مشترک فراهم شود.

گرچه متاسفانه با این مهم از طرف جریانات مختلف به یکسان برخورد نمی شود اما در مقابل و خوشبختانه، نیروهائی بوده و هستند که علیرغم پیشینه و سابقه سیاسی و برنامه و نظرگاههای متفاوت، تلاشهای مشترکی را در این عرصه آزموده و برخی از آنها را به سرانجام رسانده‌ و در پی هرچه گسترده تر نمودن و فراگیرتر کردن آنها بوده و می باشند.

از جمله این نیروها، مجموعه سازماندهندگان کنفرانس اکتبر (امضاکنندگان متن ” مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک”) را می توان برشمرد که طی سالیان متمادی و بسیار قبل تر از اینکه ضرورت اتحاد به این وسعت نمایان شود، علیرغم مشکلات و موانع بسیار، برخی اتحاد‌ها را شکل دادند که هم‌اکنون وجود دارند و می توان گفت از جمله ائتلافهای سیاسی کنونی به شمار می روند که گرچه با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می کنند و از کمبودهای معینی در عرصه‌های گوناگون رنج می برند، اما نه تنها برای قوام موجودیت خود تلاش می کنند بلکه برای فراگیرتر نمودن اتحاد و ائتلافی که پایه‌گذاری کرده‌اند پروژه معینی را سازمان دادند چرا که دستاوردهای مقدماتی و اولیه، پیش شرط دستاوردهای بزرگتر جهت ایجاد یک اتحاد گسترده و فراگیر می باشد.

گزارش زیر ناظر بر تلاش و فعالیت این مجموعه از نیروها طی یک سال گذشته و تحت عنوان “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” می باشد.

گزارش فعالیت یک ساله

جنبش زن، زندگی، آزادی نه تنها بر آنچه که در مقدمه گفته شد صحه گذاشت، بلکه  ضرورت تسریع روند اتحادها را نیز به گونه‌ای برجسته نمایان ساخت. در جریان این خیزش عظیم، چند ائتلاف سیاسی که از قبل از خیزش ژینا موجودیت یافته بودند که در مجموع بیست جریان سیاسی را شامل می شدند، به طور طبیعی همکاری و همسوئی چشمگیرتری نسبت به بقیه  را چه در پاسخ به فراخوانها و چه در موضع‌گیریهای معینی از خود نشان دادند. در جریان پیشرفت جنبش، ضرورت یک ابتکار که درخور وضعیت بوجودآمده باشد از طرف و با همکاری اعضای این مجموعه، آنها را به سوی تهیه یک برنامه پایه‌ای جهت گسترش هرچه بیشتر اتحاد و نیل به اتحادی وسیع و فراگیر با در نظرگرفتن چارچوب‌های همخوان با مبانی مشترک هر یک از آنان، سوق می داد.

در دیماه ١۴٠١ / ژانویه ٢٠٢٣ مقدمات یک طرح پی ریخته شد که در نیمه دوم اسفند ماه و اوائل ماه مارس همانسال، در نخستین نشست جمعی همه جریانات مزبور مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت. به عنوان جمعبندی مقرر شد پیشنویس ارائه شده تحت عنوان “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” پس از ارائه ملاحظات و پیشنهادات معین، و رفع نواقص متن، نهائی و هر چه زودتر در درجه نخست به تعدادی از جریانات سیاسی به منظور جلب مشارکت و سپس به دایره وسیع‌تری از جریانات و در نهایت به جنبش ارائه شود.

بدین منظور گروه کاری مسئول تدارک و سازماندهی نشست، به گونه موقت مامور جمع‌آوری پیشنهادات و اصلاحات شد. این کار صورت گرفت و جمعبندی اصلاحات و پیشنهادات در اختیار نهادی که مسئولیت نهائی کردن متن را عهده‌دار بود قرار گرفت. پس از یک دوره مشورت و تبادل نظر و مباحث لازم، سرانجام در اواخر اردیبهشت‌ماه ١۴٠٢ / ماه می ٢٠٢۴ در نشست دوم با حضور هیئتهای نمایندگی قریب به اتفاق جریانات، متن نهائی “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” تصویب و همان گروه کار موقت مسئولیت تدارک نشست برای چگونگی اجرای پروژه و ترسیم نقشه راه مربوطه را عهده دار شد.

