پژوهش تازه ششرنگ “ویروس تبعیض‌گر” که به مناسبت روز جهانی حقوق بشر منتشر شده نشان می‌دهد شیوع ویروس کرونا تاثیر هولناکی بر وضعیت و حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی در ایران به خصوص در زمینه حقوق اقتصادی و حق برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی گذاشته است.
گزارش “ویروس تبعیض‌گر” که بر مبنای نتایج نظرسنجی از بیش از ۷۳۰ نفر از اقلیت های جنسی و جنسیتی تهیه شده، حاکی از آن است که افراد ترنس که تحت هورمون درمانی هستند و یا اینکه در روند تغییر جنسیت بوده اند، برای یافتن هورمون‌های لازم برای فرایند تطبیق جنسیتشان با مشکل مواجه شده‌اند. این امر از جهتی معلول این واقعیت بوده است که مراکز بهداشت و درمان در اثر بیماری همه‌گیر بیش از ظرفیت پر شده/درگیر بوده‌اند و از جهتی نیز معلول فقدان حمایت‌های دولتی.
۸۲ تن از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، کارگران جنسی هستند که ۴۳ درصد آنان تنها پس از بیماری همه گیر و به منظور غلبه بر مشقات اقتصادی ناشی از آن به کارگری جنسی روی آورده‌اند.
همچنین نزدیک به ۶ درصد کارگران جنسی مجبور به پذیرش مشتریان جدیدی شده‌اند که در شرایط عادی آنها را نمی‌پذیرفتند (به خاطر خطرات احتمالی برای جان و روان و سلامتشان)، بیش از ۱۴ درصد از آنان مجبور بودند در ازای دریافت دستمزد برابر با قبل، سرویس و خدمات بیشتری ارائه دهند.
شادی امین مدیر اجرایی شش رنگ در این مورد میگوید: «ما با ارائه این گزارش به کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل تلاش داریم فشار بر جمهوری اسلامی را افزایش داده و جلوی نقض گسترده حقوق بشر افراد متعلق به جامعه ال جی بی تی را در این روزهای سخت و به بهانه شیوع بیماری کرونا بگیریم.»
اکثریت شرکت‌گنندگان در این نظرسنجی را نوجوانان، دانشجویان و دانش‌آموزان تشکیل می‌دهند. بیش از هشت درصد این افراد تنها بین ۱۰ تا ۱۵ سال سن دارند و حدود ۶۴ درصد آنها ۱۶ تا ۲۰ ساله هستند. پاسخ‌دهندگان از لحاظ تعلق ملی/قومی دارای تنوع هستند. ۸۲ تن از شرکت‌کنندگان کارگران جنسی بوده‌اند و ۴۳ درصد این کارگران جنسی تنها پس از بیماری همه‌گیر کررونا و به منظور غلبه بر مشقات ناشی از آن به کارگری جنسی روی آورده‌اند.
آریا یکتا دستیار تحقیق شش رنگ نیز در این‌باره می گوید: «آمار نگران کننده به دست آمده در این تحقیق و روایات تکان دهنده‌ای که از دوستان داخل ایران به دستمان رسید، اهمیت ارائه چنین گزارش هایی را بیشتر از پیش نشان داد. مردم حق دارند واقعیت را از زبان کسانی که مستقیما با این مسأئل درگیر هستند، بشنوند.»
سیاست‌های حکومتی در زمینه کووید-۱۹ موجب افزایش موارد نقض حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ شده است، جامعه‌ای که افراد آن پیشاپیش تحت تبعیض و خشونت جدی/شدید قرار دارند. این حقوق شامل حق آزادی و امنیت شخصی، حق آموزش، حق سلامت و حق کار می‌شوند، هرچند به این‌ها محدود نمی‌شوند.
متن کامل گزارش تحقیقی «ویروس تبعیض‌گر» پیرامون تاثیر واکنش‌های رسمی حکومت ایران به همه‌گیری کوویدـ۱۹ بر حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی، را در ادامه بخوانید.
تأثیر واکنش‌های رسمی حکومت ایران به بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ بر حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی+، دسامبر (۲۰۲۰)
گزارش تحقیقی ششرنگ
مقدمه
همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و اقدامات اضطراری صورت گرفته در واکنش به آن، تأثیر مخربی بر گروه‌های حاشیه‌ای در سراسر دنیا داشته است. طبق گفته ۹۶ تن از کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل و متخصصان بین‌المللی، منعکس شده در بیانیه‌ای تاریخی، دولت‌ها در سراسر جهان باید اطمینان حاصل کنند که اقدامات اضطراری مربوط به شرایط همه‌گیری کووید-۱۹ موجب وخامت یافتن اعمال خشونت، تبعیض، نابرابری‌ها یا موانع ساختاری در مورد افراد با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی متنوع نشود.
