سودان هفته‌ها است که موجی از خشونت را از سر می‌گذراند، پس از آن‌که جنگ قدرت بین رهبران نظامی رقیب، عبدالفتاح البرهان و محمد حمدان دقلو، معروف به حمیدتی، به کشمکش‌های نظامی تبدیل شد. تا کنون صد‌ها نفر کشته و هزاران نفر مجروح شده‌اند. بیش از ۳۰۰۰۰۰ هزار نفر مجبور شده‌اند خانه و کاشانه خود را ترک کنند.
ژنرال حمیدتی و ژنرال البرهان در سال ۲۰۲۱ متحد شده و علیه جنبش انقلابی سودان که در حال بسیج مردم برای دموکراسی بود، کودتا کردند. آن‌ها اکنون علیه یک‌دیگر مسلحانه می‌جنگند.
آمریکا و دیگر دولت‌های غربی به کودتا مشروعیت بخشیدند و پس از آن سعی کردند رهبران آن را در مذاکره‌ها شرکت دهند. درگیری‌های جاری شکست این سیاست را ثابت می‌کند. آن‌ها این سیاست را تنها از زمان کودتا دنبال نکردند: دیپلمات‌های غربی از سال ۲۰۱۹ مصرانه خواهان همکاری و تقسیم قدرت بین دو ژنرال بودند. با این استدلال که سودان از این راه دوباره به حکومت غیر‌نظامی دست خواهد یافت.
اما کمیته‌های مقاومت که دیکتاتور عمر البشیر را سرنگون کردند، در جریان شعله‌ور شدن درگیرهای اخیر به سازماندهی حمایت از غیر‌نظامی‌ها پرداختند. کوشش‌های آن‌ها زمینه آینده بهتری را برای سودان و مردم آن آماده می‌کند.
کشوری در جنگ غرق می‌شود
پایتخت سودان هفته‌ها است که به‌شدت در حال مسلح شدن است. سربازها و خودروهای نظامی ارتش سودان(اس.آ.اف)[۱] و نیروهای پشتیبانی سریع(ار.اس.اف)[۲] چهره پایتخت و بسیاری از شهرهای دیگر را پیش از کودتای ۲۰۲۱ شکل داده بودند. پیوند شبه‌نظامیان ار.اس.اف به شبه‌نظامیان جنجوید در دارفور باز می‌گردد.
اما درگیری‌های کنونی کیفیت دیگری دارد و در تقابل شدید با گزارش‌های رسمی است که بر اساس آن پیشرفت‌های بزرگی بین شرکای نظامی سابق و حکومت انتقالی ناموفق به‌دست آمده است. ادغام اس.آ.اف و ار.اس.اف نکته تعیین کننده این برنامه بود.
صبح روز ۱۵ آپریل درگیری‌های بین اس.آ.اف به‌رهبری البرهان و اس.آ.اف حمیدتی آغاز شد. هواپیماهای نظامی طی چهار ساعت پایتخت را بمباران کردند. هر دو طرف دارای تاسیساتی در مناطق مسکونی هستند. از جمله مقر مرکزی ارتش و ساختمان‌های مختلفی که ار.اس.اف به عنوان پادگان از آن‌ها استفاده می‌کند، وضعیتی که پایتخت را به انبار باروت تبدیل کرده است.
پشت شعار معترضین، »ارتش باید به پادگان‌ها برگردد، ار.اس.اف باید منحل شود!« تنها خواست عدم دخالت ارتش در سیاست نیست، اکنون مسئله برسر عقب‌نشینی واقعی جنگ‌جویان از مناطق مسکونی است.
قدرت مردم
از زمان کودتای ۲۵ اکتبر ۲۰۲۱، بیش از یک‌سال است که نیروهای مقاومت سودان از طریق کمیته‌های محله‌ها تجمع‌های هفتگی برگزار می‌کنند. آن‌ها خواهان آموزش و مراقبت‌های بهداشتی رایگان، امنیت عمومی، عقب‌نشینی نظامیان و انحلال ار.اس.اف هستند.
دیپلماسی بین‌المللی که فعالیت خود را در درجه اول بر گفتگو بین کودتاگران متمرکز کرده بود، معترضین را جدی نگرفت. خواسته‌های آن‌ها غیر‌واقعی و ساده لوحانه قلمداد شدند. اما کمیته‌های مقاومت فعالیت‌های خود را در محله‌ها ادامه دادند. آن‌ها علیه رژیم کودتا اعتراض کردند و در روند مذاکرات سراسری در باره آینده سودان شرکت کردند.
