روباه در قفس خالی از آب و غذا در دمای ۴ درجه زیر صفر به کنجی کز کرده است و ملتمسانه به معدود بازدید کنندگانی که به قفسش نزدیک شده‌اند نگاه می‌کند تا شاید غذایی داخل قفس پر برفش پرت کنند. میش وحشی از گرسنگی طناب نایلونی را که داخل قفسش رها شده، می‌جود. عقاب‌های استپی در قفسی کوچک و نامناسب در خود جمع شده اند و روبه‌رویشان ظرف آبی یخ بسته قرار دارد. از ظاهر فلاکت بار و کسل‌شان معلوم است مدت زیادی است که در این سرما بدون غذا به سر می‌برند. حوضچه آب قفس کل‌ها و بزهای وحشی هم خالی است و علوفه‌ای در سطح قفس مشاهده نمی‌شود، خرس‌های قهوه‌ای هم در میانه مرگ و زندگی در برابر گرسنگی مقاومت می‌کنند و… در گوشه‌ای دیگر از باغ وحش زباله‌ها و پس مانده‌های غذاها تلنبار شده است.
اینجا باغ وحش «درنا»ی ارومیه است و آنچه خواندید توصیف آخرین فیلمی است که در دی ماه از این باغ وحش گرفته شده و در فضای مجازی منتشر شده است. باغ وحشی درندشت و بزرگ در فضایی ۳۵ هکتاری که در آن ۸۵ گونه حیوانات مختلف؛ نگهداری می‌شوند. کاربران فضای مجازی به این باغ وحش ۱۵ ساله نام‌هایی چون گوانتاناموی حیوانات و شکنجه گاه حیوانات داده‌اند. مسئولان محیط زیست ارومیه هرچند وجود مشکلات و کاستی‌ها در این باغ وحش را قبول دارند اما فیلم‌های منتشر شده را هم بزرگنمایی واقعیت‌های موجود می‌دانند. مدیر این باغ وحش اما در گفت‌و‌گو با ما کل مشکلات و کمبودها را انکار می‌کند. او می گوید: «حال همه حیوانات خوب است، کمبودی در رسیدگی وجود ندارد و استاندارد رسیدگی‌ها بالاست. مشکل ما بیشتر در فضا‌سازی مجموعه به‌خاطر وسعت زیاد آن است.»
دکتر حجت جبار قره باغ معاون اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره آخرین وضعیت این باغ وحش می‌گوید:
باغ وحش ارومیه در مساحت ۳۵ هکتار احداث شده که در حال حاضر عمده مشکلات باغ وحش ناشی از وسعت زیاد پروژه باغ وحش، پراکندگی محل نگهداری حیات وحش و رهاسازی بعضی از بخش‌ها به‌صورت نیمه تمام، عدم وجود بازدید‌کننده و کمبود منابع مالی مدیریت باغ وحش است. اگرچه وضعیت تغذیه حیوانات و همچنین محل نگهداری بیشتر گونه‌ها بخصوص علف خواران و گوشت خواران از وضعیت نسبتاً قابل قبولی برخوردار است اما بعضی از بخش‌های باغ وحش که فاقد حیات وحش است رهاسازی و متروکه شده و در حال تخریب است و این موضوع باعث می‌شود ظاهر باغ وحش بسیار نامناسب دیده شود.
او در پاسخ به این سؤال که چرا سازمان محیط زیست طی این سال‌ها پیگیری قانونی نکرده است، می‌افزاید: اداره کل محیط زیست حدود ۱۵ سال قبل مجوز احداث این باغ وحش را صادر کرده اما مجوز بهره‌برداری برای آن هنوز صادر نشده است.
از دکتر جبار قره باغ می‌پرسم، با وجود صادر نشدن مجوز بهره برداری، این مکان چندین سال است در حال فعالیت است آیا این تخطی از قانون نیست؟ او می‌گوید: بله اما اگر ما بخواهیم اقدام قانونی کنیم باید به مراجع قضایی شکایت کرده تا اقدام به پلمب این ملک کنیم و با این کار تازه مشکلات شروع خواهد شد چرا که سازمان محیط زیست برای نگهداری این گونه‌ها هیچ مکان و امکاناتی را در اختیار ندارد و همین باعث سرگردانی می‌شود.