ایران یکی از اولین کشورهایی است که در اثر شیوع این ویروس آسیب دیده است. در هجدهم فوریه سال ۲۰۲۰، معاون وزیر بهداشت تایید کرد که دو نفر به بیماری سارس‌کووید-۲ مبتلا شده‌اند. پس از موج شیوع ویروس، از تاریخ ۲۷ فوریه، اقدامات اضطراری لازم به نحو پراکنده صورت گرفتند. در ابتدا، مقامات لغو برخی از مراسم مذهبی را اعلام کردند، اما همچنان قاطعانه ابراز داشتند که دیگر نیازی به قرنطینه ملی یا حتی منطقه‌ای نیست. علی‌رغم عدم اعلام قرنطینه سراسری، مدارس و دانشگاه‌ها در ایران تعطیل شدند[۱] و مدت زمانی که مردم در خارج از خانه خود سپری می‌کردند به طور قابل توجهی کاهش یافت.
بیماری همه گیر کووید-۱۹ زندگی جوانان ال‌جی‌بی‌تی+ را که پیشاپیش نیز در اثر هموفوبیای گسترده و انگ‌های حاکم بر گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود مورد آزار و اذیت بودند، به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. این افراد ناچار شدند در نتیجه‌ی تعطیلی مراکز آموزشی مدت زمان بیشتری را در خانه سپری کنند؛ امری که متعاقبا منجر به قرارگرفتن هرچه بیشتر آنها در معرض خشونت و تبعیض شد.
در این شرایط، همچنین بسیاری از افراد شغل خود را بدون هرگونه حمایت مالی از سوی دولت از دست دادند؛ با این حال اعضای جامعه اقلیت‌های جنسی و جنسیتی بیش از دیگر گروه‌ها درگیر این مسأله بودند. به این نحو که این افراد به دلیل جایگاه اجتماعی پایین‌تر و نیز دسترسی پایین به منابع، در مسیر دستیابی به فرصت‌های شغلی جدید نسبتا با مشکلات بیشتری روبرو شدند.
گزارش‌های دریافتی از جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ در ایران تأیید می‌کند که افراد ترنس‌جندر در نتیجه بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ و اقدامات واکنشی در این زمینه، دچار مشقات ویژه‌ای شده‌اند. اعضایی از این جامعه که در حال طی فرایند تطبیق جنسیت بوده‌اند، با کمبودهایی درزمینه دریافت هورمون مواجه شده یا جراحی‌هایشان به نحو نامتعین به تأخیر افتاده است. در میانه مسائل مذکور، رهبران مذهبی و سیاسی نیز دست به تبلیغ و انتشار اطلاعات نادرست/خرافات درباره کووید-۱۹ زده و درنتیجه اعمال خشونت و تبعیض را علیه جامعه اقلیت‌های جنسی و جنسیتی تحریک و تشویق کرده‌اند[۲].
اظهارات همجنس‌گراهراسانه و ترنس‌فوب مشابه از سوی رهبران شیعه در کشورهای همسایه به‌نحو گسترده توسط شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نیمه-رسمی انتشار یافتند. یکی از نمونه‌های این گونه اظهارات، گفتاری وسیعا منتشر شده از سوی یکی از تأثیرگذارترین روحانیون عراق است که ادعا کرده بود همه‌گیری بیماری ویرانگر کووید-۱۹ حاصل تلاش‌های اخیر در جهت قانونی کردن ازدواج همجنس‌هاست[۳]. چنانچه سازمان بهداشت جهانی نیز تذکر داده است، انتشار این گونه اطلاعات نادرست/خرافی تنها موجب افزایش یافتن ستیگما/انگ‌ها و تبعیض‌های موجود علیه جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ در ایران و سایر کشورها می‌شود.
وی خاطر نشان کرد که این بیماری همه‌گیر در برخی کشورها به بهانه‌ای برای قرار دادن افراد اقلیت‌های جنسی و جنسیتی تحت پیگرد و آزار و اذیت بدل شده‌است.
دیوید مادریگال- بورلوز کارشناس ویژه مقابله با تبعیض بر اساس گرایش جنسی و هویت جنسیتی در روز ۱۷ ماه مه ۲۰۲۰ در بیانیه‌ای عنوان کرد:
«بعضی از دولت‌ها دست به اقداماتی زده‌اند که عمدا افراد و گروه‌های ال‌جی‌بی‌تی+ تحت پوشش [اهداف] سلامت عمومی را هدف می‌گیرد، از جمله طرح قوانینی برای امتناع از بازشناسی قانونی جنسیت افراد ترنس‌جندر و دارای تنوع جنسیتی».
