روز دوشنبه استقبال از رئیس جمهور فدرال آلمان در ترکیه با درگیری آغاز می شود. تظاهرکنندگان حامی فلسطین شعار «آلمان قاتل» سر می دهند.
اشتاین مایر دیپلمات است – با یک سیخ دونر کباب برلین در چمدانش. این در پروتکل سفر رئیس جمهور فدرال به ترکیه برنامه ریزی نشده بود.
روز دوشنبه هنگامی که فرانک والتر اشتاین مایر در ایستگاه قطار تاریخی سیرکچی استانبول بازدید می کند و از روایت سفر کارگران مهاجر ترک به آلمان در دهه ۱۹۶۰ مطلع می شود – فریادهای خشمگین از سکوی مقابل به گوش می رسد. ده ها نفر زن و مرد با پوسترهایی در دست همراه با تکان دادن پرچم فلسطین شعار می دهند: «آلمان حامی نسل کشی!» – “آلمان قاتل کودک!” یا: “غزه را آزاد کن!” تصویر چهره اشتاین مایر روی یکی از پوسترها دیده می شود – در کنار آدولف هیتلر و نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو. پلیس استانبول تظاهرکنندگان را عقب می راند اما مانع شعار دادن و اعتراض آنها نمی شود.
بسیاری از مردم ترکیه از همبستگی آلمان با اسرائیل انتقاد می کنند. در حالی که آلمان و اتحادیه اروپا حماس را به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه بندی کرده اند، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از آن حمایت می کند. او آخر هفته گذشته در استانبول از اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس پذیرایی کرده است.
در برنامه سفر رئیس جمهور آلمان دیدار با اردوغان پیش بینی شده و او با اردوغان دیدار حضوری خواهد داشت. اما نه در نخستین روز. اشتاین مایر عصبانیت رئیس جمهور ترکیه را می شناسد و در سال های اخیر گهگاه با او درگیری شخصی داشته است. بازدید فعلی وی پتانسیل زیادی برای درگیری با اردوغان دارد. مسائل بحث برانگیزی در مناسبات رسمی دو دولت در جریان است – از جمله نواقص ترکیه در زمینه دموکراسی و حقوق بشر یا حمایت فعلی این کشور از حماس.
بنابراین، برنامه ریزان دفتر رئیس جمهور فدرال آلمان برای دیدار اشتاین مایر یک روال غیرعادی ارائه کرده اند. رئیس جمهور فدرال آلمان روزهای اول و دوم حضور خود در ترکیه، اردوغان را نادیده می گیرد. او پیش از دیدار با اردوغان در روز چهارشنبه، با سیاستمداران مخالف و نمایندگان جامعه مدنی ملاقات می کند. به یک معنا و ظاهرا سفر او اساسا برای ترکیه اردوغان نیست، بلکه برای ترکیه ای است که ممکن است روزی در آینده باشد.
ترکیه پس از اردوغان دموکراتیک تر؟
سفر اشتاین مایر به ترکیه در حالی انجام می شود که تحولات زیادی در نظام سیاسی ترکیه به وجود آمده است. در انتخابات محلی چند هفته پیش، حزب عدالت و توسعه اردوغان بدترین شکست را در ۲۰ سال حکومت خود متحمل شد. اکثریت شهروندان ترکیه در این انتخابات با ریختن بیشترین آرا به سود اپوزسیون، به اردوغان رئیس جمهور خود حدود قدرت او را نشان دادند. اشتاین مایر قصد دارد در دیدار و گفتگوهای خود در محل از نزدیک بررسی کند تحولی که با انتخابات شروع شده به کجا می‌تواند منجر شود – شاید به ترکیه لیبرال‌تر و دموکراتیک‌تر پس از اردوغان؟
اکرم امام اوغلو مخفف چنین ترکیه ای است. شهردار استانبول ستاره جدید سیاست ترکیه است – چراغ امیدی که برخی او را رئیس جمهور بعدی می دانند. امام اوغلو اولین چهره سیاسی طرف گفتگوی اشتاین مایر در ترکیه است که قطعاً می توان آن را به عنوان یک سیگنال درک کرد. با این همه رئیس جمهور آلمان از این غافل نیست که بهبود مناسبات اقتصادی طرفین و خداقل ریل گذاری گفتگوی اولیه آن در برلین به وی سپرده شده است.
