جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

تاب آوری جامعه ایران با حکمرانی جاهلانه ولی فقیه در شرایط بحران کرونا – احمد هاشمی

وضعیت ایران حتی در بین رقبای منطقه ای مطلوب نبوده و در دهه اخیر نیز پیشرفت چندانی نداشته است؛ به طوری که وضعیت تاب آوری اقتصادی ایران در بین هفت کشور مهم و رقیب در منطقه در مقاطع زمانی یادشده، بین رتبه چهارم تا ششم نوسان داشته است

با نگاهی به چارچوب سندای برای کاهش ریسک بلایا  سازمان ملل متحد

مقدمه

مقابله با مخاطرات طبیعی و بلایا یکی از مهمترین چالش ها برای اکثر کشورها است. تبین تاب آوری در واقع شناخت نحوه تاثیرگذاری ظرفیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نهادی و اجرائی در مقابل سوانح طبیعی و بلایا است.

تاب آوری به نحو ذیل توسط دفتر سازمان ملل متحد برای کاهش خطر بلایا تعریف می شود: “توانایی یک سیستم، جوامع محلی یا جامعه در معرض مخاطرات برای مقاومت و جذب و رفع آثار یک مخاطره و بازسازی پس از وقوع آن طی زمان قابل قبول و به شکل کارآمد از طرق گوناگون ازجمله حفظ و احیاء ساختارها و کارکردهای اساسی و ضروری”

مبانی نظری تاب آوری

اصلاح تاب آوری (Resilience) برای نخستین باردر سال ۱۹۷۳ توسط  “هولینک” در رابطه با تحقیقات بوم شناسی (اکولوژی) مطرح شد. از موضوع غارت منابع طبیعی تا تحقیقات پیرامون پایداری اکو سیستم، تاب آوری به  یکی از مهمترین گفتمان های بوم شناسی (اکولوژی) در دهه هشتاد تبدیل شد. “ورنز” معتقد است که ریشه تاب آوری در ریاضیات و فیزیک است (۲۰۰۸) “لورنز” موضوع تاب آوری را مبحث مهمی در علم پزشکی و روانشناسی می داند. بنابراین تاب آوری یک موضوع  بین رشته ای است.

تاب آوری یک بعد جدید از واژه فاجعه است که هنوز تعریف پذیرفته شده همگانی برای آن وجود ندارد. رویکردهای مفهومی  تاب آوری به عنوان پایداری، بازیابی و گذار یا دگرگونی شاخص ها است.

زمینه های اجتماعی گفتمان تاب آوری

در پی بحران های بی سابقه در سال های اخیر در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و محیط زیستی و… تاب آوری تعبیری است که در طیفی از رشته ها به کار گرفته می شود. تاب آوری ظرفیت محتمل مخاطرات بیشتر، بازگشت سریع پس از مخاطرات و کاهش تخریب در اثر بروز مخاطرات، تعریف شده است. در سال های اخیر مخاطرات در بسیاری از کشورها همزمان بروز می کند، این مخاطرات می تواند کشورهای دارای مرز مشترک، وابستگی اقتصادی را به سرعت در نوردد. این مخاطرات قابلیت پیش بینی پایین داشته و امکان آینده نگری در مورد آثار و نتایج آن نیز اندک است.

امروزه تلاش می شود که با کاهش آسیب پذیری ملی، تاب آوری ملی را افزایش دهند. کشور تاب آور دارای قابلیت هایی است که به تواند خود را با تغییر موقعیت ها سازگار کند و با تاب آوردن در  شوک های ناگهانی، امکان رسیدن به تعادل و بازیابی را داشته باشد.

موضوع تاب آوری ملی به ویژه بعد از بحران مالی در سال  ۲۰۰۸ در رابطه با اقتصاد مورد توجه بسیار قرار گرفته است.

تاب آوری اقتصادی

یکی از اجزاء اساسی تاب آوری، تاب آوری اقتصادی است. اگرچه این یک اصل کلی است که هر اقتصادی که در معرض خطر قرار دارد، آسیب می بیند، اما وسعت این آسیب به تاب آوری یک اقتصاد بستگی دارد. از مبانی مطالعاتی در سازمان ملل متحد می توان این نتیجه را گرفت که، تاب آوری اقتصادی را می توان در چهار محور به شاخص های عددی تبدیل نمود:

الف- حکمرانی خوب  ب- مدیریت اقتصاد خرد  ج- افزایش کارائی بازارها د – سازگاری و همبستگی اجتماعی.

برای سنجش تاب‌آوری اقتصادی شاخص‌های مختلفی تعریف شده است، یکی از مهمترین شاخص های تاب‌ آوریمطالعات بریگوگلیو است که تاب‌آوری در یک اقتصاد می‌تواند در حوزه‌های زیر وجود داشته باشد و هر کدام از این حوزه‌ها نیز شامل مولفه‌های مخصوص به خود است:

الف –  ثبات اقتصاد کلان: که شامل مولفه های تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به عنوان درصدی از GDP، نرخ تورم، نرخ بیکاری، دارایی‌های خارجی به عنوان درصدی از GDP است.

ب –  کارایی بازار اقتصاد خرد: این حوزه نیز شامل مولفه‌های خرد اقتصادی نظیر تحرک سرمایه، کنترل معاملات ارزی، کنترل نرخ بهره،انعطاف‌پذیری نیروی کار، دخالت دولت در تعیین دستمزد، قدرت اتحادیه‌ها، بازارهای محصولات، دخالت دولت در تعیین قیمت، سطح دخالت داخلی، موانع بین المللی و… است.