این گزارش قصد دارد با گذشت هشت ماه از آغاز همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران، به بررسی تأثیر واکنش‌های حکومتی به این بیماری همه‌گیر بر حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ در این کشور بپردازد.
روش‌شناسی
به‌منظور پاسخ به پرسش این پژوهش، ششرنگ نخست به بررسی قوانین مربوط به کووید-۱۹ پرداخته و سپس نظرسنجی آنلاینی را شامل ۳۵ سؤال انجام داد و آن را به همراه روایت‌هایی که از طریق شبکه این سازمان در ایران دریافت کرده، مبنای این تحقیق قرار داد. مجموعه این اطلاعات در کنار هم، تصویری نگران‌کننده از وضعیت زندگی افراد ال‌جی‌بی‌تی+ طی شش ماهه نخست بیماری همه‌گیر به دست می‌دهند.
در اوایل سپتامبر، ششرنگ نظرسنجی آنلاینی در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر ساخته و از اعضای جامعه اقلیت‌های جنسی و جنسیتی درخواست کرد در این پژوهش شرکت کنند. تا پایان سپتامبر، مجموع ۷۳۴ پاسخ در اختیار ششرنگ قرار گرفت که بنیاد اصلی تحلیل حاضر را تشکیل می‌دهند.
این پاسخ‌ها متشکلند از ۲۱ درصد پاسخ از افراد لزبین، ۱۳ درصد از سوی افراد گی، ۲۷ درصد از افراد دوجنس‌گرا و ۱۴ درصد از افراد پن‌سکشوال؛ باقی پاسخ‌دهندگان گرایش‌های جنسی دیگری داشته‌اند. از جهت هویت جنسیتی، هفت درصد پاسخ‌دهندگان خود را نان-باینری یا ترنس‌جندر هویت‌یابی کرده‌اند.
اکثریت مراجعان را نوجوانان و دانشجویان و دانش‌آموزان تشکیل می‌دهند. بیش از هشت درصد این افراد تنها بین ۱۰ تا ۱۵ سال سن دارند، حدود ۶۴ درصد از آنان ۱۶ تا ۲۰ ساله هستند و بیش از ۱۷ درصدشان بین ۲۱ تا ۲۵ سال سن دارند و تنها حدود ۱۱ درصد آنها بیش از ۲۵ سال سن دارند. پاسخ‌دهندگان از لحاظ تعلقشان به اقوام/قومیت‌ها دارای تنوع بودند.
یافته‌ها
نتایج این نظرسنجی تأیید می‌کنند که قوانین/سیاست‌های حکومتی در زمینه کووید-۱۹ موجب افزایش موارد نقض حقوق بشر جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ شده است، جامعه‌ای که افراد آن پیشاپیش تحت تبعیض و خشونت جدی/شدید قرار دارند. این حقوق شامل حق آزادی و امنیت شخصی، حق آموزش، حق سلامت و حق کار می‌شوند، هرچند به این‌ها محدود نمی‌شوند.
۱. حق آزادی و امنیت شخصی
هرچند یک تعطیلی ملی توسط دولت اعلام نشد، ۴۴ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ناچار بوده‌اند در نتیجه تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، برای بیش از ۳ ماه در شرایط شبیه به قرنطینه در خانه بمانند. ۱۳ درصد از پاسخ‌دهندگان برای ۸ تا ۱۲ هفته در خانه مانده‌اند، ۱۳ درصد دیگر برای ۴ تا ۸ هفته، ۱۷ درصد برای ۱ تا ۴ هفته و تنها ۱۳ درصد تجربه‌ای از شرایط شبیه به قرنطینه نداشته‌اند (نمودار ۱).
نمودار ۱ مدت زمان سپری کردن در قرنطینه
این امر نه‌تنها حق آموزش این افراد را متأثر کرده‌است، بلکه مهم‌تر این که تأثیری منفی بر حقوق بنیادین آنها از جمله حق آزادی و امنیت شخصی داشته است. علاوه بر این، این شرایط، افراد مذکور را در برابر تبعیض‌ها بر اساس گرایش جنسی و/یا هویت جنسیتی و خشونت خانگی آسیب‌پذیرتر ساخته است.
