در روزهای اخیر در شبکه های اجتماعی و رسانه های نزدیک به آذربایجان و ارمنستان فیلم های زیادی در باره جابجایی ادوات نظامی در مرزهای دو کشور منتشر شده است. همزمان با این تحولات، طرفین همدیگر را به نقض توافقات و تحریک به جنگ متهم می کنند. در بازتاب این اخبار رسانه های سپاه پاسداران جمهوری اسلامی نقش فعالی دارند. در تلگرام متعلق به سپاه پاسداران همراه با انتشار فیلم های تحرک نیروهای نظامی آذربایجان و ارمنستان، پرواز هلی کوپترهای شناسایی جمهوری اسلامی در امتداد مرز سه کشور دیده می شود.
روزنامه مهر با اشاره به همین تحرکات نوشته است: «جمهوری اسلامی ایران پیشتر نیز نسبت به هرگونه تغییرات در جغرافیای سیاسی منطقه هشدار داده و اعلام کرده بود در صورتی که هرکدام از طرفین تنش در قره باغ قصد تغییر ژئوپلتیک منطقه قفقاز و تغییر مرزهای بین المللی را داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران خویشتنداری و سیاست بی طرفانه خود را کنار گذاشته و مستقیماً اقدام متقابل خواهد کرد.»
در تلگرام سپاه پاسداران به نقل از وزارت دفاع آذربایجان گفته شده « در ۹ سپتامبر در ساعت ۰۳:۵۵، یگان‌های نیروهای مسلح ارمنستان از مواضع خود در جهت منطقه دیوال (آرارات)، مواضع ارتش آذربایجان واقع در منطقه صدرک در جمهوری خودمختار نخجوان را با سلاح‌های سبک هدف قرار دادند.» و در خبر دیگر آمده است: «در نتیجه تحریک گروه های مسلح غیرقانونی ارمنی، یک نظامی آذربایجانی بر اثر انفجار مین مجروح شد»
همزمان با این رویداد، روز شنبه ۹ سپتامبر حدود ۱۲۰ هزار ارمنی‌های ساکن در قلمرو جمهوری آذربایجان در قره‌باغ، در رای‌گیری رئیس جدید پارلمان «آرتساخ» شرکت کردند و ساموئل شهرامانیان را به عنوان جانشین آرائیک هاروتیونیان انتخاب کردند.
رجا نیوز در گزارش خود به طرح اظهارات هر دو طرف مناقشه پرداخته و نوشته است: «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان، جمهوری آذربایجان را به جمع‌آوری نیرو در مرز متهم کرد.
وی در جلسه هیئت دولت ارمنستان گفت: آذربایجان در حال جمع‌آوری نیرو در مرز با ارمنستان و در خط تماس با قره‌باغ است.
پاشینیان مدعی شده است که جمهوری آذربایجان قصد دارد علیه قره‌باغ و ارمنستان اقدام تحریک‌آمیز کند.
وزارت امور خارجه آذربایجان اظهارات مطرح‌شده توسط نخست‌وزیر ارمنستان را «یک دستکاری سیاسی جعلی دیگر» خواند.
این وزارتخانه گفت: همه می‌دانند که تهدید واقعی برای امنیت در منطقه، نیروهای مسلح ارمنستان هستند که برخلاف ادعاها و تعهدات طرف ارمنی هنوز از خاک آذربایجان خارج نشده‌اند.
«سورن پاپیکیان» وزیر دفاع ارمنستان سفر خود به قبرس و یونان را لغو کرد و دلیل آن را تشدید اوضاع در مرز با آذربایجان عنوان کرد.
رسانه‌های ارمنستان نیز تصاویری از پیشروی کاروان نظامی از ایروان به سمت مرز پخش کردند.
همه این‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که مقامات ارمنستان به رهبری پاشینیان ادعا می‌کنند که آذربایجان حمله خواهد کرد و ایروان برای شکایت از باکو در سطح بین‌المللی خود را برای تحریکات گسترده در مناطق مرزی آماده می‌کند.
اطلاعات منتشر شده با استناد به منابع نظامی حاکی از آن است که ارمنستان در هفته‌های اخیر در حال تقویت فعالانه یگان‌های یکم، دوم، سوم و چهارم نظامی در مرزهای متعارف با آذربایجان و همچنین تحویل خودروهای زرهی و گلوله‌های توپخانه‌ای به یگان‌های نظامی است.
