ارمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند که پس از سه دهه مناقشه بر سر کنترل منطقه قره‌باغ کوهستانی، «اقدام‌های مشخصی» را برای تقویت اعتماد و آرامش میان دو کشور انجام دهند.
بر اساس بیانیه مشترکی که روز پنج‌شنبه هفت دسامبر پس از گفتگوهای دولت‌های دو کشور منتشر شد، آذربایجان و ارمنستان بر قصد خود برای عادی‌سازی روابطشان تاکید کردند.
این بیانیه از سوی نهادهای اصلی سیاسی جمهوری آذربایجان و ارمنستان صادر شده است و آنها با تبادل اسرا موافقت کردند.
بر اساس این توافق، طرفین به ترتیب ۳۲ نظامی ارمنی و ۲ نظامی آذربایجانی را آزاد خواهند کرد.
بیانیه مشترک ۳ موضوع زیر را پوشش می‌دهد:
۱. پرسنل نظامی آزاد می‌شوند
در بیانیه گفته شده است: جمهوری آذربایجان با هدایت ارزش‌های انسانی و به عنوان یک اقدام خیرخواهانه، ۳۲ سرباز ارمنی را آزاد می‌کند. جمهوری ارمنستان نیز به نوبه خود با هدایت ارزش‌های انسانی و در اقدامی خیرخواهانه، ۲ سرباز آذربایجانی را آزاد می‌کند.
۲. حسن نیت متقابل
جمهوری آذربایجان و ارمنستان در نمایندگی‌های مختلف از نامزدی یکدیگر حمایت می‌کنند.
در این بیانیه آمده است که ارمنستان به عنوان مظهر حسن نیت از نامزدی خود برای میزبانی بیست و نهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی (COP29) انصراف داده و از نامزدی جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند.
جمهوری آذربایجان همچنین به عنوان مظهر حسن نیت از نامزدی ارمنستان برای عضویت در دفتر COP از گروه اروپای شرقی حمایت می‌کند.
۳. آمادگی برای صلح
بیانیه اعلام می‌کند: جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان این دیدگاه را دارند که فرصتی تاریخی برای دستیابی به صلح مورد انتظار در منطقه به وجود آمده است. دو کشور بر قصد خود برای عادی‌سازی روابط و دستیابی به توافق صلح بر اساس احترام به اصول حاکمیت و تمامیت ارضی تأکید می‌کنند.
جمهوری آذربایجان و ارمنستان همچنین اعلام کردند که متعهد به ایجاد اعتماد متقابل هستند.
در این بیانیه آمده است که جمهوری آذربایجان و ارمنستان به گفتگوها برای اجرای اقدامات اعتمادساز بیشتر در آینده نزدیک ادامه خواهند داد.
مقامات دو کشور از جامعه جهانی خواستند تا از تلاش‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان که به ایجاد اعتماد متقابل کمک می‌کند و تأثیر مثبتی بر کل منطقه قفقاز جنوبی دارد، حمایت کند.
انتشار خبر توافق آذربایجان و ارمنستان با استقبال شهروندان دو کشور و جامعه جهانی مواجه شد.
واکنش‌ها به توافق باکو-ایروان
واکنش‌های مثبت زیادی در شبکه‌های اجتماعی در مورد توافق جمهوری آذربایجان و ارمنستان به اشتراک گذاشته می‌شود. کاربران عادی آذربایجانی و ارمنی شبکه‌های اجتماعی کامنت‌هایی مانند «صلح، صلح»، «تشویق» را به اشتراک گذاشتند.
آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا نیز از بیانیه مشترک استقبال کردند.
شارل میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا، بیانیه مشترک جمهوری آذربایجان و ارمنستان را «گامی بزرگ و رو به جلو» خواند.
وی به ویژه از آزادی سربازان و برقراری گفتگوی بی‌سابقه بین طرفین ابراز خرسندی کرد و نوشت: ایجاد و تعمیق گفت‌وگوهای دوجانبه بین طرفین، هدف اصلی فرآیند بروکسل به رهبری اتحادیه اروپا بود و پیشرفت امروز یک گام بزرگ است.
رئیس شورای اتحادیه اروپا از رهبران این دو کشور خواست تا به زودی توافقنامه صلح را منعقد کنند.
جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و امنیتی، این رفتار طرفین را یک «گام سیاسی مهم» ارزیابی کرد.
او در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی X نوشت: فرصتی تاریخی برای دستیابی به صلح در منطقه وجود دارد و ما متعهد به حمایت از این تلاش‌ها هستیم.
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی X نوشت: ایالات‌متحده از بیانیه مشترک ارمنستان و جمهوری آذربایجان مبنی بر آزادی ۳۴ زندانی استقبال می‌کند.
به گفته وی، این اقدام مهم اعتمادسازی در زمانی است که طرفین در تلاش برای تکمیل توافقنامه صلح و عادی‌سازی روابط هستند.
این مقام آمریکایی همچنین تأکید کرد که آنها متعهد به حمایت از مذاکرات صلح ارمنستان و جمهوری آذربایجان هستند.
مسکو از بیانیه مشترک اداره رئیس جمهوری آذربایجان و دفتر نخست وزیر جمهوری ارمنستان در تأیید متقابل آنها برای عادی سازی روابط بین دو کشور و انعقاد معاهده صلح استقبال کرد.
به گزارش رسانه ها از مسکو، واکنش کرملین در بیانیه ماریا زاخارووا، نماینده رسمی وزارت امور خارجه روسیه بیان شده است.