در نتیجه استیگمای اجتماعی و همجنس‌گراهراسی و نیز جرم‌انگاری روابط میان همجنس‌ها، اکثر پاسخ‌دهندگان پیش از آغاز بیماری همه‌گیر هویت و/یا گرایش خود را برای خانواده‌هایشان برملا نکرده بوده‌اند. این افراد در نتیجه قادر نبوده‌اند خود حقیقی‌شان را در این شرایط زندگی کنند و از خلوت/فضای خصوصی که برای برقراری ارتباط با پارتنرها و دوستانشان لازم است بهره ببرند. ۲ درصد از شرکت‌کنندگان (۱۴ نفر) گزارش کرده‌اند که شرایط شبه قرنطینه آنان را وادار کرده‌است در برابر خانواده‌هایشان آشکار شوند، امری که اغلب به خشونت خانگی کلامی و حتی فیزیکی منجر شده و انزوایی بیش از پیش را به دنبال آورده است.
جاوید، مرد گی که در دوران قرنطینه، گرایش جنسی‌اش به شکل ناخواسته برای خانواده‌اش آشکار شد، میگوید: «رفتار خانواده باهام خیلی بد بود در حدی که برام چاقو کشیدن، پیرسینگم رو از گوشم کشیدن، گوشم پر خون شد، دماغم پر خون شد، من رو ساعت یک نصفه شب از خونه بیرون کردن. و الان هم توی تهران آواره‌ام، یه خونه به مدت دو شب اجاره کردم. هیچ کاری ندارم… هیچ پشتوانه‌ای ندارم. پارتنرم تا متوجه شد که وضعیت من اینطوری شده و مجبورم گردن اون بیفتم، من رو ترک کرد. واقعا از لحاظ روحی نامیزون هستم. مشاورهایی که باهاشون صحبت کردم، بهم گفته بودن که ترنس هستم. ولی از لحاظ ظاهر اصلا نمیتونم خودم رو ترنس بدونم. فقط حس‌های دخترونه دارم. الانم تک و تنها افتادم یه گوشه نازی‌آباد، نه کار، نه پول و نمی‌دونم چیکار کنم.»[۴]
بیست درصد از افرادی که پیشتر از فرصت خروج از خانه و آزادی نسبی از کنترل خانواده به منظور دیدار با پارتنرهایشان استفاده می‌کردند، در این شرایط گاه برای ماه‌ها نتوانسته‌اند ملاقاتی با پارتنرهایشان داشته باشند. در نتیجه، ۳۳ درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار کرده‌اند که وضعیت کووید-۱۹ تأثیری منفی بر روابط آنها با پارتنرهایشان داشته است.
از میان آنانی که تجربه خشونت خانگی داشته‌اند، ۲۷ درصد اعلام کردند که خشونت بیشتری را نسبت به زمان پیش از بیماری همه‌گیر شاهد بوده‌اند. تنها ۱۴ درصد از این افراد گفته‌اند که شرایط از لحاظ تجربه خشونت خانگی برایشان با پیش از بیماری همه‌گیر یکسان بوده یا خشونت کمتری تجربه کرده‌اند (۱.۹ درصد).
از میان افرادی که در نتیجه کووید-۱۹ شاهد سوءاستفاده/آزار و اذیت بوده‌اند، بیش از ۸۰ درصد تجربه آزار و اذیت کلامی داشته‌اند، ۱۵ درصد آزار و اذیت فیزیکی و ۷ نفر نیز قربانی خشونت جنسی شده‌اند. ۳۳.۳ درصد پاسخ‌دهندگان نیز از عواقب اقتصادی نظیر محرومیت مالی از سوی خانواده رنج برده‌اند.
تقریبا نیمی از شرکت‌کنندگان هم تأکید کرده‌اند که تجربه افزایش خشونت مجازی داشته‌اند یا به‌ناچار در برابر محتوای آسیب‌زننده قرار گرفته‌اند. در نتیجه، ۶۵ درصد شرکت‌کنندگان اظهار داشته‌اند که وضعیت سلامت روانی آنها تحت شرایط همه‌گیری کووید-۱۹ وخامت یافته و آنان افزایش مشخصی در خیالات/اندیشه‌های مربوط به خودکشی را تجربه کرده‌اند.