ج –  حکمرانی خوب: این حوزه شامل مولفه‌های حاکمیت قانون، ثبات سیاسی و عدم خشونت، حق اظهار نظر و پاسخ گویی، کارایی و اثر بخشی دولت، حقوق مالکیت، توسعه نهادی،  کنترل فساد، آزادی بیان، حقوق بشر و … است.

د –  توسعه اجتماعی: این حوزه شامل مولفه‌های درصد بودجه دولت که برای توسعه اجتماعی تعیین شده است، فقر/ محرومیت، بهداشت (تعداد تخت‌های بیمارستان به ازای هر نفر و امید به زندگی)، آموزش (نسبت ثبت نام در مدارس، نرخ باسوادی و نرخ ترک تحصیل در مقاطع ابتدایی) است.

ه –  عوامل محیطی: شامل مولفه‌های درصد بودجه دولت که به مدیریت محیط زیستی اختصاص داده شده است، تولید آلودگی سرانه، وسایل نقلیه مورد استفاده در هر کیلومتر مربع است.

وضعیت ایران حتی در بین رقبای منطقه ای مطلوب نبوده و در دهه اخیر نیز پیشرفت چندانی نداشته است؛ به طوری که وضعیت تاب آوری اقتصادی ایران در بین هفت کشور مهم و رقیب در منطقه در مقاطع زمانی یادشده، بین رتبه چهارم تا ششم نوسان داشته است.

در آخرین گزارش شاخص تاب آوری جهانی در سال ۲۰۱۹، نروژ توانسته بهترین جایگاه را در میان ۱۳۰ کشور مورد بررسی کسب کند و اقتصاد ایران هم با رتبه ۱۲۰ جزو یکی از کشورهای با میزان تاب آوری پایین و نامطلوب قرار گرفته است.

چارچوب سندای برای کاهش ریسک بلایا سازمان ملل متحد (۲۰۳۰ – ۲۰۱۵)

چارچوب سندای برای کاهش ریسک بلایا در سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد درتاریخ ۱۸ مارس ۲۰۱۵ در سندای ژاپن به تصویب رسید. چارچوب سندای به عنوان جایگزینی برای چارچوب اقدام هیوگو در جهت ایجاد تاب آوری ملل و جوامع در مقابل بلایا می باشد.

چهارچوب کاهش خطر بلایا سندای:

دامنه و منظور: دامنه مورد نظر این چهارچوب شامل موارد ذیل می باشد: بلایای ناشی از مخاطرات طبیعی، انسان ساخت، محیطی، فناورزاد و زیستی اعم از سطح خطر کوچک و بزرگ، شایع و غیرشایع، وقوع آنی و تدریجی. این چهارچوب راهنمایی است برای مدیریت چند مخاطره ای خطر بلایا در توسعه تمام سطوح و همچنین درون و بین بخشی.  

پیامد موردانتظار: کاهش قابل توجه خطر بلایا و تلفات جانی مربوطه، کاهش آسیب به معیشت و سلامت و خسارت به دارایی های اقتصادی، فیزیکی، فرهنگی و محیطی افراد، تجارت ها، جوامع و کشورها

هدف نهایی: هدف نهایی این چهارچوب عبارت است از: پیشگیری از خطرهای جدید و کاهش خطر فعلی بلایا از طریق اجرای ادغام یافته و جامع اقدامات اقتصادی، ساختاری، حقوقی، اجتماعی، سلامتی، فرهنگی، محیطی، فناوری، سیاسی و سازمانی که منجر به پیشگیری و کاهش مواجهه با مخاطرات، آسیب پذیری و افزایش آمادگی برای پاسخ و بازیابی و نهایتا تقویت تاب آوری می شوند.

اولویت های اقدام:

اجرایی کردن این چهارچوب نیازمند اقدام متمرکز درون و بین بخشی توسط دولت ها در سطوح ملی، منطقه ای و محلی و همچنین سطوح بین المللی در چهار حیطه اولویت دار زیر می باشد: الف-  درک خطر بلایا ب-  تقویت حاکمیت خطر بلایا برای مدیریت خطر بلایا  ج-  سرمایه گذاری در کاهش خطر بلایا برای درک اولویت تاب آوری بلایا  د-  ارتقای آمادگی بلایا برای پاسخ و «ساخت بهتر از قبل» موثر در بازیابی، بازتوانی و بازسازی.

حوادث و بلایای طبیعی در ایران

 ایران در بین کشور های جهان در ردیف ده کشور بلاخیز قرار دارد. از بیش از چهل حادثه طبیعی شناسایی  شده در جهان سی مورد آن در ایران اتفاق افتاده است. در حالی که ایران  فقط یک درصد جمعیت جهان را دارد، بیش از شش درصد تلفات بلایای جهانی به ایران اختصاص دارد.

به عنوان مثال: بیش از ۱۱۵۰ زمین لرزه مرگبار در ۷۵ کشور جهان رخ داده است، اما هشتاد درصد مرگ و میر فقط در شش کشور جهان بوده است و ایران یکی از این شش کشور ها می باشد.

در شکل زیرکشورهای جهان که در معرض انواع حوادث قرار دارند، نمایش داده شده است. ایران جزء کشور هایی است که در معرض بیشترین حوادث قرار دارد.

ادامه دارد

احمد هاشمی
[email protected] 

https://akhbar-rooz.com/?p=23409 لينک کوتاه

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

خبر اول سايت

آخرين مطالب سايت

مطالب پربيننده روز


0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x