زاخارووا در این بیانیه که در وبسایت وزارت امورخارجه روسیه منتشر شده، نوشت: ما از توافق بین باکو و ایروان در مورد آزادی نظامیان ارمنی و آذربایجان استقبال می کنیم. روسیه به طور مداوم ایده مبادله زندانیان بر اساس اصل «همه برای همه» را مطرح کرده است. روابط ارمنستان و آذربایجان بر اساس توافقنامه های سه جانبه ۲۰۲۰ راهی برای تشویق روند عادی سازی باز کرد. ما آماده ارائه انواع کمک ها در زمینه باز کردن ارتباطات حمل و نقل، تعیین حدود مرزها، انعقاد معاهده صلح و تماس از طریق جامعه مدنی هستیم.»
وزارت خارجه ترکیه با انتشار بیانیه‌ای از توافق ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای برداشتن گام های جدی و امضای یک معاهده صلح در آینده نزدیک استقبال کرد.
در این بیانیه با اشاره به توافق نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و الهام علی اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان آمده است؛ همانطور که در بیانیه مشترک منتشر شده توسط ریاست جمهوری آذربایجان و دفتر نخست وزیر ارمنستان آمده است، ترکیه از تصمیم برای دستیابی به توافق در راستای برداشتن گام‌های جدی در زمینه اعتماد سازی بین دو کشور کاملا استقبال می‌کند.
وزارت خارجه ترکیه در ادامه تاکید کرده است که آنکارا از ایده ادامه گفت‌وگوها برای اجرای اقدامات اعتمادساز میان طرفین حمایت می‌کند.
در بیانیه وزارت خارجه ترکیه همچنین آمده است؛ ما آرزوی امضای توافق صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سریعترین زمان را داریم که یکی از مهمترین رویدادهای صلح در قفقاز جنوبی خواهد بود.
تنش‌ها در قفقاز از زمان عملیات برق‌آسای جمهوری آذربایجان در بازپس‌گیری منطقه قره‌باغ کوهستانی در ماه سپتامبر به بالاترین حد خود رسید.
قره‌باغ بعد از سقوط امپراطوری روسیه در سال ۱۹۱۷ مورد ادعای ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار گرفت و در اوایل دهه ۱۹۹۰ طی یک جنگ از جمهوری آذربایجان جدا شد.
جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۰ و دومین جنگ با ارمنستان، بخشی از اراضی قره‌باغ را باز پس گرفت و اخیرا نیز پس از حملات باکو به بخش‌های باقی‌مانده از قره‌باغ در ماه سپتامبر، ارمنی‌های حاضر در این منطقه به شروط جمهوری آذربایجان مبنی بر خلع سلاح این منطقه تن دادند و قره باغ به طور کامل در کنترل باکو درآمد. ایروان باکو را متهم کرد که با «خشونت» باعث کوچ اجباری و آوارگی هزاران نفر از ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ و پاکسازی قومی در این منطقه شده است، اتهامی که باکو آن را رد می‌کند.
بعد از حمله جمهوری آذربایجان، بیش از ۱۰۰ هزار ارمنی ناگورنو-قره‌باغ را ترک کرده‌اند. اما آذربایجان همواره وجود هرگونه تهدید برای آنان را تکذیب می‌کند.
دیوان بین‌المللی دادگستری، بازوی قضایی سازمان ملل متحد، از جمهوری آذربایجان خواسته امنیت شهروندان ارمنی‌تبار منطقه ناگورنو-قره‌باغ را تضمین کند و شرایطی فراهم آورد تا کسانی که در پی آخرین حملهٔ نظامی نیروهای این کشور به قره‌باغ از خانه‌هایشان گریخته‌اند بتوانند به این منطقه بازگردند.
این حکم، اولین تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری مستقر در لاهه در رابطه با شکایت ارمنستان است که جمهوری آذربایجان را به پاکسازی نژادی متهم می‌کند. جمهوری آذربایجان اتهام مشابهی را علیه ارمنستان مطرح کرده است.
گفتگوهای صلح میان ایروان و باکو در ماه‌های گذشته که به طور جداگانه توسط روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا برگزار شده، پیشرفت چندانی نداشته و گاه با اقدام غیر منتظره ی یکی از طرفین، اختلافات دو کشور تا سطح درگیری نظامی اوج گرفته است. در بیانیه ی اخیر اما رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان ابراز امیدواری کرده‌اند که توافقنامه صلح جامع میان دو کشور تا پایان سال میلادی امضا شود.
«نیکول پاشینیان» یک ماه پیش در «مجمع صلح پاریس» گفت در صورت اجرای ۳ اصل، آماده توافق صلح با جمهوری آذربایجان است.
به گزارش خبرگزاری «آرمناپرس»، پاشینیان گفت که اصل اول این است که ارمنستان و جمهوری آذربایجان تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر را به رسمیت می‌شناسند، به طوریکه مساحت ارمنستان ۲۹۸۰۰ کیلومتر مربع و جمهوری آذربایجان ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع است.
اصل دوم این است که ارمنستان و جمهوری آذربایجان تعهد بی قید و شرط خود را به اعلامیه ۱۹۹۱ آلماآتا به عنوان مبنای سیاسی تعیین مرزها تایید می‌کنند.
به گفته پاشینیان، شرط سوم، اصل مقررات حمل و نقل برای رفع انسداد تردد ترانزیت در منطقه و برابری همه کشورهاست.