۲. حق آموزش
از ابتدای شیوع کرونا، ستاد استانی کرونا، مسئول تصمیم‌گیری درباره محدودیت‌های کرونایی در هر استان شد. لذا تعطیلی سراسری مدارس و دانشگاه‌ها، به عهده ستاد هر استان گذاشته شد و تنها در چند تاریخ معدود، تعطیلی سراسری مدارس و دانشگاه‌ها از طرف سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران، اعلام شد. از جمله از ۱۵ اسفند تا پایان سال ۹۸ و از ۱۵ فروردین تا آخر فروردین ۹۹. سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران، همچنین از به تعویق افتادن زمان برگزاری کنکور کارشناسی ارشد و دکتری خبر داد و افزود: وزارت علوم بعدا زمان برگزاری این دو آزمون را اعلام خواهد کرد.[۵]
در نهایت، با شروع سال تحصیلی جدید در مهرماه ۹۹ و با اعلام نظر نهایی وزارت آموزش و پرورش، آموزش دانش‌آموزان در تمامی مدارس کشور حضوری شد، مگر آنکه والدین تمایل داشته باشند از شبکه شاد یا شبکه آموزش و سایر ابزارهای آموزش آنلاین استفاده کنند. ستاد استانی کرونا نیز، دست به کار شده و با مشاهده موارد کرونا، مدارس را گاه موردی و گاه شهرستان به شهرستان، تعطیل اعلام کردند.[۶]
چنانچه پیشتر اشاره شد، اکثریت شرکت‌کنندگان مشغول طی آخرین سال‌های آموزش همگانی خود یا تحصیلات دانشگاهی بوده‌اند. حدود ۱۶ درصد از شرکت‌کنندگان در نتیجه ابتلای خود یا اعضای خانواده‌شان به این ویروس و یا معضلات اقتصادی (معلول از دست دادن یا تقلیل درآمد خود یا خانواده‌هایشان) ناچار شده‌اند آموزش خود را متوقف یا رها کنند.
مونس، زن لزبین، در این باره میگوید: «متاسفانه به دلیل محدودیت‌هام از طرف خانواده و همین‌طور گرایشم، دوستی ندارم که باهاش ملاقات حضوری داشته باشم و همش خونه‌ام. امسال هم به‌دلیل کرونا و مسائل دیگه نتونستم برم مدرسه و این مسأله خیلی روی من فشار آورده. تنها بودم و حالا احساس می‌کنم تنهاتر شدم.»[۷]
۳. حق بهداشت/سلامت
تقریبا نیمی از شرکت‌کنندگان ال‌جی‌بی‌تی+ در شرایطی قرار داشته‌اند که لازم بوده برای کووید-۱۹ آزمایش شوند یا به‌خاطر داشتن علائم این بیماری مورد درمان قرار گیرند. تنها ۴۰ نفر از این ۷۳۴ شرکت‌کننده گفته‌اند که دولت مراقبت‌های پزشکی لازم را در اختیار آنان قرار داده‌است.
تعداد زیادی از ترنس‌هایی که به کرونا مبتلا شدند، به خاطر تجربه تبعیض یا خشونت، از مراجعه به مراکز درمانی خودداری کرده و خود را در خانه قرنطینه کردند. رامین در این مورد میگوید: «وقتی کرونا گرفتم، به مراکز درمانی نرفتم چون خسته از فحاشی‌ها هستم وقتی کسی گرایشم رو می‌فهمه».[۸]
کیا، مرد ترنس، در این باره میگوید: «به کرونا مبتلا شدم. دکتر رفتم و برخوردش خیلی خوب بود. ولی بیمارستان نرفتم به‌خاطر برخوردشون و اوضاع بد بیمارستان. تو خونه دوره رو گذروندم و خوب شدم. به کل زیاد بیرون نمیرم بخاطر حس بدی که از نگاه‌های مردم می‌گیرم.»[۹]
راد، مرد ترنس، که به کرونا مبتلا شده است نیز تجربه‌اش را چنین بیان می‌کند: «بعد از مثبت شدن تست و مراجعه به بیمارستان، کادر درمانی مدام از من می‌پرسیدن که دختری یا پسر. زمانی هم که پزشک معالج برای ویزیت مراجعه کرد، بدون بررسی وضع عمومیم که به شدت دچار ریه درد و تنگی نفس و سرفه شدید بودم، برام داروی اعصاب نوشت و با بی‌احترامی از مطب بیرونم کرد و گفت مشکل اعصاب داره…!»[۱۰]
پیرا، پسرگی، هم تجربه مشابهی را عنوان می‌کند: «بارها تو مراکز درمانی به بهونه معاینه مورد آزار جنسی قرار گرفتم و می‌ترسم تنها برم».[۱۱]