وی با بیان اینکه در فیلم‌های منتشرشده از این باغ وحش، بزرگنمایی شده است، اظهار می‌کند: یکی از عوامل مهم که شرایط را برای نگهداری این مجموعه سخت‌تر کرده نبودن بازدید‌کننده است. این مشکل البته در همه باغ وحش‌های کشور وجود دارد اما در ارومیه به‌خاطر شرایط اقلیمی که گردشگر فصلی دارد، میزان بازدید‌کننده بسیار ناچیزی دارد که به تبع آن در کاهش درآمدزایی بسیار تأثیر‌گذار است و همین باعث وضعیت نامناسب امروز این مجموعه شده است.
دکتر جباری با اشاره به اینکه وضعیت باغ وحش ارومیه نسبت به سه سال قبل کمی بهتر شده است، می‌گوید: ما از بخش‌های مختلف از جمله دامپزشکی، برای تأمین غذای مورد نیاز این گونه‌ها کمک خواسته‌ایم.
از استانداردها هم بالاتریم
یونس علی اکبرزاده مدیر باغ وحش درنای ارومیه اما وضعیت باغ وحش را مطلوب توصیف می‌کند. او به «ایران» می‌گوید: من قبول دارم که باغ وحشی که ۳۵ هکتار وسعت دارد از نظر فضای سبز و محیط سازی دچار مشکل است اما اینکه یک خبرنگار بدون مجوز و از روی دیوار وارد محوطه شود و دقیقاً از جایی عکس و فیلم تهیه کند که پس مانده غذاها در آنجا بوده، جز مغرضانه بودن و تخریب این مجموعه چیز دیگری نیست. وی می‌گوید: این باغ وحش نه تنها از نظر مکان و محل نگهداری حیوانات دچار هیچ کمبودی نیست بلکه از سطح استانداردها نیز بالاتر است و برای هر حیوان گاه تا ۴ هزار متر فضا اختصاص داده شده است. اما من قبول دارم که استاندارد فضای سبز آن مانند سایر باغ وحش‌های دنیا نیست و نیازمند اصلاح است که به همین منظور با کمک شهرداری قرار است امسال ۵هزار اصله نهال کاشته شود. وی در پاسخ به این سؤال که چرا طی این سال‌ها در رفع و اصلاح این کمبودها اقدامی انجام نشده است، می‌افزاید: خاک اینجا مناسب نیست و مدتی است که با کمک شهردار و نماینده مجلس برای اصلاح خاک آن اقدام شده که خوشبختانه هم‌اکنون امکان کاشت درخت وجود دارد.
وی با تأکید بر اینکه هرگز در این باغ وحش بسته نخواهد شد، اظهار می‌کند: حیوانات اینجا مانند بچه‌های من هستند و از جانم عزیزتر؛ مگر می‌شود آنها گرسنه باشند و من فکری به حال آنها نکنم. چندی قبل قرار بر این بود که چندین گونه از مجموعه پارک پردیسان تهران به این باغ وحش انتقال داده شود که برخی با سنگ‌اندازی مانع شدند و در نهایت این فیلم در فضای مجازی منتشر شد؛ فیلمی که نشان می‌دهد حیوانات در حال تلف شدن هستند پس چرا با گذشت این مدت یک عدد از این حیوانات تلف نشده؟
مدیر باغ وحش درنای ارومیه با بیان اینکه قیمت غذای حیوانات نسبت به سال گذشته بسیار گرانتر شده است، می‌گوید: با وجود این روز گذشته یک تن گوشت وارد این باغ وحش شده است یعنی یک روز در میان ۳۰۰ کیلو گوشت برای گونه‌های گوشتخوار خریداری می‌شود و این نشان می‌دهد که با تمام تلاشم برای نگهداری آنان قدم بر می‌دارم اما کمبود امکانات برای فضا‌سازی و مناسب‌سازی را قبول دارم که با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. وی به عدم وجود متخصص کافی در این مجموعه اشاره می‌کند و می‌افزاید: به‌طور مثال دو قلاده شیر ماده هستند که نمی‌توانند بچه دار شوند و نیروی متخصصی برای درمان آن نیست و این با همکاری محیط زیست می‌تواند رفع شود. اکبرزاده اظهارات معاون محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص کمبود بازدید‌کننده را هم تکذیب می‌کند و می‌گوید: «روز جمعه این باغ وحش مملو از جمعیت بود اگر شهرداری، محیط زیست و استانداری و… حمایت لازم را از این مجموعه به عمل آورند هرگز در این مجموعه بسته نخواهد شد. او فیلمی هم از وضعیت حیوانات این باغ وحش نشان می‌دهد که بر اساس آن حال همه حیوانات باغ وحش خوب است!
حمیرا حیدریان – خبرنگار روزنامه ایران
1378 -1401 (2000 – 2023) * کپی رايت