(مافیا بر بهداشت و درمان کشور خیمه زده است)
آمارهای سالانه نشان می دهند که حوزه ی سلامت در کنار تسلیحات و مواد مخدّر، پولسازترین حوزه ها در تجارت جهانی هستند و درحوزه ی سلامت نیز، اولین تجارت پولساز، حوزه ی داروست. درحکومت اسلامی ایران، بزرگترین فساد در همین حوزه و به شکل سیستماتیک جریان دارد و مشکلات ناشی از کمبود دارو و یا ساخت، تولید، واردات و عرضه ی داروهای بی کیفیت نیز از همینجا سرچشمه می گیرد و سازمان غذا و دارو نیز بعنوان تاریکخانه ی این مافیا عمل می کند. به موجب قانون، ۱۰ وظیفه ی اصلی بر عهده ی سازمان غذا و دارو گذاشته شده که تدارک، خرید و عرضه ی دارو، شیرخشک، تجهیزات واقلام پزشکی، از مهمترین آنهاست. سازمانی که سالانه میلیاردها دلار بودجه دریافت می کند و حوضه ی فعالیتش نیز شامل تحریم های بین المللی نمی گردد، بستری مناسب برای فعالیت های مافیائی است. در سال ۱۳۹۸ خبری در نشریات ایران منتشرشد که از گم شدن ۱.۳ میلیارد یورو در وزارت بهداشت و درمان حکایت می کرد. قرار بود این پول، برای واردات تجهیزات پزشکی هزینه شود اما تا امروز مشخص نیست که با این پول چه چیزی وارد شده و در اختیار چه کسی قرار گرفته است. بعدها، وزیر بهداشت اسبق ایران، از “فساد سازمانیافته ” در این وزارتخانه، بویژه سازمان غذا و داروی آن، پرده برداشت. بزودی مشخص شد که “هلدینگ برکت” که شاخه ای از “ستاد اجرائی فرمان ۸ ماده ای امام” است و خود تحت نظر رهبری ایران قرار دارد، مدتهاست که سازمان غذا و داروی ایران را قبضه کرده است به نحوی که دیگر نمی توان تمایزی میان وزارت بهداشت و هلدینگ برکت قائل شد. تقریباً همه ی اعضای هیئت مدیره ی گروه داروئی برکت، مواضع حساس را در وزارت بهداشت و درمان ایران اشغال کرده اند.
معهذا، وزیربهداشت دولت ابراهیم رئیسی در ابتدای سال ۱۴۰۲ در مصاحبه ای گفت: “مطمئناً امسال کمبود دارو نخواهیم داشت و دولت اجازه نمی دهد کوچکترین مشکلی دراین زمینه بوجود آید.” اما اکنون، درآستانه ی سه ماهه ی آخر این سال، نه تنها وعده ی مزبور تحقق نیافته، بلکه یافتن برخی داروها در ایران، دشوارتر گردیده و بقول عوام، ازخرید تریاک و هروئین نیز مشکل تر شده است. بیماران خاص (هموفیلی، ام-اس و…) بیشترین فشار را از کمبود و گرانی دارو تحمل می کنند. به گفته ی رئیس سابق مرکز هموفیلی ایران، داروئی بنام “امی سی زوما “(Emicizumab) که بانام تجاری “هملیبرا” (Hemlibra) تولید می شود و بیماران هموفیلی باید هر ماه آنرا تزریق کنند، اصولاً درلیست داروئی ایران (فارماکوپه) قرار نگرفته و لذا باید از بازار سیاه و به قیمت گزاف تهیه شود. اکنون دسترسی به برخی داروهای شیمی درمانی چون فلوتامید (Flutamid)، دیفرلین (Dipherline)، زومتا (Zometa)، اربیتکس (Erbitux)، و اینفلیکسیماب (Infliximab)؛ داروهای ضدآسم و ریوی چون سیمبیکورت (Simbicort)، سالمترول (Salmeterol)، سروفلو (Seroflo)، وآتروونت (Atrovent)؛ و داروهای قلبی عروقی چون آمیودارون (Amiodarone)، لیزینوپریل (Lisinopril)، وارفارین (warfarin)؛ وداروهای ام-اس چون اکستاویا (Extavia)، آوونکس (Avonex)، و بتافرون (Betaferon)، بسیاردشواراست. این لیست بسیارطولانی ترازاقلام ذکرشده است و نگارنده فقط به برخی از اقلامی که خود با آن سروکارداشته بسنده نموده است والا داروهای مربوط به تالاسمی، اعصاب و روان، پیوند کلیه و کبد، و در مقاطعی حتی داروهای ساده ای چون دیکلوفناک، آزیترومایسین، سفالکسین و غیره نیز در این لیست می گنجند. کمبود دارو اکنون در ایران، به نقطه ی بحرانی خود رسیده است و حتی برخی از رسانه های حکومتی نیز وضعیت دارو در کشور را “هشداردهنده” ذکر می کنند. براستی مسئول به خطرافتادن جان میلیونها ایرانی کیست؟ حکومت ایران، استکبار جهانی و تحریمهای بین المللی را مسئول این کمبود معرفی می کند. اما مردم، چنانکه در جنبش “زن، زندگی، آزادی” نشان دادند ،علت این کمبودها را، تاریکخانه ی حکومت مذهبی ایران و مافیای دارو می دانند. آنها شعار می دادند: “دشمن ما همینجاس، دروغ میگن آمریکاس!”.
