بهـــاران خجستـــه باد
کانون پناهندگان سیاسی ایرانی در برلین فرا رسیدن نوروز و آغاز سال ۱۴۰۳ را به همه تبعیدیان، پناهجویان، پناهندگان و مهاجران ایرانی و افغانستانی تبریک میگوید. امیدواریم که این سال با سلامتی، موفقیت و زندگی راحت تر برای همه همراه باشد.
پی آمدهای خیزش زن، زندگی ، آزادی در ایران و در خارج از کشور بویژه در آلمان و برلین، وخامت بیشتر وضعیت حقوق بشر در ایران و افغانستان، افزایش عمومی تعداد پناهجویان تازه وارد در آلمان بویژه از ایران و افغانستان، لغو قرار عدم اخراج ایرانی ها از آلمان، سخت تر شدن قوانین پناهندگی و تشدید فشار نیروهای راست و راست افراطی برخی از نکات برجسته فعالیت ما در سال گذشته بودند!
در سال گذشته گریز از جمهوری اسلامی ایران همچنان ادامه داشت: ۹۳۸۴ ایرانی، ۴۸درصد بیشتر از سال پیشتر، در آلمان تقاضای پناهندگی دادند، که نشان دهنده استمرار فشارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جنسیتی بر مردم ایران است. علاوه بر آن در این سال ۵۱۲۷۵ افعانستانی متقاضی پناهندگی در آلمان بودند. بویژه پس از قدرت گیری طالبان در این کشور موج فرار از این کشور افزایش چشمگیری پیدا کرده است. در سال آتی وضعیت پناهجویان ایرانی و افغانستانی و در کنار آن دیگر پناهحویانی که در ترکیه، یونان و” راه بالکان” وضعیت بسیار نامناسبی دارند بعنوان یکی از مسایل جدی ما باقی خواهند ماند. در سال ۲۰۲۳ در مجموع ۳۲۹۱۲۰ پناهجوی جدید در آلمان تفاضای پناهندگی دادند که حدود ۵۰درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ است. پناهندگان دو کشور ایران و افغانستان حدود ۱۹درصد کل پناهندگان آلمان را در سال گذشته رقم زدند.
وضعیت اسفبار حقوق بشر و نقض سیستماتیک آن در ایران، همچون ۴۵ سال گذشته، در سال پیش نیز ادامه یافت. برگزاری بی دادگاهها و صدور احکام ظالمانه علیه مخالفین، منتقدین و دگراندیشان، سرکوب، ضرب و شتم و شکنجه زندانیان، اعدام های پرشمار، سلب سیستماتیک حقوق زنان، دانشجویان، کارگران، جوانان، معلمان، اقلیتهای ملی و قومی و جنسیتی و دینی…. و بی کفایتی و درماندگی به اصطلاح مسئولان در برابر مسائل اقتصادی-معیشتی و بلایای طبیعی و زیست محیطی، همه و همه نشان دهنده آن است که تثبیت حقوق دمکراتیک در این سیستم میسر نیست و هم از اینروست که برای بسیاری راهی جز ترک کشور باقی نمی گذارد. تمایل خروج از ایران در سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
آنچه اما در سال گذشته قابل توجه بود افزایش حرکت های اعتراضی در ایران است: اعتصابات بی شمار کارگران، اعتراضات گاه روزانه اقشار مختلف چه اقتصادی-معیشتی و چه سیاسی-اجتماعی نشانگر اوضاع نابسامان کشور است، جواب رژیم در بیشتر مواقع سرکوب، ارعاب و زندان بوده است، و در بسیاری از مواقع اعمال انتقامی، مثلا در پی جنبش ژینا، نسبت به اقشار معترض بویژه زنان، دانشجویان و دانش آموزان، روشنفکران و هنرمندان، گرفتن اعترافات اجباری از معترضین حتی نوجوانان و یا ممنوع کردن معامله برای افراد سرشناس مدافع جنبش در کشور است.
با شروع جنبش ژینا و همبستگی بین المللی با آن روابط ایران با اتحادیه اروپا و غرب، بویژه آلمان، با تنش های جدی مواجه شد: برجام عملن پی گیری نمی شود، روابط اقتصادی کاهش یافته، نه تنها مردم و جوامع مدنی بلکه بسیاری از پارلمان ها، دولت ها و سیاستمداران چه در قدرت و چه در اپوزیسیون کشورهای مختلف خواهان فشار بیشتر بر رژیم حاکم بر ایران هستند و تحریم ها روز به روز بیشتر می شوند:هم بعلت سیاست های سرکوبی و اعدام ها در ایران و هم بعلت فرستادن ادوات جنگی به روسیه و علاوه بر آن پس از تشدید منازعات در منطقه، بویژه شعله ورتر شدن جنگ و کشتار در فلسطین و اسراِئیل. هرچند همه دریچه ها کاملن بسته نشده اند ولی می توان تشخیص داد که این جمهوری اسلامی است که بدنبال مذاکرات با غرب و کشورهای همسایه، بویژه نوعی مذاکرات از جنس برجام است تا در سیاست های وحشیانه خود درون کشور کوتاه نیاید ولی در روابط بین المللی نرمش هایی را نشان دهد.
وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران هیچ تغییر معنا داری نکرده است. رژیم ایران تقریبن هر فعالیت جدی نیروهای دگر اندیش را از خارح هدایت شده و نافی امنیت کشور خوانده و آن را سرکوب و یا در نطفه خفه می کند. در برابر اعتراضات متنوع و گاه روزانه مردم جواب رژیم بیشتر کردن قوانین خشن و سرکوبی و بکار گرفتن دوباره نیروهای آزموده شده و مصصم در بکارگرفتن خشونت بیشتر است. رهبر این رژیم در پی احضار “خدای دهه شصت” به این زمان است. مانورهای بعدی رژیم ایران همچون”عفو” البته با نوشتن توبه نامه، چیزی جز سعی در عادی نشان دادن اوضاع به جهان و احیانا دادن “نرمشی” برای گرفتن امتیازات نیست. ترفند تکراری دولت برای “ایجاد تسهیلات” برای بازگشت ایرانیان به کشور نیز چیزی جز سعی برای ایجاد شکاف میان صفوف معترضان بی شمار ایرانی در خارج از کشور نیست. این امر وظیفه نهادهای مدنی – سیاسی و مدافع حقوق بشر از جمله کانون پناهندگان سیاسی را در پیگیری وضعیت فعالین دگراندیش دوچندان کرده است. فشار و تبعیض مضاعف نسبت به شهروندان افعانستانی مقیم ایران متاسفانه در سال گذشته نیز ادامه یافته است، حتی پس از قدرت گیری طالبان اخراج سیستماتیک افغانستانی ها از ایران ادامه دارد.
در خارج از کشور رژیم ایران سیاست های تهاجمی به مخالفین همچنان در دستور کار رژیم است، هرچند از بعد از جنبش ژینا در خارج از کشور شاهد پاگیری شبکه های اعتراضی جدیدی از سوی ایرانی ها یا ایرانی تبارها بویژه زنان و جوانان هستیم و لابی های طرفدار رژیم ایران در موضعی کاملن ضعیف اند، ولی تهدیدها، اقدام به آدم دزدی و یا از بین بردن مخالفین همچنان در دستور کار رژیم و دست های درازش در خارج از کشور است. در همین رابطه و بویژه پس از شروع قیام ژینا چندین تعرض به تجمعات اپوزیسیون، بویژه در برلین، انجام گرفت که با واکنش هایی از سوی مطبوعات آلمانی مواجه شد. بنا بر گزارشات چندین پرونده در این رابطه در دست مقامات قضایی آلمان در جریان پیگیری اند. بوضوح می توان دید که رژیم ایران از شهروندان دوتابعیتی بعنوان گروگان برای معامله با دیگر کشورها استفاده می کند، برای دو تن از آنها یکی از آلمان و دیگری از سوئد حکم اعدام صادر شده است. در همین رابطه نمایندگان کانون چندین بار با مسئول حقوق بشر آلمان ملاقات داشتند. در دسامبر سال ۲۰۲۳ در استکهلم سوئد دادگاه استیناف حکم صادر شده سال گذشته را در مورد یکی از دست اندرکاران کشتار زندانیان سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷ که با تلاش نیروهای اپوزیسیون و بویژه زندانی های سیاسی همان زمان به جرم جنایت جنگی و قتل عمد دستگیر شده بود را تائید کرد. این امر پیروزی بزرگی برای جنبش دادخواهی ایرانی ها چه در درون و چه در خارج از کشور است.