این گزارش خاطرنشان می‌کند که واحدهای تعمیر و فنی ارمنستان به طور مداوم در حال کار هستند و سعی می‌کنند هر تجهیزات نظامی را که قابل تعمیر است، تعمیر کنند. ارمنستان نیروهای مسلح خود را به سطح بالایی از آمادگی رزمی در قلمروهای منطقه قره‌باغ آذربایجان رسانده است.
تنها در هفته گذشته بالغ بر ۱۰ هزار سرباز ذخیره فراخوانده شده‌اند و در این زمینه کارشناسان نظامی ارمنستان در مورد عدم اعلام بسیج عمومی در این کشور اظهاراتی می‌کنند. آن‌ها می‌گویند که این چیزی جز کمپین اطلاعات نادرست آذربایجان نیست.
از سوی دیگر اخبار و تصاویری از انتقال تجهیزات نظامی آذربایجان به مرزها منتشر می شود که نشان از تجمع نیرو از سوی باکو در مرزهاست. همچنین طی روزهای گذشته پروازهای ترابری نظامی از سوی ترکیه به آذربایجان در جریان است که نشان می دهد باکو نیز در حال تجهیز بیشتر خود است.
فرانسه نیز درباره تشدید تنش در مرز ارمنستان و آذربایجان هشدار داده است.
وزارت سیاست خارجی فرانسه با انتشار نقشه‌ای، کل منطقه مرزی دو کشور را به عنوان منطقه خطرناک مشخص کرده است.
تنش بین دو کشور قفقاز جنوبی و همسایه ایران پیش از برگزاری رزمایش مشترک نظامی ارمنستان و آمریکا رخ می‌دهد.
رزمایش مشترک ارمنستان و آمریکا با نام «EAGLE PARTNER 2023» از ۱۱ تا ۲۰ سپتامبر در خاک همسایه شمال غربی ایران برگزار می‌شود.
رسانه‌های ارمنی گزارش دادند که ارتش آمریکا و ارمنستان با این رزمایش در حال آماده‌سازی عملیات برای تثبیت روابط بین طرفین درگیر در طول مأموریت‌های حفظ صلح هستند.
خبر برگزاری این رزمایش پس از اتهام زنی پاشینیان به روسیه اعلام شد. وی روسیه را متهم کرد که آنچه را که باید در قره‌باغ انجام دهد انجام نمی‌دهد و گفت: این یک اشتباه استراتژیک است که امنیت ارمنستان فقط به روسیه وابسته باشد. مسکو نمی‌تواند امنیت ارامنه را تضمین کند و در حال خروج از منطقه است.
دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد: روسیه از اطلاعات مربوط به رزمایش نظامی مشترک برنامه‌ریزی شده ارمنستان و آمریکا نگران است. چنین اخباری به خصوص در شرایط فعلی قطعاً نگران‌کننده است. از این رو به تحلیل دقیق این اخبار و رصد اوضاع خواهیم پرداخت.
مناقشه قره‌باغ در سال‌های مختلف باعث درگیری بین آذربایجان و ارمنستان شده است. قبل از توافق آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، آذربایجان کنترل منطقه قره‌باغ و ۷ منطقه اطراف آن را از دست داد.
اما در سال ۲۰۲۰، در نتیجه جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ، آذربایجان کنترل بخشی از قره‌باغ و ۷ ناحیه اطراف آن را به دست گرفت.
با توافق مشترک سران آذربایجان، ارمنستان و روسیه، نیروهای حافظ صلح روسی در کریدور لاچین (ارتباط ارمنستان و خانکندی) و خط تماس در قره‌باغ مستقر شدند.
با این وجود هم ارمنستان و هم دولت جدایی‌طلب در قره‌باغ کوهستانی اعلام کرده‌اند که آذربایجان از دسامبر ۲۰۲۲ قره‌باغ کوهستانی را محاصره کرده است و در نتیجه، کمبود غذا، دارو و انرژی به همراه دارد.
اما باکو ادعاهایی مبنی بر اینکه قره‌باغ در محاصره قرار دارد را قاطعانه رد می‌کند.
کریدور زنگه‌زور و نگرانی جمهوری اسلامی ایران
پس از شکست ارمنستان در درگیری با جمهوری آذربایجان در جنگی ۴۴ روزه و آزادسازی قره‌باغ، مقامات ایروان در توافق آتش‌بس پاییز ۲۰۲۰، تعهد دادند که در ازا باز شدن کریدور لاچین برای رفت‌وآمد ساکنان ارمنی خانکندی، کریدور زنگه‌زور را برای ترانزیت کالا از جمهوری آذربایجان به نخجوان باز کنند.