برخی از شرکت‌کنندگان ترنس اطلاع داده‌اند که برای یافتن هورمون‌های لازم برای فرایند تطبیق جنسیتشان با مشکل مواجه شده‌اند. این امر از جهتی معلول این واقعیت بوده است که مراکز بهداشت و درمان در اثر بیماری همه‌گیر بیش از ظرفیت پر شده/درگیر بوده‌اند و از جهتی نیز معلول فقدان حمایت‌های دولتی. مطالعات نشان می‌دهند که وقفه و اختلال در فرایند دریافت هورمون یا هرگونه تاخیر در میانه فرایندهای تطبیق جنسیت می‌تواند تأثیرات غیرقابل بازگشتی بر سلامت افراد ترنس داشته باشد.[۱۲]
آرسا، مردترنس، که با مشکل طی روند درمانی‌اش روبرو شده، میگوید: «عمل من قرار بود خرداد ماه انجام شود، اما از فروردین، من هر چقدر با بیمارستان تماس گرفتم، کسی پاسخگوی من نبود. در نهایت به من گفتن به خاطر کرونا، هیچ عملی انجام نمیشه. قرار بر این بود تا بعد از عمل سینه، برای گرفتن شناسنامه اقدام کنم تا بتونم با اسم جدیدم وارد دانشگاه بشم. در نهایت مجبور شدم عمل سینه رو در کلینیک انجام بدم چون بیمارستان، امکانات لازم رو نداشت و خطر ابتلا به کرونا وجود داشت. عمل تخلیه رحمم هم با چند ماه تأخیر، مهرماه انجام شد. اون هم بهمون گفتن که اگر کرونا بگیری، مسئولیتش با خودته. یکی از دوستانم، عمل کرده بود و صرفا به این خاطر که تب کرده بود، اون رو برده بودن بخش کرونا. واقعا شانس آورده بود که کرونا نگرفته. برای عمل تخلیه رحم هم، چون هورمون می‌زنم، نباید دیگه خیلی به تأخیر میفتاد. الان یک ساله که دارم هورمون می‌زنم و هر چی زودتر درمیاوردم رحمو بهتر بود. بهم گفته بودن از یک ماه قبل از عمل تخلیه رحم نباید هورمون بزنم تا یک ماه بعدش، و به خاطر به تأخیر افتادن عمل، مدت زمان بیشتری مجبور شدم مصرف هورمون رو قطع کنم و روی اعصاب و روانم به شدت تأثیر گذاشته.»[۱۳]
۸۲ تن از شرکت‌کنندگان، کارگران جنسی بوده‌اند. ۱۴ درصد آنها اظهار داشته‌اند که بیماری همه‌گیر منجر به عدم توانایی آنها برای کار و درنتیجه از دست دادن منبع درآمدی‌شان شده‌است. از میان کسانی که در این زمان کارگر جنسی بوده‌اند، ۲۴ درصد گفته‌اند که به کار خود علی‌رغم مواجهه با خطرات بهداشتی بیشتر درمقایسه با پیش از بیماری همه‌گیر ادامه داده‌اند. ۴۳ درصد این کارگران جنسی تنها پس از بیماری همه گیر و به منظور غلبه بر مشقات ناشی از آن به کارگری جنسی روی آورده‌اند.
نزدیک به ۶ درصد کارگران جنسی مجبور به پذیرش مشتریان جدیدی شده‌اند که در شرایط عادی آنها را نمی‌پذیرفتند (به خاطر خطرات احتمالی برای جان و روان و سلامتشان)، بیش از ۱۴ درصد از آنان مجبور بودند در ازای دریافت دستمزد برابر با قبل، سرویس و خدمات بیشتری ارائه دهند. (نمودار۲)
نمودار۲ وضعیت کارگران جنسی در دوران کرونا
هلن، زن ترنس، ۲۴ ساله، که از طریق فروش سکس مخارج خود را تامین می‌کند، تجربه‌اش از این دوران را چنین بیان می‌کند: «اول از همه ارائه خدمات با خطر خیلی زیاد بود که مبادا مریضی بگیریم. دوم کم کردن هزینه که واقعا باعث شد خیلی از مخارجم تامین نشه و واقعا سخت شه برطرف کردن نیازهام… من تهران زندگی می‌کردم مجبور شدم ساکن اطراف شم تا بتونم از عهده مخارجم بر بیام… و این که خیلی‌ها اعتماد نمی‌کردن بیان مثل من که می‌ترسم از بیماری، اون‌ها هم می‌ترسیدن که خیلی‌هاشون مشتری‌های دائمی بودن. مجبور شدم مشتری‌های دیگه‌ای هم راه بندازم که برام مشکل شخصی درست کردن… یکی از کسایی که اومد پیشم با خودش چاقو داشت و با تهدید با من سکس انجام داد و بعد، هم تهدیدم کرد پول رو بهش پس بدم و هم تهدید می‌کرد که میاد آبروی من رو جلوی همسایه‌ها و ساکنین ساختمون می‌بره… واقعا زندگی تو این شرایط خیلی خیلی سخته.«[۱۴]
۴. حق کار