در سال گذشته مقاومت علیه این ناملایمات و تلاش برای بهبود وضعیت پناهندگان ایرانی و افغانستانی مقیم برلین، برای کانون پناهندگان و دیگر نهادهای مدافع حقوق پناهندگان وحقوق بشر، چون گذشته در اولویت قرار داشت: بیشتر شدن تعداد پناهجویان از طرفی و ورود همچنان آواره گان جنگی از اوکراین بسیاری از شهرهای آلمان و بویژه برلین را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. خواب گاه های نامناسب، طولانی شدن مدت برای ثبت کردن تازه واردین، بموقع بیمه نشدن این افراد و کمبود شدید آپارتمانهای مناسب بویژه برای قشر کم درآمد از مشکلات بزرگ سال گذشته بودند. پی گیری این مسائل و پخش اخبار مهم و موثق برای پناهجویان از سوی دیگر از کارهای مهم کانون بود، که بسرعت از طریق کانال های مختلف، بویژه فضاهای مجازی در اختیار فارسی و دری زبانان قرار می گرفت. قرار منع اخراج پناهجویان ایرانی از آلمان در ماه دسامبر ۲۰۲۳ تمدید نشد. این موضوع در دستور کار جلسات ادواری ۱۶ استان آلمان قرار نگرفت و به همین خاطر چون مبنای تمدید این قرار تمدید رسمی آن در این جلسه بوده و اینکار انجام نشد، بنا به قانون، ایالت های آلمان می توانند پناهجویان ایرانی که هیچ شانس برای ماندن در آلمان ندارند را اخراج کنند. این اما به معنای انجام فوری آن نیست، علاوه بر اعتراضات زیادی که به این عدم تمدید رسمی شده، اخراج پناهجویان ایرانی چندان هم ساده نیست؛ در سال های پیش نیز با وجود امکان این اخراج ها، ما با تعداد بسیار کمی مواجه بودیم.
سیاست های پذیرش پناهجو در آلمان سخت شده اند. تصمیماتی هم در اتحادیه اروپا و هم در آلمان در اواخر سال میلادی گذشته برای کتترل بیشتر مرزها و احیانا سوال و جواب از متقاضیان پناهندگی در اردوگاه هائی در حاشیه اروپا گرفته شده که هنوز اجرائی نشده اند. اثرات این تصمیمات از اواخر سال گذشته قابل تشخیص بودند، بعنوان مثال تعداد پناهجویان ازماه دسامبر ۲۰۲۳ تا چند ماه اول سال جاری بوضوح کمتر از مدت مشابه در سال پیش است. با وجود آمار وحشت آور پناهجویان کشته شده در مرزهای آبی اروپا مسئولین سیاسی این قاره در صدد هرچه بیشتر نظامی کردن مرزهای خود هستند. وضعیت اکثر اردوگاه های تجمع پناهجویان در شمال آفریقا، در یونان، در کشورهای شرق اروپا برای پناهحویان اسف انگیز و غیر انسانی است. در سال گذشته حملات به مکان های اقامت پناهجویان در آلمان نسبت به سال قبل تر افزایش چشمگیری داشت. در سال گذشته هم صدای راستگرا ها، که بویژه علیه سیاست پناهجو پذیری هستند، و هم نیروهای نژادپرست و افراطی راست در آلمان و دیگر کشورهای اروپا قوی تر شده است. ناگفته نماند که مقاومت هایی جدی نیز علیه این سیاست ها، تصمیمات و “سخت گیری” ها، در برلین و دیگر شهرهای آلمان صورت گرفت و چندین تجمع و تظاهرات در برلین برگزار شد، که کانون پناهندگان هم از سازمان دهندگان آن ها بودند.
در سال گذشته هم در ایالت برلین وهم در سراسر آلمان قول هایی برای بهبود وضعیت پناهجویان، بویژه کسانی که چند سال است در این کشور هستند و یا “تحمل” می شوند ( دارندگان به اصطلاح دولدونگ) یا آسانتر شدن کسب تابعیت و یا پیوستن خانواده، داده شده است. پی گیری این وعده ها وهمچنین دیگر خواست های محلی و یا سراسری در دستور کار کانون است.
از اوت سال ۲۰۱۰ با توافق سنات برلین مشاوره پناهجویان و افغانستانی های مقیم برلین نیز به عهده کانون گذاشته شد و کانون از آن تاریخ به مرکز مشاوره ایرانیان و افغانستانی های مقیم برلین تبدیل شد. مراجعه افعانستانی های مقیم برلین به کانون نسبت به شروع این پروژه افزایش مداومی داشته است. بخش مهمی از پناهجویان جدید در سال گذشته را افعانستانی ها و بویژه جوانان تنها تشکیل می دهند و این امر سبب افزایش فعالیت در این حوزه از کار ما شده است. خوشبختانه در چند سال گذشته نهادهای تازه ای برای افغان ها در برلین برای مشاوره پناهجویان به جمع نهادهای مشاوره ای – اجتماعی اضافه شدند که سبب راحت تر شدن زندگی روزانه برای تعداد بیشتری از پناهجویان و پناهندگان افغان شده است.