درچهاردهه ی اخیر، کمبود دارو همیشه در ایران وجود داشته اما اکنون، بدلیل شیوع فساد و خویشاوند سالاری (Nepotism)، آنچنان ابعاد گسترده ای بخود گرفته که قبلاً سابقه نداشته است. میلیون ها نفر از زحمتکشان و مقرری بگیران، سنگینی بارسودجوئی مافیای دارو را بردوش خود حس می کنند. بیشتر این افراد، تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار دارند که نهادی ورشکسته است و به انحای مختلف، از زیر بار تعهدات خویش شانه خالی می کند. شرکت بیمه ی تکمیلی “آتیه سازان حافظ” نیز که باید هزینه ی دارو و درمان مقرری بگیران را بپردازد، ورشکسته محسوب می شود و بیشتر داروخانه ها و موسسات درمانی، قرارداد خود را باآن لغو کرده اند. برخی پزشکان نیز به بیماران خود توصیه می کنند که از نمونه ی خارجی داروهای تجویزشده استفاده کنند که البته این داروها مشمول تعهدات بیمه نمی شوند. پزشکان بخوبی می دانند که اغلب داروهای ساخت ایران، بدلیل عدم رعایت استانداردها و استفاده از مواد اولیه ی بی کیفیت، می توانند آسیب جدّی به بیمار وارد کنند.
درحال حاضر، سه هولدینگ، حدود ۶۶ درصد بازار داروئی کشور را در اختیار دارند که عبارتند از سازمان تامین اجتماعی از طریق شرکت سرمایه گذاری “شستا”؛ ستاد اجرائی فرمان ۸ ماده ای امام ازطریق شرکت داروئی “برکت”؛ و بانک ملی از طریق شرکت سرمایه گذاری توسعه ی ملی (شفادارو). شستا بزرگترین هلدینگ داروئی کشور است که ۹ کارخانه ی تولید داروهای انسانی بابیش از ۸۰۰ قلم دارو در ۳۲ حوزه ی درمانی، و ۳ کارخانه ی تولید محصولات دامی در گروه های آنتی بیوتیک، ضد انگل، هورمونها، بیهوش کننده ها، بی حس کننده ها، ضدالتهاب ها، سوء هاضمه، محرکهای رشد، ضدعفونی کننده ها، ویتامین ها، الکترولیتها، نهاده های تغذیه ای و برخی گروههای درمانی دیگر را شامل می شوند. حداقل ۳۰ شرکت داروئی، از جمله شرکت عظیم داروپخش، زیرمجموعه ی شستا می باشند. شرکتهای داروسازی جابربن حیّان، اسوه، کیمیدارو، دانا، راموفارمین، و رازی نیز زیر مجموعه ی شرکت سرمایه گذاری شفادارو می باشند. هلدینگ برکت هم ۲۵ شرکت داروئی راشامل می شود که ۷۰۰ قلم دارو تولید می کند. این هلدینگ، نخستین شهرک داروئی کشوررا بنام “شهرک داروئی برکت” تاسیس کرده است. شرکتهای خارجی مستقر دراین شهرک، از دانمارک برای تولید انسولین؛ فرانسه برای تولید تجهیزات جراحی بسته؛ انگلیس برای مکمل های داروئی؛ و آلمان برای تولید تجهیزات آزمایشگاهی هستند. گروه داروئی سبحان، نامدارترین شرکت هلدینگ برکت است. این شرکت سالها رتبه ی نخست بازارداروئی ایران را در دست داشت. و البرز دارو نیز که یکی دیگر از