تا قبل از برگزاری این نشست در تیرماه / اواسط ماه ژوئیه، نقشه راه و زمانبندی پیشنهادی برای پروژه «مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک» تدارک و تهیه شد و در نشست مزبور ارائه شد.

موضوع اصلی نشست، تعیین کمیته ای برای پیشبرد پروژه مشترک و تقسیم کار اولیه بود که صورت گرفت و بدین ترتیب اجرای پروژه مشترک تحت مسئول کمیته تعیین شده در دستور کار قرار گرفت.

فعالیت پیشبرد پروژه همانگونه که در آغاز اشاره شد به دو دوره، قبل و بعد کنفرانس اکتبر تقسیم می شود.

در دوره نخست، الویت بندی نیروهای مورد مراجعه، دعوت به سهیم کردن آنها در پیشبرد پروژه به صورت مشترک و آنگاه تدارک و برگزاری کنفرانس و علنی کردن پروژه، در دستور کار قرار گرفته و برای آنان برنامه ریزی لازم به عمل آمد

 مضمون پیام اصلی دعوت از دیگران، نه پذیرش تام وتمام “مبانی مشترک ما …” بلکه تشویق و ترغیب و جلب مشارکت نیروهای مورد خطاب در ضرورت سهیم شدن هریک در سازماندهی گفتگوها به منظور مراجعه جمعی به دیگران و شناسائی رفع موانع همکاری و اتحاد، استوار بود. برای نمونه در دعوتنامه خطاب به نیروهای مورد مراجعه آمده بود : “در مقابل شرایطی که همه ما بدان واقف هستیم، به تهیه یک طرح و ارائه مبانی لازم برای دیالوگ میان نیروهای وسیع‌تری، پرداخته‌ایم. ما مصمم هستیم با دراز کردن دست یاری به سوی همه نیروهائی که تبادل نظر و گفتگو بر مبنای کلیت این طرح را می پذیرند، با هم و در کنار هم در راه ایجاد اتحادی وسیع، فراگیر و دموکراتیک گامی موثر برداریم.”

این پروسه مدت زمانی را به خاطر جلسات گفتگو با نیروها، مراجعه به مدعوین و مهمانان و سخنرانان مورد نظر و همچنین تدارک بهینه کنفرانس، به خود اختصاص داد.

به لحاظ کلی و با در نظر گرفتن آنچه که هدف کنفرانس اعلام شده بود و طبق نقشه راه پیش بینی شده بود، کنفرانس برگزار شد. پس از کنفرانس، ارزیابی و بررسی نقاط ضعف و قوت آن و نیز ترسیم چشم‌انداز و مراحل آتی فعالیت، توسط کمیته مسئول و همه دست‌اندرکاران صورت گرفت و جمعبندی آن ارائه شد.

تا آنجا که به موضوع اصلی، یعنی متن “مبانی مشترک ما …” برمی گردد، ملاحظات و پیشنهادات سازنده‌ای برای رفع نواقص متن و هرچه نزدیک‌تر نمودن آن به مطالبات جنبشهای اجتماعی گوناگون در داخل کشور، ارائه و ثبت شدند.

*برای اطلاعات بیشتر، به گزارش کمیته تدارک کنفرانس “در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک” از طریق پیوند‌های مستقیم درج شده در آخر این مطلب مراجعه شود.

پس از کنفرانس، به طور طبیعی مدت زمانی صرف ارزیابی از پروسه طی شده تا کنفرانس و برشماری نکات قوت و ضعف و نتیجه‌گیری از آن شد. در دوره دوم و پس از جمعبندی از نتایج کنفرانس، کلیت نقشه راه مبتنی بر سه وظیفه زیر ترسیم شد :

الف : سازماندهی رایزنی و دیدارهای دو جانبه

ب : سازماندهی سمینار یا نشست حضوری وسیع از جمله با طرفهای مذاکره و با این ملاحظه که همزمان، پاسخگوئی به چگونگی دخالت دادن متخصصان، فعالان جامعه مدنی، … ، در این پروژه در دستور قرار گیرد

