گرسنگی در سایه جنگ و درگیری
در حالی که بیش از نیمی از جمعیت ۵۰ میلیونی سودان با گرسنگی شدید دست و پنجه نرم می‌کنند، صدها نفر در هر روز از گرسنگی و بیماری‌های ناشی از آن جان خود را از دست می‌دهند. بحران غذایی سودان نمادی است از آنچه ممکن است در زمانی که سیستم جهانی برای مقابله با گرسنگی از کار می‌افتد، رخ دهد. با وجود حضور گسترده سازمان‌های بین‌المللی بشردوستانه، نیروهای نظامی و شبه‌نظامی در سودان مانع رسیدن این کمک‌ها به مردم جنگ‌زده و گرسنه می‌شوند.
رؤس فلگ، یک مادر ۳۹ ساله با ۹ فرزند، یکی از هزاران نفری است که در اردوگاه‌های آوارگان در شهرستان بورام در کوردوفان جنوبی پناه گرفته‌اند. او از درگیری‌های خونین بین ارتش سودان و نیروهای شبه‌نظامی “نیروهای پشتیبانی سریع” (RSF) گریخته است. از زمان ورود او به اردوگاه، تنها یک بار در ماه مه کمک غذایی دریافت کرده است که آن نیز تنها برای ۱۰ روز کفایت می‌کرد. اردوگاه بورام، با جمعیتی حدود ۵۰ هزار نفر، در منطقه‌ای تحت کنترل شورشیان محلی قرار دارد. همین موضوع باعث شده تا ارتش سودان از عبور کمک‌های غذایی به این منطقه جلوگیری کند.
فلگ هر روز صبح همراه با دیگر زنان از اردوگاه خارج می‌شود و به جنگل‌های اطراف می‌رود تا برگ‌های درختان را بچیند و خام بخورد، تنها برای تسکین گرسنگی. این برگ‌ها را در اردوگاه می‌جوشانند و با دانه‌های تمرهندی مخلوط می‌کنند تا تلخی‌شان کمتر شود. این خمیر تلخ و تقریباً غیرقابل خوردن، وعده روزانه آنها شده است. این در حالی است که برخی از افراد در اردوگاه از جمله مادر فلگ، از گرسنگی جان خود را از دست داده‌اند.
سودان و بحران غذایی: دلایل و موانع
سودان با یک سیستم جهانی گسترده و پیچیده برای مقابله با گرسنگی مواجه است که از سازمان‌های بشردوستانه، کشورهای اهداکننده، و آژانس‌های سازمان ملل مانند برنامه جهانی غذا (WFP) تشکیل شده است. این سیستم در مراحل اولیه شامل تشخیص مناطق دچار گرسنگی، برنامه‌ریزی برای توزیع کمک‌ها، و جمع‌آوری بودجه لازم برای مقابله با بحران می‌شود.
اما زمانی که مرحله نهایی، یعنی رساندن کمک‌های غذایی به افرادی که در وضعیت بحرانی قرار دارند، دچار مشکل می‌شود، تمامی این نظام پیچیده با شکست مواجه می‌شود. دلیل اصلی ناکارآمدی این سیستم در سودان، موانعی است که از سوی نیروهای نظامی و شبه‌نظامی در این کشور ایجاد می‌شود. این گروه‌ها به دلایل سیاسی و نظامی، از ورود کاروان‌های کمک‌رسانی به مناطق تحت کنترل خود جلوگیری می‌کنند.
وضعیت مردم در مناطق جنگ‌زده: گرسنگی، بیماری و مرگ
در مناطق جنگ‌زده سودان، از جمله ایالت کوردوفان جنوبی و دارفور، گرسنگی و بیماری همه‌گیر شده است. مردم این مناطق به کمک‌های بین‌المللی متکی هستند که اغلب به دلیل موانع نظامی و سیاسی به دست آنها نمی‌رسد. در اردوگاه‌های آوارگان، مردم مجبورند از گیاهان وحشی، برگ‌ها و دانه‌های درختان برای تغذیه خود استفاده کنند.
در شهرستان ام‌دورین، یکی از مناطقی که تحت کنترل گروه‌های شورشی است، کودکان ماه‌هاست که از سوءتغذیه و اسهال جان خود را از دست می‌دهند. در کلینیک‌های تغذیه این اردوگاه، تعداد موارد سوءتغذیه به ۵۰ مورد در ماه افزایش یافته است. این در حالی است که پیش از جنگ، پزشکان این منطقه تنها با ۵ تا ۱۰ مورد سوءتغذیه در ماه مواجه بودند.
در اردوگاه‌های بورام، کودکان با شکم‌های برآمده و دست‌های لاغر بیرون از پناهگاه‌هایی که از چوب، پلاستیک و لباس ساخته شده‌اند، ایستاده‌اند. این پناهگاه‌ها در برابر باران، مار و عقرب بسیار آسیب‌پذیر هستند. رؤس فلگ، که در ماه دسامبر همراه با مادر و شش فرزند خود از کادوغلی، پایتخت ایالت کوردوفان جنوبی، به این اردوگاه گریخته است، مجبور به خوردن برگ‌های جوشانده برای زنده ماندن است. او سه فرزند خود را در کادوغلی با همسرش، که یک سرباز ارتش سودان است، باقی گذاشته است.