حکومت ایران تقریبا هیچ پشتیبانی برای کسب و کارهایی از بیماری همه‌گیر متأثر شده‌اند ارائه نکرده‌است. در مارچ ۲۰۲۰، دولت سازوکاری را اعلام کرد که قرار بود از طریق آن به ۳ میلیون خانواده کم درآمد کمک مالی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی بشود. دولت سپس اعلام کرد که کسب و کارهای کوچک می‌توانند برای وام یک میلیون تومانی اقدام کنند. [۱۵]
در ماه آوریل، حکومت اعلام کرد که خانواده‌های کم درآمد نیز می‌توانند برای همین وام اقدام کنند. [۱۶]
هیچ کدام این سازوکارها در مقایسه با هزینه متوسط ماهیانه خانواده‌ها مؤثر یا کافی قلمداد نشده‌اند. این هزینه متوسط در شهرها ۴.۵ میلیون تومان و در روستاها ۲.۴ میلیون تومان برآورد شده است.[۱۷]
باران، زن لزبین، اما از شرایط ناامن کاری‌اش به خاطر کرونا میگوید: «مردم از کرونا وحشت دارند. با این حال کسانی مثل من، چاره‌ای ندارند و مجبور برای معاش روزانه خود، دل به دریا زده و به سر کار بروند. وقتی از خانواده طرد می‌شوی، از هیچ‌کس نمی‌توانی انتظار کمک داشته باشی. باید دست روی زانوهای خودت بگذاری و بلند شوی. بیشتر داروخانه‌ها روی شیشه نوشته‌اند ماسک، الکل، ضدعفونی‌کننده و… نداریم و این برای من که مجبورم برای اینکه از گرسنگی نمیرم، هرروز با مترو به سرکار بروم یعنی خطر بیشتر ابتلا به ویروس.»[۱۸]
نزدیک به ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان هیچ درآمدی ندارند، از آن جا که یا بیکار/استخدام‌نشده هستند و یا مشغول به تحصیل، امری که خود نشان‌گر فقر شدید این بخش از جامعه ایرانی است. از میان ۴۰ درصد شرکت‌کنندگان که هنگام آغاز بیماری همه‌گیر شاغل بوده‌اند، ۷.۴ درصد (۵۴ نفر) شغل خود را از دست داده‌اند، ۶.۴ درصد (۴۷ نفر) با کاهش ساعات کاری و درنتیجه کاهش درآمد مواجه شده‌اند و شغل ۳ درصد دیگر نیز (۲۲ نفر) در معرض خطر قرار دارد. ۲۷ درصد شرکت‌کنندگان که به درآمد خانواده خود وابسته هستند گفته‌اند که خانواده‌هایشان ناچار شده‌اند به فقدان ضروریات اساسی خانگی در اثر درآمد ناکافی تن دهند. ۱۴ درصد افرادی که به درآمد شخصی وابسته هستند نیز ناچار به همین امر شده‌اند.
سپیده، زن ترنسی که با تأسیس یک شرکت خصوصی بازرگانی، توانسته بود چند نفر از اعضای ال.جی.بی.تی.+ را به عنوان کارمند استخدام کند، درباره تأثیر کووید-۱۹ بر زندگی‌اش میگوید :«مجبور شدم شرکت را تعطیل کنم و به کارمندانم بگویم تا اطلاع ثانوی تعطیل هستید و اگر کسی جایی کار پیدا کرده یا می‌خواهد برود بلامانع است. کار ما واردات کالا از چین و صادرات برند خودمان به فرانسه و چند کشور اروپایی بود. اما به خاطر کرونا، دیگر نه سفارش جدید داریم و نه می‌توانیم سفارش‌های قبلی‌مان که آماده بود را ارسال کنیم. شرکت در عرض کمتر از یک ماه تا مرز ورشکستگی رفته است.»[۱۹]
نتیجه
ویکتور مادریگل-بورلوز، کارشناس مستقل درباره حمایت علیه خشونت و تبعیض بر أساس گرایش جنسی و هویت جنسیتی اظهار داشته است:
«افراد لزبین، گی، دوجنس‌گرا، ترنس‌جندر و دارای تنوع جنسیتی، که به‌نحو نامتناسبی/بیش از دیگر گروه‌ها در گروه‌های تهی‌دست، بی‌خانمان و بدون دسترسی به خدمات بهداشتی قرار دارند، عمیقا از این بیماری همه‌گیر متأثر خواهند شد و اگر دست به اقداماتی فوری در این زمینه نزنیم، این تأثیر منفی برای نسل‌ها باقی خواهد ماند.» [۲۰]
اطلاعاتی که ششرنگ از ۷۳۴ فرد متعلق به جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ دریافت کرده‌است، به روشنی نشان می‌دهند که دولت ایران در چارچوب واکنش‌های خود به کووید-۱۹ در تدارک هرگونه اقدام متناسب به‌منظور برآورده کردن و تکریم حقوق بشر اقتصادی و اجتماعی این گروه‌های حاشیه‌ای شکست خورده است.
