پنجاه و دو سال بعد از واقعه ی شانزدهم آذر ماه دانشگاه تهران، دانشجویان در ایران، برای بزرگداشت روز دانشجو، در شرایطی دشوارتر از گذشته قرار دارند. حکومت مانع از برگزاری مراسم درخور و مناسبی از سوی دانشجویان شده است. بسیاری از ابتکارات دانشجویان در دانشگاه های مختلف برای بزرگداشت این روز، با مخالفت هیات نظارت و دستور و فشار مقامات حکومتی لغو شده است. نه تنها اجازه ی برگزاری آزادانه تجمع از دانشجویان سلب شده؛ بلکه همزمان تهاجم شدید سیاسی و ایدئولوژیک علیه جنبش دانشجویی تشدید شده است. محتوی اصلی این فشارهای سیاسی – ایدئولوژیک که زیر نام مخالفت با «رادیکالیسم» و «افراط» و «آشوب» صورت می گیرد، تضعیف جنبش مستقل دانشجویی است. همه ی جناح های حکومت، هر یک به سهم خود و با ابزار ویژه ای که در اختیار دارند، می کوشند مانع رو در رویی جنبش دانشجویی با حکومت استبدادی شده و با تشدید فشار بر دانشجویان فعال و تقویت نهادها و جریان وابسته به حکومت در دانشگاه ها، حرکت دموکراتیک و مستقلانه ی جنبش دانشجویی را سرکوب کنند.
ایجاد چنین وضعیتی نه تنها ناشی از تشدید سرکوب و اختناق در جامعه، بلکه همچنین بهایی است که جنبش دانشجویی برای اتخاذ خط مشی دموکراتیک و مستقلانه ی خود می پردازد. کسان بسیاری هستند که از «رکود» جنبش دانشجویی در سال های اخیر سخن می گویند. هر چند این واقعیت درست است که جنبش دانشجویی در ایران نسبت به چند ساله گذشته از شرایط دشوارتر و فعالیت کمتری برخوردار است، اما در اندیشه ی سیاسی حاکم بر فعالین دانشجویی، تحولات بزرگ و امیدبخشی صورت پذیرفته است. در آستانه ی روز دانشجو در سال هزار و سیصد و هشتاد و چهار، جنبش دانشجویی از نظر سیاسی و تفکرات حاکم بر فعالین آن، گام ها نسبت به سالهای اولیه ی جنبش اصلاحات – که دوران شکوفایی جنبش دانشجویی خوانده می شود – جلوتر آمده و بیش از پیش بر یک خط مشی دموکراتیک و تحول خواهانه متکی شده است. رسوبات تفکر فلج کننده ای که به نام «اصلاحات» بر فعالین این جنبش حاکم شده بود، جای خود را به افکار و اندیشه های تازه ای داده است. این افکار و اندیشه ها، چشم اندازهای امیدبخشی نیز در برابر جنبش دانشجویی گشوده است، که به طور عمده در دوری از حکومت (استبدادی) و تلاش برای پیونده با توده ی دانشجو و توده ی مردم قابل مشاهده است.
اتکا به توده ی دانشجو در توجه فعالین دانشجویی به خواست های صنفی و رفاهی دانشجویان متجلی شده است. این فعالین بعد از تجاربی تلخ، دریافته اند به جای آن که سربازان حکومت یا احزاب سیاسی رسمی در دانشگاه ها باشند و نیرو و امکانات خود را صرف تحقق شعارها و هدف های حکومت و یا احزاب وابسته به آن سازند، باید مدافع و بیانگر خواست های دانشجویان کشور بوده و با دفاع از این خواسته ها، جنبش دانشجویی را به توده ی دانشجو پیوند بزنند و آن را به یک جنبش واقعی تبدیل کرده از انحصار دانشجویان پیشرو و سیاسی بیرون آورند. گسترش حرکات اعتراضی صنفی در دانشگاه ها که نشانه ی ده ها مطالبه ی کوچک و بزرگ دانشجویان است، بیانگر پتانسیل گسترده ای است که در این عرصه وجود دارد و به عنوان نیرومندترین عامل، در جهت جلب توده ی دانشجو به مشارکت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی عمل می کند.
در همین حال، دریافت این نکته ی مرکزی که دانشجویان به تنهایی نیروی موثری نیستند و آن جه می تواند نقش آن ها را به عنوان حاملین جنبش دموکراسی خواهی در کشور ما، به نقشی تاثیرگذار تبدیل سازد، بازتاب خواست های آن ها در سایر اقشار جامعه و پیوند آن ها و جنبششان با سایر فعالین سیاسی و اجتماعی و جنبش های موجود در کشور است، فضای تازه ای را در برابر فعالین جنبش دانشجویی گشوده و خواهد گشود. راز تداوم و شکست ناپذیری جنبش دانشجویی ضدسلطنتی ایران در سال های پیش از انقلاب، که در شرایطی چه بسا دشوارتر از امروز مبارزه می کرد، همین نکته یعنی تبدیل جنبش دانشجویی به حامی مبارزات اقشار و طبقات گسترده و در درجه ی اول زحمتکش جامعه باز می گشت که به طور سمبلیک در تلاش دانشجویان برای نزدیکی با جنبش کارگری تجلی می یافت. سرکوب خشونت آمیز جریان های چپ دانشجویی که حاملین اصلی این تفکر بودند، در انقلاب فرهنگی و تمام سال های بعد از آن، این سمت گیری در جنبش دانشجویی را متوقف کرد. اما ظهور نسل جدیدی از فعالین دانشجویی با آرمان خواهی چپ و همچنین بی اعتباری اندیشه های اصلاح طلبانه، که «مبارزه» را در کشاکش های درون حکومت خلاصه کرده بود، بار دیگر فعالین جنبش دانشجویی را به ضرورت چنین پیوندهایی متقاعد ساخته است. در یک ساله ی اخیر اقدامات و ابتکارات قابل توجهی در جهت نزدیکی نمایندگان جنبش دانشجویی با نمایندگان جنبش کارگری و سایر اقشار اجتماعی در جامعه صورت گرفته است. با تداوم چنین سمت گیری دانشجویان نشان خواهند داد نه فقط در فکر آزادی، که در غم نان مردم هم هستند و نان و آزادی را به یک سان برای مردم طلب می کنند.