شرکتهای این هلدینگ است، رتبه ی چهارم این بازار را در اختیار داشت. شرکت “اکتوورکو” (Actoverco) یکی دیگر از اعضای هلدینگ برکت است که خود یک هلدینگ داروئی محسوب می شود که با شرکتهای خارجی در ارتباط است و سال قبل، بیشترین فروش را دربازار داروهای وارداتی داشت. این شرکت، بیشتراز همه ی شرکتهای داروئی، ارز ترجیحی با نرخ مرجع ۴۲۰۰ تومان دریافت کرده بدون آنکه داروئی وارد کند. اکتوورکو یک شرکت خانوادگی است که به ظاهر متعلق به خانواده ی دکتر نراقی است که خیریه ای هم به همین نام دارد. در کنار اعضای خانواده ی نراقی، به نام “پاندی وامسی کریشنا”(B.V.Krishna) با تابعیت هندی، بعنوان سهامدار و مدیر این شرکت، بر می خوریم. رسوائی قرص های سرطان زای “لوزارتان” (Losartan) که توسط شرکت هندی “هترو” (Hetero) تولید و توسط شرکت اکتوورکو درایران توزیع گردید، در کارنامه ی این شرکت به ثبت رسیده است. در حالیکه این قرص، بلافاصله در سراسر دنیا جمع آوری شد، در ایران با تاخیر فراوان و پس از ۶ ماه جمع آوری گردید. خانواده ی نراقی دارای تابعیت اسپانیائی است و از طریق شرکای هندی اش وارد این افتضاح شد اما به لطف مافیای دارو و مدد وزیر وقت بهداشت، از مجازات گریخت. در آن زمان، شرکت داروئی هترو اعلام کرد که ماده ی موثره ای که این شرکت در تولید لوزارتان استفاده کرده، دارای ناخالصی هائی است که در صورت مصرف مداوم، منجربه سرطان می شود. این ماده ی موثره بنام “نیتروزامین” (Nitrosamine) توسط شرکت اکتوورکو ازهند وارد ایران شده بود.
به این سه هلدینگ، باید نام شرکت “کوبل دارو” (Cobel Darou) را نیز افزود که بیشترین فعالیتش در زمینه ی داروهای شیمی درمانی، سرطان، قلبی عروقی، پرتونگاری، ضد میکروبی، غدد درون ریز، تنفسی، چشمی، ضد درد، و بیولوژیک است. شرکتهای داروسازی عبیدی، آلماژن دارو، و آدوراطب نیز زیرمجموعه ی کوبل دارو هستند. شرکت داروسازی عبیدی، به ظاهر یک شرکت خوشنام خصوصی است و نامش مدتهاست که در فهرست ارزبگیران غذا و دارو قراردارد. ۶۷ درصد سهام این شرکت، از آن کوبل داروست و آدوراطب نیز سهام دار آن می باشد. در هیئت مدیره ی شرکت دکتر عبیدی، نام مسئولان وزارت بهداشت و درمان در ادوار مختلف به چشم می خورد که “رسول دیناروند” و “اکبر عبداللهی” از سرشناس ترین آنها می باشند. اولی سالها ریاست سازمان غذا و دارو، و دومی مدیریت کل نظارت بر دارو و مواد مخدر را دردست داشتند. بده بستانهای عبیدی با وزارت بهداشت و درمان، سالهاست که ادامه دارد. رسول دیناروند و همسرش “فاطمه اطیابی”، عضو هیئت مدیره ی کوبل دارو، عبیدی و چندین شرکت داروئی بزرگ و کوچک دیگر هستند.
