ائتلاف کشورهای ساحل یک پیمان نظامی یا امنیتی نیست. در مراسم امضای پیمان، عبدولای دیوپ وزیر دفاع مالی به روزنامه نگاران گفت، «این ائتلاف ترکیبی از تلاش‌های نظامی و اقتصادی (درمیان)… سه کشور بورکینافاسو، گینه، و مالی خواهد بود.» فرانسه بین سال‌های ۱۹۹۷ – ۲۰۰۲، طی ریاست جمهوری ژاک شیراک، ۳۳ بار درقاره افریقا دخالت نظامی کرد…
دولت‌های بورکینافاسو، مالی ونیجر در روز۱۶ سپتامبر، در باماکو، پایتخت مالی ائتلاف کشورهای ساحل را تشکیل دادند. کلنل آسیمی گوتا، رئیس دولت انتقالی مالی در رسانه اجتماعی ایکس، توئیترسابق، نوشت که منشور Liptako-Gourma که ائتلاف کشورهای ساحل را ایجاد کرد می‌تواند «طرح دفاع جمعی و یاری متقابل را به سود ملت‌های ما» بنا کند.
اشتیاق به این همکاری منطقه‌ای به دوره‌ای بر می‌گردد که فرانسه به حاکمیت استعماری خود پایان داد. بین سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۶۳، غنا و گینه بخشی از اتحاد کشورهای افریقایی بودند، که باید اتحاد گسترده ترپان افریقایی را تعذیه می‌کرد. مالی هم بین سال‌های ۱۹۶۱-۱۹۶۳ عضو آن اتحاد بود.
اما، همین اواخر، این سه کشورو کشورهای دیگر در منطقه ساحل مانند نیجر- با مشکلات مشترکی، مانند پاکسازی نیروهای اسلامی رادیکال که پس از جنگ ۲۰۱۱ علیه لیبی از سوی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) رهاشده بودند مبارزه کرده‌اند. خشم علیه فرانسه آن چنان شدید بوده است که حداقل به هفت کودتا در افریقا (دوکودتا در بورکینافاسو، دوکودتا در مالی، یک کودتا در گینه، یک کودتا در نیجر، و یک کودتا در گابون) میدان داده و اعتراض‌های توده‌ای را از آلجزایر تا کنگو و همین اواخر در بنین سبب شده است.
عمق محروم سازی فرانسه چنان است که سربازان آن از ساحل بیرون رانده شده‌اند، مالی زبان فرانسه را از زبان رسمی خود کنار گذاشته و سفیر فرانسه در نیجر( سیلویان لت) – آن چنان که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه گفت- از سوی مردمی عمیقا آشفته از رفتار فرانسه در منطقه به صورت موثری “گروگان” گرفته شد.
فیلیپ تویونوجنومه، رئیس سازمان خلق‌های آفریقای غربی، اساس این فوران احساسات ضد فرانسه در منطقه را توضیح داد. او گفت، استعمار فرانسه، ” از سال ۱۹۶۰ به جای خود باقی مانده است”. فرانسه درآمدهای مستعمره‌های سابق خود را در بانک فرانسه در پاریس نگهداری می‌کند. سیاست فرانسه- معروف به فرانک آفریک- حضور پایگاه‌های نظامی فرانسوی از جیبوتی تا سنگال، از ساحل عاج Côte d’Ivoire تا گابن را دربر می گیرد.
نوجنومو به ما گفت، “از تمام قدرت‌های استعماری سابق در آفریقا، تنها فرانسه است که برای سرنگونی دولت‌ها، مانند دولت فلیکس رولند مومی(۱۹۶۰) و ارنست اوادی (۱۹۷۱) درکامرون، سیلوانوس المپیو در توگو درسال ۱۹۶۳، توماس سانکارا در بورکینافاسو در سال ۱۹۸۷ و دیگران حداقل شصت باردخالت نظامی کرده است.” فرانسه بین سال‌های ۱۹۹۷ – ۲۰۰۲، طی ریاست جمهوری ژاک شیراک، ۳۳ بار درقاره افریقا دخالت نظامی کرد ( درمقایسه، فرانسه بین سال‌های ۱۹۶۲-۱۹۹۵، ۱۹ بار در کشورهای آفریقایی دخالت نظامی کرده بود). فرانسه هرگزچنگ استعماری یا جاه طلبی‌های استعماری خود را رها نکرد.
شکستن پشت شتر
نوجنومو گفت، دو واقعه در دهه گذشته “پشت شتر را شکست”: جنگ ناتو در لیبی، تحت هدایت فرانسه، در مارس سال ۲۰۱۱، و دخالت فرانسه برای برکنارکردن کودو گباگبو لورن Koudou Gbagbo Laurent از ریاست جمهوری ساحل عاج Côte d’Ivoire در آوریل ۲۰۱۱.” او گفت، «این رخ دادها، سال‌ها، به احساسات شدید ضد فرانسوی ، به ویژه در میان جوانان دامن زد. فقط در ساحل نیست که این احساس بارور شده است بلکه در سراسر آفریقای فرانسه زبان گسترده است. درست است که درحال حاضر در ساحل است که (این احساس) به صورت آشکارتری بیان می‌شود. اما این احساس در سراسرآفریقای فرانسه زبان، قوی است.»