در سالی که گذشت کانون در همکاری با دیگر نهادهای مهاجرتبار و مدافعان پناهجویان چندین کنفرانس و جلسه تخصصی برای بهبود وضعیت آنان سازماندهی و برگزار کرد. تعداد ایرانی ها و افغانستانی های برلین افزایش جدی پیدا کرده و این امر به نوبه خود باعث افزایش کار کانون شده است.
در رابطه با دیگر فعالیتهای کانون می توان به ادامه همکاری در اولین مجمع علیه هموفوبی و اولین شورای مهاجران در سال گذشته اشاره کرد. در این سال ما و دیگرنهادهای مشاوره پناهجویان و مهاجرین چندین نشست در میان خود و یا با متخصصین داشتیم. همکاری در شورای پناهندگان برلین نیز همچنان به طور موثر ادامه دارد. همچنین نمایندگان کانون بطور مستمر در شبکه های کار و تحصیل برای جوانان پناهجو، شبکه مراقبت از کیفیت مصاحبه ها و آمادگی برای متقاضیان پناهندگی و نشست های سراسری آموزگاران فارسی زبان در آلمان و اروپا شرکت دارند. شبکه برلینی علیه اخراج پناهندگان افغان که در پی قدرت گیری طالبان به فعالیت برای پذیرش بیشتر پناهجویان تغییر کرد همچنان فعال است.
در سال گذشته کمک به پناهندگان و پناهجویان ایرانی و افغانستانی مقیم برلین و همراهی آنان در ادارات و موسسات همچنان مهمترین عرصه کار ما بوده است، همراهی حدود ۱۰۰ نفر در ادارات و موسسات مختلف، حدود ۱۳۲۰ مشاوره حضوری، شامل حدود ۳۱۸ مشاوره برای آمادگی تقاضای پناهندگی و مسائل مرتبط با آن، ۱۸۰۰ مشاوره تلفنی در برلین و حدود ۳۰۰ مشاوره تلفنی برای خارج از برلین و سازماندهی کورس زبان و گروهای خودیار و حضور نمایندگان کانون در محل های زندگی پناهجویان، گویای بخشی از فعالیتهای روزانه ما در سال گذشته است. مشاوره و کمک از طریق پست الکترونیکی در این سال به حدود ۶۰۰ مورد رسید. این مهم بدون همکاری داوطلبانه بسیاری از یاران و همکاران کانون ممکن نبود. از همه همراهانمان در سال گذشته متشکریم.
کانون با پروژه های متعددی برای تسهیل هر چه بیشتر مشارکت و همپیوندی ایرانیان و افغانستانی ها در جامعه جدید فعالیت می کند. پروژه زنان، پروژه مدرسه فارسی، کلاسهای متعدد یادگیری زبان آلمانی و آشنایی با کشور آلمان، مشاوره برای تحصیل، کاریابی و … از یک سو و جلسات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و رابطه منظم و مداوم کانون با دیگر نهادها، احزاب و سازمانهای آلمانی و غیرآلمانی از سوی دیگر، گوشه هائی از فعالیتهای سال گذشته کانون است. علاوه بر این به علت مشکل تر شدن پیداکردن خانه مناسب، بویژه برای پناهجویان و پناهندگان، کارگروه ویژه ای در این رابطه در شورای پناهندگان برلین تشکیل شده که نماینده کانون نیز در آن شرکت دارد. حضور دانشجویان ایرانی در برلین قابل توجه است. مشاوره با بسیاری از آنان در موارد مختلف در سال گذشته از فعالیت های کانون بود. دو پروژه جدید در سال گذشته داشتیم، اولی در همکاری با موسسه آموزشی “آینده زنان” برای مشاوره تحصیلی و کاریابی و دومی پروژه مشاوره به خانواده ها، بویژه افراد مسن، جهت حساس کردن آنها به ارائه کالاها در فضای مجازی و کیفیت آنها. در سازماندهی پنجمین کنفرانس سالانه نهادهای مهاجر تبار و مدافع پناهجویان در برلین کانون فعالانه شرکت داشت.
