«برادران لیلا»، «جنگ جهانی سوم»، «خط فرضی»، «قصیده گاو سفید» و حال «تفریق»، لیستی افسوس‌برانگیز برای این روزهای سینمای ایران است. سینمایی که در سایه کمبود محتوا، سیاست‌های اشتباه مدیران، محدودیت و انسداد اکران برخی آثار و ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی سال اخیر، بیش از پیش متأثر شد و حال سردی محتوای گیشه‌های خود را در تابستان داغ جاری به نظاره نشسته است. گیشه‌هایی که می‌توانستند در تصرف مهم‌ترین آثار سینمایی حال حاضر قرار گیرند و بدون آمار و بیلان‌سازی، فروش و مخاطب سینمای ایران را بالا ببرند. لو رفتن فیلم‌هایی که برای آن‌ها فروش و مخاطب بالا پیش‌بینی می‌شد تنها یکی از ده‌ها مشکل این روزهای سینمای ایران است. تلخ آن‌که فیلم «تفریق» که این روزها خبر قاچاق شدنش داغ است، محصول سال ۹۹ است و فیلمبرداری آن در اوج کرونا انجام شد. با این حال مزد این زحمت را با توقیف به دلیل مواضع سیاسی عوامل در شبکه‌های اجتماعی و حال لو رفتن گرفت و فرصت نمایش عمومی را احتمالا برای همیشه از دست داد. مسیری که احتمالا برای بسیاری از فیلمسازان مهم سینمای ایران یک زنگ خطر به صدا خواهد درآورد و آینده این سینما را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
ژانر اجتماعی، جا مانده از شرایط جامعه
رویکردی که مدیران و تصمیم‌‌گیران سینمای ایران پس از پشت سر گذاشتن حوادث سیاسی و اجتماعی سال اخیر که تأثیر غیرقابل انکاری بر سینمای ایران گذاشت، اتخاذ کردند، یکه‌تاز ساختن ژانر کمدی در گیشه بود. همین حالا بیش از ۵۰ درصد گیشه در تصرف آثار کمدی است و گویی به سایر ژانرها میدان داده نمی‌شود. همچنین مجموع فروش سینمای ایران در حالی به مرز ۳۹۰ میلیارد تومان رسیده که حدود دو سوم از میزان کل فروش سینمای ایران به کمدی «فسیل» (۲۳۳ میلیاردتومان) تعلق دارد. لازم به ذکر است که صدرنشینی فیلم‌های کمدی اتفاقی بی‌سابقه در فروش سالانه سینما نیست و فیلم‌های طنز در دوره‌های مختلف نیز عنوان پرفروش‌ترین سال را از آن خود کرده‌اند.
در نگاهی اجمالی به کارنامه تابستانی سینمای ایران، از ابتدای تیر تا لحظه نگارش این گزارش ۲۷ فیلم در مجموع ۹۷ هزار و ۶۳۴ سانس اکران شد. کل مخاطبان در این دوره ۲ میلیون و ۸۷۳ نفر و کل فروش ۱۲۰ میلیارد و ۳۰۵ میلیون بود.
همچنین از روز چهارشنبه ۱۸ مردادماه چند فیلم جدید به چرخه اکران سینما اضافه شدند و در مجموع پس از سه روز به فروش حدود یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون رسیدند که در میان آن‌ها کمدی «نارگیل ۲» با استقبال بیشتر مخاطبان روبرو شد. نگاهی به فروش فیلم‌ها از روز چهارشنبه، نشان می‌دهد که فیلم «میان صخره‌ها» از سینمای کودک و نوجوان کمترین مخاطب را داشته که حتی به ۱۰۰ نفر هم نرسیده است.
اما در همین بازه زمانی تیر تا نیمه مرداد در سال گذشته، تعداد ۲۷ فیلم در ۹۵ هزار و ۴۹۵ سانس اکران شد. تعداد مخاطبان ۲ میلیون و ۲۱۴ هزار نفر و میزان فروش حدود ۶۹۲ میلیارد تومان بود. البته اختلاف معنادار میزان فروش در این دو بازه زمانی بی‌تاثیر از افزایش بهای بلیط (قیمت بلیط در سال ۱۴۰۱ از ۲۵ تا ۴۵ هزار تومان مصوب شد که این رقم در سال جاری به ۶۰ هزار تومان رسید) و سامانه‌ای ارائه‌دهنده آمار که پیشتر شائبه انحصارگری و پرفروش‌نمایی، در حوالی آن موج می‌زد، نیست. با توجه به تعداد برابر فیلم‌های اکران شده در تابستان ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و مخاطبان تقریبا برابر، در صورت برابر بودن بهای بلیط، احتمالا فروشی مشابه در این دو بازه زمانی حاصل می‌شد.
توقیفی‌ها و در صف‌مانده‌ها
اتفاق مهم دیگر در تابستان ۱۴۰۲ در سینمای ایران، حکم‌های عجیب و غریب برای اهالی این حوزه است. از تحمیل مراجعه به روانپزشک برای بازیگران زن به دلیل بدحجابی تا ۶ ماه حبس و تحمیل شرکت در کلاس‌های فیلمسازی اسلامی قم برای سعید روستایی! کارگردانی که فیلم آخرش توقیف شد، لو رفت و رنگ پرده را به خود ندید. جالب آن‌که وزیر ارشاد، سال گذشته مدعی شده بود که در عمر دولت سیزدهم حتی یک فیلم توقیف نشده و برخی به اشتباه می‌خواهند این دولت را دولت انسداد معرفی کنند!
بماند که در این دولت دست کم پنج فیلم توقیف شد
پرده نقره‌ای بیشتر سهم فیلم‌های ارگانی چه در جشنواره فجر و چه در نمایش عمومی شد و حال طبق گزارش فرهیختگان، حداقل ۲۴۳ فیلم در صف اکران قرار دارند که از این تعداد حداقل ۱۰۰ فیلم، مهم و شانس گیشه هستند. بماند که به نظر می‌رسد، وزارت ارشاد مسئولیتی در قبال دیگر آثار توقیفی نیز احساس نکرده و اساسا آن‌ها را از یاد برده است. آثاری چون «کاناپه» ساخته کیانوش عیاری، «قاتل وحشی» ساخته حمید نعمت‌اله، «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» ساخته عبدالرضا کاهانی، «صد سال به این سال‌ها» ساخته سامان مقدم و «گزارش یک جشن» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا.
این مسئله در کنار اتفاقاتی که در دو دوره جشنواره فیلم فجر که در دولت سیزدهم برگزار شد، رخ داد و تنها آثار ارگانی و خاص در هیات انتخاب گلچین و برنده دریافت جایزه شدند، نشان می‌دهد که سیاست دولت سیزدهم در زمینه سینما، تحمیل سکوت به فیلمسازان و هنرمندان غیرهمسو با خود است. با این حال نگارنده هنوز امیدوار است که دولت و مسئولان مربوطه به اهمیت صنعت سینما و نقش آن در توسعه فرهنگ و هنر در جامعه توجه کنند و برنامه‌ها و سیاست‌های مناسبی را برای حمایت از فیلمسازان و ارتقای صنعت سینما اجرا کنند. این اقدامات می‌توانند باعث پیشرفت صنعت سینما، تنوع در آثار فیلمی و تأمین محیطی مناسب برای آزادی بیان و خلاقیت فیلمسازان شوند…
منبع: امتداد