«رجب طیب اردوغان»، پس از سفر دو روزه به باکو، بعد از انتخاب مجدد به‌عنوان رییس‌جمهور ترکیه، «مشکل اصلی» راه‌اندازی کریدور ترانزیتی زنگه‌زور برای اتصال جمهوری آذربایجان از طریق خاک ارمنستان به نخجوان را، ایران دانسته بود نه ارمنستان.
جمهوری آذربایجان کریدوری را بدون نظارت خود در اختیار ارمنستان قرار داده است تا با ارامنه ساکن بخشی از قره‌باغ (خانکندی، آق دره، خوجاوند و خوجالی) ارتباط داشته باشد. جمهوری آذربایجان خواهان کریدوری در منطقه زنگه‌زور برای ارتباط با منطقه خودمختار نخجوان هست.
جمهوری اسلامی ایران بارها نسبت به باز شدن کریدور زنگه‌زور و قطع مرز با ارمنستان هشدار داده است. همچنین نیروهای نظامی ایران دو بار اقدام به رزمایش گسترده در مرزهای خود با مناطق آزاد شده جمهوری آذربایجان کرده‌اند. مقامات ایرانی همچنین مدعی شده‌اند که با بازگشایی این کریدور، یکپارچگی خاک ارمنستان نقض و مسیر ترانزیت کالا از ایران به روسیه مختل می‌شود.
جمهوری اسلامی از شروع جنگ دوم قره‌باغ بارها اعلام کرده است که «مخالف تغییر مرزها» در منطقه است. آذربایجان نیز در واکنش به اظهارات مقامات جمهوری اسلامی گفته است که این کشور قصد تغییر مرزها را ندارد.
روزنامه شرق در گزارشی به بررسی رویدادهای جاری پرداخته و در مقدمه ی این گزارش نوشته است: «هرچند پاییز سه سال پیش تاکنون درگیری گاه و بیگاه مرزی بین ارمنستان و آذربایجان روی داده و همچنان هم ادامه دارد اما این دور بی‌سابقه از تحولات و تحرکات نشان از برنامه الهام علی‌اف برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی با تحمیل دالان موهوم و جعلی زنگه‌زور به ایروان و نیز تهران دارد.
در گزارش شرق بر این موضوع اشاره شده که مناقشه ی آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ و دالان زنگه زور فراتر از بازیگران محلی می باشد و اسرائیل، ترکیه، روسیه، بریتانیا، فرانسه و آمریکا هریک به نوعی در این ماجرا، اوج و فرود تنش بین باکو و ایروان نقش دارند. شرق نوشت: «…نقش‌آفرینی مخرب ایالات متحده آمریکا در منطقه قفقاز به قدری برای ایران نگران‌کننده بود که به تماس تلفنی پنجم تیرماه سال جاری سیدابراهیم رئیسی با نیکول پاشینیان منجر شد؛ بنابراین …«اگر تهران پس از روبه‌روشدن با تهدیدات اولیه در قفقاز نظارت کامل و تحت کنترل را اعمال نکند، این تنش‌ها به مرور با تبدیل‌شدن به مناقشه دائمی می‌توانند از حالت مناقشه دیپلماتیک به مناقشه امنیتی و ژئوپلیتیکی، یکی از بحران‌های مرزی تهران را شکل دهد»… مسئله به قدری حساس است و با تمامیت ارضی، منافع ملی و امنیت ملی گره خورده است که با این دست تماس‌های تلفنی ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان با مقامات جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان یا ترکیه قابل پیگیری نیست.»
درگیری باکو و ایروان هنوز در سطح جنگ لفظی و روانی است و توپ های مستقر در مرزهای مشترک خاموش هستند اما طرفین سلاح کافی برای یک جنگ تمام عیار آماده کرده اند. باتوجه به کوتاه شدن فاصله درگیری های موردی و موضعی و تندتر شدن اظهارات روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان علیه همدیگر هر لحظه امکان آن وجود دارد که ماشه ی جنگ را بچکانند. اقدام به انتخاب رئیس جدید منطقه قره‌باغ با حدود ۱۲۰ هزار ارمنی، نه تنها احتمال درگیری نظامی را کم نکرده بلکه جدی شدن خطر را افزایش داده است. از این وضعیت بوی جنگ می آید.
ایران باید از هرگونه تغییر مرزها و وضعیت ژئوپلیتیک در منطقه ممانعت کند، حتی با قیمت مداخله مستقیم در درگیری های پیش رو!