ج : جمعبندی نهائی پس از دو مرحله فوق

تلاش و فعالیت کمیته بنا به تقسیم بندی فوق به طور عمده ناظر بر سازماندهی و برنامه ریزی و تدارک و برگزاری گفتگوها و رایزنی‌ها (طبق اولویت‌بندی صورت گرفته در دوره اول) با نیروهای سیاسی مورد نظر بود. اما قبل از سازماندهی گفتگوها، مهلت زمانی معینی به تلاش مجدد برای سهیم نمودن جریاناتی دیگر در ادامه فعالیت کمیته در نظرگرفته شد. پس از اتمام این مهلت، جلسات گفتگو و رایزنی طبق جدولبندی زمانی از قبل آماده شده، در طول بیش از شش ماه سازماندهی شده و برگزار شدند.

این جلسات را نیز می توان به دو مرحله تقسیم کرد. مرحله اول بر گفتگو و رایزنی به صورت کلی و عام در مورد پروژه و مبانی مشترک استوار بود. پس از مرحله اول و به منظور هدفمند‌تر نمودن گفتگوها و تمرکز بر نکات گرهی مورد تفاوت و پرهیز از گفتگوهای پراکنده، از جریانات شرکت کننده در گفتگوها درخواست شد تا ملاحظات، اصلاحات و پیشنهادات خود را بر اساس متن “مبانی مشترک ما …” مکتوب نمایند. همه آنها از این امر استقبال نمودند و بدان متعهد شدند. بخشی از آنان با پایبندی به تعهد داده شده، این امر را عملی نمودند.

بدینگونه مرحله دوم گفتگوها ناظر بر ارزیابی، بررسی و بحث و گفتگوی متمرکز بر نکات گرهی مورد بحث با هدف مشخص نتیجه‌گیری از درجه اختلافات و اشتراکات و با تمرکز روی آنان بود.

لازم به ذکر است که تنظیم روابط و سازماندهی جلسات و تدارکات جلسات مشترک گفتگو زمان بیشتری را از آنچه که تصور می شد به خود اختصاص می دادند به گونه‌ای که بخش میانی این مرحله به دلیل مشکلات و گرفتاری هر طرف مذاکره برای زمان‌بندی و یا تنظیم جلسات، صرف زمان زیادی را طلبید که در غالب امر خارج از اراده کمیته بود.

مهمترین دستاورد این دو مرحله از گفتگوها را شاید بتوان در این نکته خلاصه نمود که مجموعه تلاشهای به کار رفته، ولو در بازه‌ای زمانی که ممکن است طولانی به نظر برسد، شفاف سازی در مورد نیت و ادعای جریانات در قبال گرهگاههای اصلی جامعه از یک طرف و درجه پذیرش نزدیکی در اتحادها و همراهی با نیروهای گوناگون از جانب آنها می باشد. در واقع امر این گفتگوها نشان داد که گره‌های کار کجا هستند و مقولاتی که می بایست تلاش برای تفاهم بر سر آنها ادامه یابد کدامها هستند. ملاحظاتی معین و از جمله کمرنگ بودن مطالبات اجتماعی و جایگاه جنبشهای مربوطه که به درستی نشان شده بود، به طور طبیعی مورد پذیرش قرار گرفت.

برخی تفاوت‌ها از نظر ما “ثانوی” بوده که در حال حاضر بدانها اشاره نمی کنیم و یا از تفاوت درک و دریافت از پروژه و مباحث جانبی در مورد عبارت “فراگیر” می گذریم که برخی از نیروها متاسفانه از یک طرف آن را با “همه با هم” یکی می پنداشتند و از آن به عنوان دلیلی به منظور “تقلیل” مطالبات استفاده می کردند ولی از طرف دیگر، این امر را برای خود در منظور نمودن یک مقوله از نظر آنها “پایه‌ای”، صادق نمی دانستند، و یا مرز “همکاری” با “اتحاد” و “ائتلاف” را نادیده می انگاشتند و …، تفاوتهای اصلی اما به طور خلاصه که می توان متاسفانه اذعان داشت که قابل پیش‌بینی بود بر سر دو مقوله جمهوری و فدرالیسم می باشد. در واقع امر ما با دو گرایش برخورد داشتیم : گرایش و نظری که اولی را می پذیرفت اما برای دومی دلایلی ارائه می دادند که متاسفانه و بنا به تجربه، بر تفاوت تنها در “عبارت”، اتکا نداشت و در لابلای استدلالات نزدیکی ملموسی با محتوای مورد نظر هم استتناج نمی شد. و گرایش دوم که هر دو مقوله را مانع “اتحاد عمومی” قلمداد می نمود. پدیده‌ای که بارها متاسفانه ناکارآمدی آن تجربه شده‌است و در واقع از اصل “همه با هم” تبعیت می کند.