اعتراض‌های توده‌ای علیه حضور فرانسه اکنون در سراسر مستعمره‌های سابق این کشور درآفریقا عیان است. این اعتراض‌های مدنی قادر به تغییر ساده و مسالمت آمیزقدرت نبوده‌اند چون نهادهای سیاسی این کشورها از سوی دزدسالاران دیرین مورد حمایت فرانسه پوک و فرسوده شده‌اند (برجسته ترین نمونه ی آنها خاندان بونگواست، که از سال ۱۹۶۷تا ۲۰۲۳ بر گابون حکومت می‌کند، و خون ثروت نفتی گابون را به سود منافع شخصی خود می‌مکد، وقتی که عمر بونگو درسال ۲۰۰۹ درگذشت، اوجولی سیاست مدار فرانسوی گفت که او ازطرف فرانسه حکومت می‌کرد و نه از سوی شهروندان خود). با وجود سرکوب مورد حمایت فرانسه دراین کشورها، اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های روستایی، و احزاب چپ گرا اگرچه توانسته‌اند از خودشان دفاع کنند، اما قادر به پیش برد قیام میهن پرستانه ضد فرانسوی نبوده‌اند.
فرانسه در سال ۲۰۱۳ درتلاش برای کنترل نیروهایی که دوسال قبل با جنگ ناتو در لیبی رها شده بودند در مالی دخالت نظامی کرد. این نیروهای اسلام گرای رادیکال نیمی از خاک مالی را تصرف کردند، و سپس، درسال ۲۰۱۵، تا حمله به بورکینافاسو پیش رفتند. فرانسه مداخله کرد اما همان زمان سربازان ارتش‌های این کشورهای ساحل را برای مُردن در برابرنیروهای اسلامگرای رادیکال که در لیبی از آنها حمایت کرده بود فرستاد. نوجنومو به ما گفت این امر توافق عظیمی را در میان سربازان ایجاد کرد، و به همین خاطر بخش‌های میهن پرست سربازان علیه دولت‌ها شورش کردند و آنها را سرنگون ساختند.
علیه مداخله خارجی
پس ازکودتا در نیجر، غرب به اعزام نیروی نیابتی – تحت هدایت کمیسیون اقتصادی کشورهای آفریقای غربی (ECOWAS)- امیدوار بود اما رهبران نظامی آفریقایی سرپیچی کردند. نوجنومو توضیح داد، مردم در سراسر منطقه با تهدید به برانگیختن «شورش وخشم در میان خلق‌ها»، کمیته‌های همبستگی را برای دفاع از مردم نیجر دربرابر هرحمله‌ای تشکیل دادند.
بولا احمد تینوبو، رئیس جمهور نیجر حتی وقتی کنگره کشورش اقدام را رد کرد و اعتراض‌های توده‌ای علیه دخالت نظامی در کشورهای همسایه رخ داد مجبور به خروج ازجنگ صلیبی کمیسیون اقتصادی کشورهای غرب آفریقا شد. چون مهلت اتمام حجت کمیسیون اقتصادی کشورهای آفریقای غربی برای بازگرداندن محمد بازوم رهبر نیجر به اتمام رسید، خالی بودن تهدید کمیسیون آشکارشد.
با این حال، نه تنها معلوم شد که مردم نیجر دربرابر هر دخالت نظامی مقاومت خواهند کرد، بلکه بورکینافاسو و مالی بی درنگ وعده دادند در برابر یک چنین دخالت نظامی از نیجر دفاع می‌کنند. ائتلاف کشورهای ساحل محصول جدید این همبستگی متقابل است.
اما ائتلاف کشورهای ساحل یک پیمان نظامی یا امنیتی نیست. در مراسم امضای پیمان، عبدولای دیوپ وزیر دفاع مالی به روزنامه نگاران گفت، «این ائتلاف ترکیبی از تلاش‌های نظامی و اقتصادی (درمیان)… سه کشور خواهد بود.» ائتلاف در فوریه ۲۰۲۳ قراردادی بین بورکینافاسو، گینه، و مالی برای ایجادهمکاری روی مبادله سوخت و برق، ایجاد شبکه حمل و نقل، همکاری در فروش منابع معدنی، ایجاد پروژه توسعه کشاورزی منطقه ای، و افزایش تجارت داخل ساحل منعقد خواهد کرد. این که این کشورها قادر به پیش برد یک برنامه اقتصادی به سود خلق‌های خود خواهند بود- و از این رو تضمین خواهند کرد که فرانسه هیچ وسیله‌ای برای اعمال قدرت خود در منطقه ندارد- یا نه، باید منتظرماند و دید.
منبع: https://www.newsclick.in/end-french-neo-colonialism-africa