بیش از هشت‌هزار کمیته در این پروسه شرکت داشتند که در منشور انقلابی استقرار حاکمیت مردم بازتاب یافت. این منشور خواهان بازسازی اساسی دولت است که از ارگان‌های محلی تا مجلس قانون‌گذاری سراسری را در بر می‌گیرد تا بتواند دولت را انتخاب کرده و برآن نظارت کند.
کمیته‌ها برنامه کار خود را به عنوان مسیری در جهت صلح پایدار معرفی کردند که به مهمترین معضل‌های مردم سودان توجه داشته و امکان مشارکت برابر آن‌ها را در فرایند تصمیم‌گیری‌های سیاسی تامین می‌کند. سیاست‌مداران حرفه‌ای در داخل و خارج کشور نظرات کمیته‌ها را نادیده گرفته و برخوردی تمسخر‌آمیز داشتند.
خود کفایی
زمانی‌که جنگ آغاز شد، تجربه سیاسی سازماندهی گسترده توده‌های مردم عاملی بود که آن‌ها را نجات داد. کمیته‌های محله‌های خارطوم در دومین روز درگیری‌ها بیانیه مشترکی منتشر کرد و موضع خود را توضیح داد و اعلام کرد که:» ما بی‌طرف نیستیم چون علیه نظامی کردن کشورمان به‌شیوه مسالمت‌آمیز مقاومت می‌کنیم«. بیانیه البرهان و حمیدتی را دشمنان انقلاب سودان معرفی کرد و از مردم خواست که متشکل شوند و امور خود را خود به‌دست گیرند. این نظر هنوز هم از اقبال گسترده‌ای برخوردار است، با این‌که اس.آ. اف و ار.اس.اف هر دو در تبلیغات خود ادعا می‌کنند که مدافع منافع مردم و انقلاب آن‌ها هستند.
اما این کمپین‌های تبلیغاتی موفقیت چندانی نداشته‌اند، چرا که جبهه مقاومت همچنان به رفع نیازهای روزمره مردم کمک می‌کند. این واقعیت که اس.آ.اف و همچنین ار.اس.اف از زبان و خواسته‌های انقلاب کپی‌برداری می‌کنند تا برای مقاصد جنگی خود تبلیغ کنند، نشان می‌دهد که سازمان‌های انقلابی ـ که از طرف اغلب سازمان‌های بین‌المللی نادیده گرفته شده‌اند ـ سیاست سودان را دگرگون کرده‌اند.
عدم امکان پیروزی سریع
با وجود وعده اس.آ.اف مبنی بر پیروزی سریع بر »شورشی‌ها«، درگیری‌ها همچنان ادامه دارد، این در حالی است که ار.اس.اف به خود می‌بالد که در مقابل »کودتاچی‌ها« دست بالا را دارد. در واقع پایان سریع درگیری قابل رویت نیست. ار.اس.اف بخش‌های بیشتری از پایتخت را اشغال کرده است. از جمله بیمارستان‌ها و نیروگاه‌ها. اس.آ.اف بی‌رحمانه مناطق مسکونی و مدارس را بمباران می‌کند.
اولویت ارتش باز‌پس‌گیری کاخ ریاست‌جمهوری و ایستگاه فرستنده رادیو سراسری بود. برای بیرون راندن ار.اس.اف از بیمارستان‌ها، نیروگاه‌ها و سایر موسسه‌هایی‌که مورد استفاده مردم هستند، اقدام چندانی نشده است. ارتش سودان چند دهه است که بخش بزرگی از بودجه دولتی را در اختیار دارد. حال روشن است که این نهاد به‌دلیل فساد، ناکارآمدی و برآمد یک جایگزین خصوصی ـ در این مورد شبه‌نظامیان ار.اس.اف ـ تضعیف شده است.
»نه به جنگ، آری به انسان‌ها«
انجمن‌های همسایگان در محلات با استفاده از پیام‌رسان‌هایی مانند واتس‌آپ تشکیل شدند تا احتیاجات مردم را تامین کنند. از جمله اطلاعاتی را به اشتراک گذاشتند که کدام فروشگاه‌‌ها و نانوایی‌ها باز هستند، کجا آب و برق در دسترس است و راه‌های خروجی امن از بخش‌های خطرناک شهر کدامند. این گروه‌ها در حین درگیری‌ها و از هم‌گسیختن زیرساخت‌های شکننده خارطوم، شروع به بازگشایی دوباره کلینک‌ها کردند. در حالی‌که ساکنان پایتخت به مناطق دیگر می‌گریختند، کمیته‌های مقاومت در سراسر کشور اسکان پناهندگان را سازماندهی کرده و تهیه غذا و دارو برای آن‌ها را به‌عهده گرفتند.