فلگ در مسیر پرمخاطره‌ای از میان کوه‌های نوبا عبور کرده است تا به اردوگاه بورام برسد. کوه‌های نوبا، منطقه‌ای است که خانه گروه‌های مختلف قومی از جمله نوباهاست. فلگ می‌گوید: «من به اینجا آمدم و چیزی برای خوردن پیدا نکردم. روزهایی هست که نمی‌دانم زنده‌ام یا مرده.»
مادر فلگ، که همراه او به اردوگاه آمده بود، از گرسنگی جان سپرد. پزشکان در کلینیک نزدیک اردوگاه به فلگ گفتند که مادرش به دلیل سوءتغذیه و کم‌آبی شدید جان باخته است.
نقش سازمان‌های بین‌المللی: ناکامی‌ها و چالش‌ها
سازمان‌های بشردوستانه بین‌المللی در تلاش هستند تا به مناطق درگیر جنگ در سودان کمک‌های غذایی برسانند. اما ارتش سودان و نیروهای شبه‌نظامی با استفاده از تاکتیک‌های تعمدی مانند عدم صدور مجوزهای عبور برای کاروان‌های کمک‌رسانی، مانع از ورود کمک‌ها به مناطق تحت کنترل مخالفان می‌شوند.
برنامه جهانی غذا (WFP) اعلام کرده است تا کنون در سال جاری تنها به ۴.۹ میلیون نفر در سراسر سودان کمک کرده است. این رقم تنها یک پنجم از ۲۵ میلیون نفری را شامل می‌شود که با گرسنگی شدید مواجه‌اند. سازمان‌های بشردوستانه‌ای که تلاش می‌کنند از طریق مرزها وارد مناطق درگیر شوند، با موانع امنیتی و خطرات زیادی مواجه هستند.
سازمان‌های غیر دولتی و سازمان‌های بشردوستانه، از جمله پزشکان بدون مرز و شورای پناهندگان نروژی، معتقدند که سازمان ملل باید بیشتر و جدی‌تر دولت سودان را تحت فشار قرار دهد تا موانع کمک‌رسانی را از بین ببرد.
یکی از چالش‌های عمده در رساندن کمک‌ها، عدم تمایل ارتش سودان به اجازه دادن به عبور کاروان‌های کمک‌رسانی از خطوط کنترل است. ارتش سودان نگران این است که کمک‌ها به دست دشمنان نظامی آنها، یعنی نیروهای شبه‌نظامی و شورشیان محلی، برسد. این تاکتیک به نوعی استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح جنگی در برابر مخالفان تعبیر می‌شود.
واکنش‌ها و درخواست‌های سازمان‌های بین‌المللی
در پاسخ به این وضعیت بحرانی، برخی از مقامات سازمان ملل از ایالات متحده و دیگر کشورهای اهداکننده خواسته‌اند تا برای شکستن بن‌بست کنونی وارد عمل شوند. جاستین بردی، رئیس دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل در سودان، تأکید کرده است کشورهای اهداکننده باید مستقیماً با دولت سودان در بندر سودان وارد مذاکره شوند.
با این حال، برخی از مقامات سازمان ملل نگران هستند مخالفت صریح با دولت سودان می‌تواند منجر به اخراج سازمان‌های بشردوستانه از کشور شود. آنها به واقعه سال ۲۰۰۹ اشاره می‌کنند که در آن، عمر البشیر، رئیس‌جمهور وقت سودان، ۱۳ سازمان غیر دولتی را پس از صدور حکم بازداشت بین‌المللی برای او به اتهام جنایات جنگی، از کشور اخراج کرد.
بحران در سازمان‌های بشردوستانه: فساد و چالش‌های درونی
علاوه بر موانع خارجی، برخی از سازمان‌های بشردوستانه نیز با چالش‌های داخلی روبرو هستند. برنامه جهانی غذا در سودان با اتهامات فساد داخلی مواجه شده است. در ماه اوت، این سازمان اعلام کرد که دو نفر از مقامات ارشد خود را در سودان به دلیل اتهامات فساد و پنهان کردن اطلاعات از اهداکنندگان مورد تحقیق قرار داده است.
آینده نامعلوم بحران غذایی در سودان
در حالی که سازمان‌های بشردوستانه به تلاش‌های خود برای رساندن کمک‌ها به مناطق جنگ‌زده ادامه می‌دهند، بحران غذایی در سودان همچنان در حال گسترش است. مردم همچنان در اردوگاه‌های آوارگان برای زنده ماندن دست به اقدامات ناامیدانه‌ای می‌زنند. برخی از مادران مجبور به انتخاب‌های دشواری می‌شوند؛ مثلاً تصمیم‌گیری درباره اینکه کدام یک از فرزندان خود را با خود به اردوگاه ببرند و کدام یک را در مناطق خطرناک باقی بگذارند.
در حالی که جامعه جهانی به نظارت بر وضعیت ادامه می‌دهد، تا زمانی که نیروهای نظامی و شبه‌نظامی در سودان به استفاده از گرسنگی به عنوان یک ابزار جنگی پایان ندهند و سازمان‌های بشردوستانه نتوانند کمک‌های خود را به تمامی مناطق درگیر برسانند، بحران غذایی همچنان جان هزاران نفر را تهدید خواهد کرد.
منبع: رویترز