سفر به منطقه زلزله زده
اشتاین مایر همچنین از منطقه زلزله زده ترکیه از جمله غازی انتپ بازدید خواهد کرد. شهر نورداغی که زمانی ۴۲۰۰۰ نفر سکنه داشت، در این فاجعه تقریباً نصف آن ویران شد. حدود ۲۵۰۰ نفر کشته شدند. اشتاین مایر می خواهد از یک مرکز اقامتی برای زلزله زدگان ترکیه و سوریه در آنجا بازدید کند. بر اساس آمار رسمی، تنها در ترکیه بیش از ۵۳ هزار نفر در زلزله جان باختند. هزاران نفر نیز در سوریه کشته شدند. در آن زمان، دولت فدرال آلمان به هر دو کشور قول کمک به ارزش ۲۳۸ میلیون یورو را داد. مبلغ هنگفت میلیونی دیگر از طریق کمک های خصوصی اضافه شد. در آن زمان آلمان بیشترین میزان کمک های دوجانبه را ارائه کرد. علاوه بر این، بیش از ۱۷ هزار ویزا برای ترک های زلزله زده در یک روند سریع و ساده صادر شد. این بدان معناست که آنها می توانند به طور موقت یا دائم به عنوان بخشی از بستگان خانواده به آلمان بیایند.
دونرکباب اسم رمز نرمش سیاسی
در این سفر، مدیر ترک تبار یک کباب فروشی برلین رئیس‌جمهوری آلمان را با یک سیخ کباب ترکی ۶۰ کیلوئی همراهی می کند. این محموله قرار است در مراسم استقبال از اشتاین مایر آماده و توزیع شود. همراهی ۶۰ کیلو کباب ترکی موسوم به “دونر کباب” با رئیس‌جمهوری آلمان و هیئت همراه او، توجه رسانه‌های آلمان و ترکیه را برانگیخته است. روزنامه حریت نوشت: سورپرایز اشتاین مایر: او با ۶۰ کیلو کباب به ترکیه می آید. پورتال آنلاین “T24” تیتر زد: “بازدید غیر معمول اشتاین مایر – کباب و موارد دیگر”. و در رسانه آنلاین “دیکن” می توانید بخوانید: “دیپلماسی کباب: رئیس جمهور آلمان در ترکیه.”
اشتاین مایر به خبرنگاران گفته است که با این اقدام قصد دارد از نقشی که کارگران میهمان ترک در دهه شصت میلادی در بازسازی آلمان جنگ زده و احیای صنایع و معادن این کشور ایفا کرده اند، قدردانی کند.
در واقع دلیل رسمی سفر اشتاین مایر صدمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین آلمان و جمهوری ترکیه اعلام شده است. اشتاین‌مایر در طول سفر خود می‌خواهد قدردانی خود را از کارگران مهاجری که از اوایل دهه ۱۹۶۰ از این کشور به آلمان آمدند ابراز و با آن دسته از شهروندانی که تجربه مهاجرت به آلمان را دارند، گفت‌وگو کند.
به دنبال قراردادی که میان آلمان و ترکیه در سال ۱۹۶۱ بسته شد،، صدها هزار ترک به عنوان “کارگر مهمان” راهی آلمان شدند. این کارگران دارای قراردادی ۵ ساله بودند و تصور می رفت که پس از این ۵ سال به کشور خود بازگردند، اما اراده آنها برای ماندن، همراه با نیاز شدید آلمان به نیروی کار، به اقامت ماندگار نسل اول و نسلی های بعدی در آلمان منجر شد. جمعیتی که در ساختن آلمان در همه ی عرصه های تولید، فنی، حرفه ای و اقتصادی مشارکت کرد اما نگذاشتند سهم آن که حالا از مرز سه میلیون نفر گذشته است در تصمیمات این کشور از حضور چند چهره در مجلس و یا شهرداری این و آن شهر فراتر برود.
واقعیت این است که اشتاین مایر برای دلجویی از کارگران، یادآوری رعایت حقوق بشر به اردوغان و یا همبستگی با مخالفان حزب حاکم به استانبول نرفته است. مناسبات دو کشور تیره است و اقتصاد آلمان برای عبور از بحرانی که با آن درگیر است نیاز به گشایش در همه ی عرصه ها دارد. دپیلماسی دونر کباب قرار است اشتیاق سیاستمداران و اقتصاد ترکیه را به دونر آلمانی برانگیزد و گرهی از کار اقتصاد درمانده را بگشاید. روز چهارشنبه بعد از دیدار اشتاین مایر و اردوغان بیشتر معلوم می شود که این سیاست تا چه اندازه در باز مردن اخم های رئیس جمهور اردوغان و روغن کاری مناسبات اقتصادی طرفین موثر بوده است.