در کنار جاده‌های ارتباطی از خارطوم به سایر نقاط کشور، جوانان برای مردمی که در حال فرار بودند، آب و غذا تهیه کرده و آن‌ها را به روستاهای خود دعوت می‌کردند. هنگامی‌که هزاران زن و مرد سودانی در مرز مصر گرفتار شدند، جایی‌که هیچ‌کدام از سازمان‌های بین‌المللی حضور نداشتند، کمیته‌های مقاومت ابتکار عمل را به‌دست گرفتند. کمیته مقاومت نزدیکترین شهر، دونگولا، ارسال مایحتاج ضروری به منطقه مرزی را سازماندهی کرد.
در این فاصله مراکز تازه تاسیس اوژانس با هماهنگی کارشناس‌های فنی تامین دوباره جریان برق را به‌پیش بردند. این نمونه و نمونه‌های دیگر نشان می‌دهد که کمیته‌های مقاومت شعار »نه به جنگ« را با حمایت عملی از انسان‌ها کامل کرده‌اند.
فاجعه دیپلماتیک
دیپلمات‌های بین‌المللی از خارطوم گریخته و در پایتخت موقت جدید، پورت سودان، مستقر شده‌اند. آن‌ها بدون بررسی انتقادی عدم موفقیت رویکردهای پیشین خود، مذاکره با طرفین درگیری را ادامه دادند و مکرر اعلام آتش‌بس کردند که همه با شکست مواجه شد. این اعلامیه‌ها و بدتر شدن همه چیز پس از اعلام هر آتش‌بس مورد تمسخر و شوخی مردم قرار دارند.
این دیپلمات‌ها همان کسانی هستند که »توافق‌نامه همکاری« ناموفق با ارتش را به‌مردم سودان تحمیل کردند و قرارداد صلح جوبا را نوشتند که رد‌پای کودتا مستقیما در آن قابل تشخیص است. آن‌ها پیشتر حامی مشروعیت دادن به ژنرال‌ها با وجود جنگ‌ها و کودتاهای نظامی‌شان بودند، حال در نقش کارشناسانی ظاهر می‌شوند که بهتر از همه می‌دانند چگونه باید به خشونت پایان داد، بدون این‌که مسئولیت شکست فاجعه‌بار استراتژی خود را به‌عهده بگیرند. بنابراین به‌سختی می‌توان به نقش مثبت جامعه بین‌المللی امیدوار بود.
این امر نه تنها برای سودان، بلکه برای بسیاری از درگیری‌ها در دیگر مناطق جهان که منطق فاسد دیپلماسی بین‌المللی معامله با جنایت‌کاران جنگی را بر رفع ریشه‌های بی‌عدالتی و درگیری‌ها ترجیح می‌دهد، صادق است. دیپلمات‌ها به نام »واقع‌گرایی« از ساختار قدرتی حمایت کردند که دسترسی اس.آ.اف و ار.اس.اف را به تسلیحات و دارایی‌های سودان تامین می‌کند ـ ظاهراً با این تصور که آن‌ها از این منابع برای استحکام قدرت خود استفاده نمی‌کنند.
در مقابل مردم سودان رویکردی حقیقتاً واقع‌بینانه و دیرپای در رابطه با جنگ دارند. آن‌ها هرچه بر زندگی و منابع خود کنترل بیشتری داشته باشند، قدرت ژنرال‌ها بیشتر کاهش می‌یابد. این طرح انقلابی شانس پایان دادن به درگیری‌ها را از طریق سازماندهی سراسری جبهه مقاومت در خود دارد.
سازمان‌های بین‌المللی مستقر هیچ‌گاه در این امر حامی مردم سودان نخواهند بود: آن‌ها هیچ علاقه‌ای به دموکراسی واقعی در کشوری که در حال تحقق اراده مردم است، ندارند. زنان و مردان سودانی تنها می‌توانند به حمایت سایر انقلابیون و مبارزان صلح و عدالت امیدوار باشند که خواهان پاسخ‌گویی دیپلماسی بین‌المللی و پای‌بندی آن‌ها به اصول اخلاقی هستند. حمایت رفقای ما در سراسر جهان برای جلوگیری از ویرانی بیشتر توسط مداخله بین‌المللی در سودان اهمیتی تعیین کننده دارد. این شعار همچنان معتبر است:»نه به جنگ، آری به انسان‌ها!«
منبع:
https://jacobin.de/artikel/ohne-demokratie-wird-es-im-sudan-keinen-frieden-geben/
[۱] The Sudanese Armed Forces(SAF)
[۲] Rapid Support Forces(RSF)