در مورد وضعیت تابعیت ایرانی ها در آلمان و برلین در سال گذشته شاهد موانع بوروکراتیکی، بویژه درمورد داشتن کار ثابت و نوع اقامتی که متقاضیان داشتند و بویژه سخت تر شدن چک امنیتی و طولانی بودن مدت تصمیم گیری متقاضیان بودیم که در نشست های متعدد با مسئولین ادارات بخش ها، مسئول امور مهاجران در برلین و نمایندگان احزاب در پارلمان برلین آنها را مطرح و برای رفع آنها پیشنهادهای مشخصی ارائه کردیم. از اول سال جاری میلادی اداره امور تابعیت در برلین متمرکز و دیجیتال شده و قول مسئولین برای سریعتر شدن پروسه تابعیت زیر نگاه نهادی متعددی است. مشکل تر شدن آوردن خانواده از ایران و افغانستان و چگونگی صدور ویزای مخصوص در این رابطه از دیگر موضوعات کاری ما و مقامات رسمی ادارات بود. بعلت طولانی شدن تقاضا و همچنین صدور ویزا بسیاری از دانشجویان و یا کسانی که مسئله پیوند خانوادگی داشتند، نتوانستند به موقع وارد آلمان شوند. مشاوره های چندانی برای تسهیل این موارد داشتیم.
نمایندگان کانون در این سال در جلسات عمومی، در مصاحبه های مطبوعاتی و از طریق رسانه های ایرانی محلی یا سراسری در توضیح قوانین و امکانات جدید به جامعه ایرانی فعال بودند. خروج اجباری بسیاری از فعالان سیاسی از ایران و اقامت آنها در ترکیه، یونان، شمال عراق و یا در کشورهای “جاده بالکان” ابعاد جدیدی از کار را برای کانون در پی داشت. انبوهی از جلسات، مصاحبه ها، گزارش ها و نشست ها با مسئولان احزاب و نهادهای دولتی و غیردولتی، و همچنین شرکت منظم در جلسات نهادهای حقوق بشری، پناهندگی و مهاجرین، موقعیت هائی بوده اند که به واسطه آنها دست اندرکاران و افکار عمومی با خواست ها و مشکلات ایرانیان و افغانستانی های مقیم برلین آشنائی بیشتری پیدا کنند وخواست های آنان مورد بررسی قرار گیرند.
برشمردن این نکات مانع از آن نمی شود که به مشکلات بزرگی که با آنها روبرو هستیم اشاره ای نکنیم. به عنوان نمونه بودجه مدرسه فارسی کانون از ابتدای سال ۲۰۰۷ کاملا قطع شده است، ولی در سال گذشته علاقه به یاد گیری در میان کودکان بیشتر شده و ما در سه مکان در برلین کورس های خود را چه حضوری و چه آنلاین ارائه می دهیم. با تمام این مشکلات در سال گذشته برنامه ها و دوره های متعدد و جدیدی بویژه برای تازه واردین ایرانی و افغانستانی، زنان و همچنین مشاوره حقوقی رایگان برگزار شدند. به علت تعداد زیاد مراجعین، کانون به همکاران افتخاری برای همراهی پناهجویان بعنوان مترجم نیازمند است و دست کمک به سوی کسانی دراز می کند که چند ساعتی در هفته وقت داشته و به زبان های آلمانی و فارسی یا دری مسلط باشند. وبسایت و فیس بوک کانون در سال گذشته نیز مورد استفاده قابل توجهی قرار گرفت. اخبار و گزارشات مهم پناهندگی و مهاجران و گزارشات فعالیت های کانون در شبکه های مجازی برای عموم قابل دسترسی هستند. متاسفانه درج اخبار و اطلاعات نادرست و گمراه کننده، بویژه در حوزه مهاجرت، پناهندگی، ویزا کار یا دانشجوئی و یا دوره های تخصصی در فضای مجازی بیداد می کند؛ دادن اطلاعات درست و قابل اتکاء، مشاوره با کسانی که بویژه در ایران این مسائل را دنبال می کنند و در فکر خروج از کشور هستند و تعدادشان هم روز به روز بیشتر می شود، از کارهای مهم ما در سال گذشته بود.
علاوه بر وظایف روزانه فوق، کانون پناهندگان فعالانه علیه نقض روزانه و سیستماتیک حقوق بشر در ایران، که عامل اصلی فرار و آواره گی پناهندگان ایرانی است، فعالیت کرده و در سطوح مختلف سعی در برجسته کردن آن در مجامع ایرانیان و جوامع بین المللی، بویژه در رسانه های عمومی آلمانی، داشته و در این راستا حرکات اعتراضی متعددی را راسا و در بسیاری موارد در همکاری و اتحاد با دیگر نهادها، سازماندهی کرده است.
پناهندگان، تبعیدیان و مهاجران ایرانی،
امیدواریم که مبارزات مردم ایران برای دمکراسی، آزادی و برابری روزی به ثمر نشیند و مردم کشورمان بهاران را در ایرانی دمکراتیک جشن بگیرند.
کانون پناهندگان سیاسی ایرانی– برلین
(مرکز مشاوره برای ایرانیان و افغانستانی های مقیم برلین)
(مارس ۲۰۲۴– فروردین ۱۴۰۳)