پس از انجام دو دور گفتگو با قریب به اتفاق جریانات متفاوت، نشست مشترک اعضای هیئت گفتگو کننده و کمیته “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” در اوائل ماه اگوست به منظور بررسی تلاشهای به عمل آمده و ترسیم گامهای بعدی فعالیت برگزار شد. اهم جمعبندی نشست به قرار زیر می باشد :

 یک سال از آغاز تلاش «در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک»، و چند ماه از کنفرانس هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و سپس قریب به دو دور کامل از گفتگوها با جریانات مختلف، سپری شده است. اکنون زمان ارزیابی از این روند، بررسی فعالیتهای مرتبط با آن، بحث و تبادل نظر و ترسیم چشم انداز و یا تعیین برنامه کاری و فعالیت آتی، فرا رسیده است.

با در نظر گرفتن مباحث انجام شده در مورد برداشت متفاوت و ارزیابی از نقاط گرهی، ادامه گفتگوها بدینگونه و در قالبهای “دو طرفه” و غیر علنی بر سر تفاوتهای اصلی، مگر در موارد استثنائی، منتفی می‌باشد.

ایده یک یا چند  سمینار در درجه اول مشترک و جمعی از جمله با طرفهای مذاکره برای تمرکز بر مفاهیم مورد اختلاف و بیان علنی آنها، می تواند مورد بررسی قرار گیرد. همانگونه که در نقشه راه دوره دوم (پس از کنفرانس) تاکید شده بود موضوع چگونگی دخالت دادن متخصصان، فعالان جامعه مدنی، …، نیز در این مباحث در دستور قرار می‌گیرد.

با توجه به واقعیت منشا و تبعات گفتمان جنبش زن، زندگی، آزادی و مطالبات اعلام شده در داخل کشور، ما اعتقاد داریم برای مقولات مورد تفاوت به اندازه کافی پاسخ مطلوب داریم که می بایست در سطح علنی بیان کنیم و دیگران نیز به همین گونه نقطه نظرات و دلایل دوری و نزدیکی با این پروژه را لااقل در موارد اصلی مورد مناقشه خود در سطح جنبش ابراز دارند. بدینگونه افکار عمومی و خاصه نهادهای سیاسی و فعالان جنبش در جریان امور قرارگرفته و به سهم خود خواهند توانست کم و بیش و از طرق و زاویه‌های گوناگون در تَعّین مقولات اصلی نقش ایفا نمایند.

به مانند این گزارش، روند و نتایج و جمعبندی فعالیتهای آتی نیز در مهلت زمانی مناسب گزارش خواهد شد.

لازم به یادآوری است که ادامه تلاش برای پروژه مشترک “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک” و پیگیری آن نه تنها به معنی در سایه قرار گرفتن فعالیت ائتلافهای امضا‌کننده این پروژه مشترک نبوده و نخواهد بود بلکه با توجه به موانع بسیاری که طی یک سال گذشته تجربه شدند، هر دو ائتلاف بر تشدید فعالیت و گسترش خود (و از جمله “همبستگی فراگیر برای آزادی و برابری در ایران” به تبع “تفاهم نامه” جامع و ترکیب اجتماعی متنوع نیروهای تشکیل‌دهنده آن)، تاًکید ویژه دارند.

کمیته “در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک”

١۴ شهریورماه ۱۴۰۳ / ۴ سپتامبر ۲۰۲۴

پیوند‌: گزارش و گزارش تصویری کمیته تدارک کنفرانس «در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک» از برگزاری آن به همراه متن کامل “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک”، “پیامهای افتتاحیه و پایانی کنفرانس”

گزارش کمیته تدارک کنفرانس “در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک” از برگزاری آن