بطورکلی، صنعت داروسازی ایران، تحت کنترل سپاه پاسداران و نهادهای وابسته به رهبری این کشور است. همانطورکه اشاره شد، ستاد اجرائی فرمان ۸ ماده ای امام، ازطریق بنیاد برکت، به بخش مهمی از صنعت داروسازی ایران چنگ انداخته است. این هلدینگ، که ۶۰.۶ درصد ازسهام کارتل داروسازی البرز را در اختیار دارد، دومین کارتل بزرگ داروئی ایران محسوب می شود که البرز دارو، سبحان دارو، ایران دارو، فارابی، رازک، اکتوورکو، و چندین شرکت بزرگ و کوچک دیگر را شامل می گردد. هلدینگ برکت، به مثابه ی یکی از ارکان مافیای دارو در ایران، چهره ی واقعی خود را درجریان پاندمی کرونا نشان داد. ایران یکی از نخستین کشورهائی بود که بیشترین تعداد مبتلا به کرونا داشت و بزودی تلفات سنگینی را بدلیل کارشکنی های مافیای دارو، متحمل گردید و از نظر تلفات پاندمی، درردیف یازدهم جهان قرارگرفت. تلفات سنگین پاندمی درایران، به علت نایاب بودن داروهای ضد ویروس، ممنوعیت واردات واکسن های معتبر از خارج، و کمبود تجهیزات پزشکی (از جمله دستگاه اکسیژن) بود که البته به وفور در بازار سیاه یافت می شدند اما بعلت گرانی، از دسترس عموم مردم دور ماندند. مثلاً داروی “آمفوتریسین- بی” (Amphotericin-B) که بعد ازموج پنجم کرونا، برای درمان “قارچ سیاه” تجویز می شد، بازار سیاه پیدا کرد و قیمت آن ناگهان از ۳۰۰ هزارتومان، به ۴ میلیون تومان رسید. تلخی و دردناکی ماجرا هنگامی بیشتر می شود که به داروهائی که در بازار سیاه داروئی ایران عرضه می شوند، نمی توان اطمینان کرد. در حالیکه نیم میلیون نفر از مردم ایران جان می باختند، ورود واکسن خارجی، تحت فشار مافیای دارو، ممنوع اعلام شد و بودجه ای کلان دراختیار هلدینگ برکت قرارگرفت تا طرح نافرجام ساخت واکسن داخلی را کلید بزند. اندکی بعد، سازمان غذا و داروی ایران، به واکسن ها و داروهای ضد کرونا که هنوز مراحل آزمایشی خود راطی نکرده بودند (برکت، پاستوکووک، کووپارس رازی، فخرا، نورا، اسپایکوژن)، مجوز تولید و عرضه داد.
ازسال ۲۰۱۸ و در پی خروج آمریکا از برجام، که به برقراری بیش از ۱۰۰۰ تحریم جدید علیه ایران انجامید، سیستم بهداشت و درمان ایران وارد مرحله ی بحرانی خود شد. در اثر این تحریمها، فروش نفت کاهش یافت و ۷۰ درصد از ارزش پول ملی ایران کاسته شد. آنچه به این بحران دامن زد، سوءمدیریت، بی کفایتی ، و فساد شایع در دستگاه دولتی ایران بود. دولت وقت، چاره ی کار را در چند نرخی کردن قیمت ارز و اختصاص ارز ترجیحی به واردات دارو و اقلام اساسی دیگر دید. براین اساس، در شرائطی که قیمت دلار در بازار آزاد ارز ۲۸ هزارتومان بود، شرکتهای داروئی ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می کردند و این تفاوت فاحش نرخ دلار، منبع فساد فراگیر در سیستم دارو و درمان کشور گردید. بر روی کاغذ، قرار بود داروهای حیاتی، به قیمت مناسب در دسترس مردم قرار گیرند اما در واقع، رانت ارزی به جیب شرکتهای داروئی و مدیران آنها سرازیر شد که همگی وابسته به ارگانهای دولتی و سپاه پاسداران بودند. مثلاً شرکت اکتوورکو، رتبه ی نخست را در بدهکاری ارزی شرکتهای دولتی با دریافت ۳.۵ میلیارد یورو ارز دولتی، بخود اختصاص داد که از سرنوشت ۱.۳ میلیارد یوروی آن، اثری نیست. سازمان غذا و دارو، مجری این سناریو بود. این سازمان، یکی از مهمترین پست های وزارت بهداشت است که مافیای دارو همیشه درانتخاب رئیس آن دست داشته است. بجز دوران وزارت زنده یاد “کاظم سامی” اولین وزیر بهداشت پس ازانقلاب، تمامی وزرای بهداشت و درمان ایران، یک پا در وزارتخانه ویک پا در شرکت های داروئی داشته اند و از این طریق به مافیای دارو مربوط بوده اند. هلدینگ ها و شرکتهای زنجیره ای ساخت و پخش دارو که همگی به مدیران بالائی و میانی وزارت بهداشت و دیگر نهادهای قدرت وصل هستند، کنترل بازار دارو و مافیای فاسد آنرا در دست دارند. درشرائطی که تقاضای برخی شرکتهای مستقل داروئی برای دریافت ارز ترجیحی، رد می شد، تعداد انگشت شماری از شرکتهای نوبنیاد داروئی که دراین زمین حاصلخیز سبز می شدند و مدیران انها نورچشمی مقامات دولتی و یا وابسته به ارگانهای نظامی بودند، میلیونها دلار ارز ترجیحی دریافت می کردند. بدین ترتیب، مافیای دارو که قبلاً نیز وجود داشت و در خفا عمل می کرد، چهره ی کریه خود را نمایان ساخت و روز بروز برابعاد فعالیت خویش افزود. مافیای دارو، بخش کوچکی از ارز دریافتی را صرف واردات دارو می کند و بخش بزرگتر را دربازار آزاد ارز به فروش می رساند. این مافیا همچنین در زمینه ی عرضه ی دارو به بازارسیاه و قاچاق دارو، فعال است. اخیراً فاش شد که داروی “ریفامپین” (Rifampin) که یک داروی ضد سل است و در ایران نایاب می باشد، با کامیون و تانکر، به افغانستان و عراق قاچاق می شود. به گزارش خبرگزاری مهر، حدود ۲۰ درصد داروهای تولید ایران، از این کشور قاچاق می شود.