[۱] https://www.bbc.com/persian/iran-51646577.
[۲] https://www.gaystarnews.com/article/lgbt-groups-ask-un-to-fight-homophobes-using-coronavirus-to-spread-hate-and-violence.
[۳] https://english.alaraby.co.uk/english/news/2020/3/28/prominent-iraqi-cleric-blames-coronavirus-pandemic-on-gay-marriage.
[۴] روایت ارسالی به ششرنگ، اکتبر ۲۰۲۰
[۵] جلسه کمیته علمی درمان کووید-۱۹ در بیمارستان قلب شهید رجاییMeeting of the scientific committee of Covid 19 treatment in Shahid Rajaei Heart Hospital, June, 2, 2020
[۶] مدرسه مجازی نقشه راه نظام آموزشی برای مقابله با کرونا، اول تیرماه ۱۳۹۹، وزارت آموزش و پرورش، https://www.medu.ir/fa/news/item/1206493?ocode=1000000744?ocode=1000000744
[۷] مصاحبه پژوهشگر ششرنگ، سپتامبر ۲۰۲۰
[۸] روایت ارسالی به ششرنگ، اکتبر ۲۰۲۰
[۹] همان
[۱۰] همان
[۱۱] همان
[۱۲] Endocrinology of Transgender Medicine, Guy T’Sjoen and others, P 109, available at: https://bit.ly/33R2sRM
[۱۳] مصاحبه پژوهشگر ششرنگ، اکتبر ۲۰۲۰
[۱۴] مصاحبه پژوهشگر ششرنگ، اکتبر ۲۰۲۰
[۱۵] https://www.bbc.com/persian/iran-features-52299860
[۱۶] Ibid.
[۱۷] Ibid.
[۱۸] مصاحبه پژوهشگر ششرنگ، سپتامبر ۲۰۲۰
[۱۹] همان
[۲۰] https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=25889&LangID=E
ششرنگ، شبکه لزبین‌ها و ترنس‌جندرهای ایرانی، یک سازمان غیرانتفاعی ثبت شده در انگلستان است که به دنبال نخستین گردهمایی زنان لزبین و ترنس‌جندر ایرانی در سال ۲۰۱۰ تأسیس شد. شبکه ارتباطی این سازمان بیش از ۵۰۰ تن از افراد جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ را که اکثر آنها در ایران مستقر هستند، دربرمی‌گیرد. مأموریت ششرنگ، افزایش آگاهی در مورد حقوق جنسی و نیز ریشه‌کن کردن همجنس‌گراهراسی، ترنس‌هراسی و خشونت علیه افراد لزبین و ترنس‌جندر به طور خاص، و همچنین جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ به طور کلی است. ششرنگ این واقعیت را برجسته می‌کند که، به دلیل قوانین و کدگذاری‌های تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی بر اساس جنسیت که مردان غیرهمجنس‌گرا را بر دیگران برتری می‌دهد، و همچنین به دلیل ساختارهای قدرت پدرسالارانه ریشه‌دار در سنت ایرانی، شهروندان لزبین وترنس‌جندر، در رده بی‌حقوق ترین بخش از گروه‌های به حاشیه رانده شده در این کشور قرار می‌گیرند.
ششرنگ عضو سازمان بین‌المللی لزبین‌ها، گی‌ها، دوجنسگراها، ترنس‌ها و اینترسکس‌ها (ILGA) است و از این طریق با سازمان‌های منطقه ای ال‌جی‌بی‌تی رابطه نزدیک و همکاری دارد. ششرنگ تا کنون گزارش‌های متعددی به نهادهای گوناگون سازمان ملل ارائه و منتشر کرده است که از جمله بر موارد نقض حقوق بشر در مورد افراد لزبین، گی و ترنس‌جندر در سیستم نظام‌پزشکی/سیستم بهداشتی، آموزش و پرورش و در خانواده و جامعه ایران تمرکز داشته‌اند.
ششرنگ با انتشار گزارشات متعدد به زبان فارسی و انگلیسی در مورد جنبه‌های گوناگون نقض حقوق ال‌جی‌بی‌تی+ ایران، توانسته است تاثیر بسزایی در وارد کردن گفتمان همه‌گیر کردن گفتمان حقوق بشر در بین جامعه ایرانی بردارد. در عین حال از طریق مکانیسم‌های بین‌المللی فشار بر جمهوری اسلامی را برای تغییر رویه و توقف روش‌ها و سیاست‌های تبعیض‌آمیز افزایش دهد.
این گزارش نیز به زبان انگلیسی در اختیار کمیساریای عالی حقوق بشرسازمان ملل قرارگرفته است.