حق بامقامات ایرانی است وقتی می گویند که دولت هیچ مشکلی در واردات و تولید دارو ندارد. مشکل در توزیع و قاچاق دارو می باشد که توسط مغز متفکر مافیای دارو، یعنی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، هدایت می شود. وزارت بهداشت و درمان، و بویژه سازمان غذا و دارو، از آغاز طرح تحول سلامت و خصوصی سازی آن در دو دهه ی قبل ریال به یکی از لانه های فساد در جمهوری اسلامی تبدیل شده است. این وزارتخانه، با باز گذاشتن دست دلالان در امور بهداشت و درمان کشور، بستری مناسب برای سودجوئی آنان فراهم آورده است. دلالان در خرید و فروش دارو، سودهای هنگفت و نجومی نصیب مافیای دارو می کنند. بهداشت و درمان در نظام سرمایه داری رانتی و نئولیبرالی ایران، به عرصه ی سودجوئی افراد بی مسئولیت تبدیل شده است. مسلماً دراین حکومت، نه تنها اراده ای برای مبارزه با مافیای فاسد دارو وجود ندارد بلکه چه بسا، مسئولان حکومتی، خود بوجود آورنده و یا از اعضای این باند فاسد و تبهکار باشند. همانطورکه اشاره شد، بخش عمده ی مدیران وزارت بهداشت، عضو هیئت مدیره ی شرکت های داروئی و درمانی هستند که همزمان، هم برای وزارت بهداشت و هم برای شرکت های داروئی، تصمیم گیری می کنند.
درحال حاضر، میلیونها دلار کالا در بنادر جنوبی و شمالی کشور انبارشده و خاک می خورد. از آنجائیکه هزینه ی نگهداری این کالاها پس از ترخیص از گمرک، بسیار بالاست و خطراتی نیز بدنبال دارد (احتکار، آتش سوزی و…)، لذا سوداگران دارو ترجیح می دهند ترخیص کالاهای وارداتی خودرا حتی الامکان به تاخیر بیاندازند تا این احتکار قانونی، ضمن اینکه هزینه ی گزاف انبارداری را از دوش ایشان بر می دارد، سودی بادآورده را نیز نصیب آنها نماید. بخش بزرگی از این کالاهای انبارشده را دارو و مواد اولیه ی ساخت آن تشکیل می دهد.
و کلام آخر اینکه، فساد در وزارت بهداشت و درمان ایران و غارت منابع کشور توسط مافیای دارو، این صنعت را در آستانه ی ورشکستگی قرار داده است. چندی پیش، خبرگزاری مهر با مقایسه ی سرنوشت صنعت داروسازی با صنعت ورشکسته ی نساجی در ایران، نسبت به تعطیلی خطوط تولید در این صنعت، هشدار داد.
منابع ومآخذ
۱)Iran; HOW CORRUPTION HAS CREATED A SEVER MEDICINE SHORTAGE , www.middleeasteye.net
۲)How the medicine mafia profits from irans drug shortage , www.ncri.iran.org
۳)criminality in Iran , www.ocindex.net
۴)Irans medicine mafia behind shortages and high cost of prescriptionsdrugs , www.eurasiareview.com
۵)report who control the Iranian medical system , www.backtojerusalem.com
۶)who is the godfather of the medicine mafia in iran , www.irannewsupdate.com
۷)خانه ی امن مافیای دارو کجاست www.balatarin.com
۸)مافیای دارو وپدرخوانده هایش www.khabar.us
۹)گرانی سرسام آور دارو وسودجوئی دلالان www.tudehpartyiran.org
۱۰)Irans medicine crisis , www.pmoi.org
۱۱)شرکتهای داروئی درمعرض ورشکستگی www.mehrnews.com
