با گذشت چندین ماه از جنگ غزه و کشته شدن بیش از ۳۳ هزار فلسطینی در حمله اسرائیل، رجب طیب اردوغان علیرغم فشارهای داخلی از دیدار حضوری با رهبران حماس آگاهانه خودداری می کرد اما او حالا برای رساندن پیام ضمنی خود به واشنگتن نه تنها در استانبول عکس مشترک با اسماعیل هنیه رهبر حماس می گیرد بلکه لحن خود را نسبت به اسرائیل تندتر کرده است. این دیدار با انتشار خبر عدم تمایل قطر به میانجگیری در مذاکرات حماس و اسرائیل و احتمال خروج رهبران حماس از قطر همزمان شده است.
به گزارش آناتولی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز شنبه با اسماعیل هنیه، رهبر حماس دیدار کرد که برای اولین بار از زمان آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر به استانبول سفر کرده است.
اردوغان در این دیدار چند ساعته بر لزوم حفظ تمرکز بر غزه در بحبوحه تنش میان اسرائیل و جمهوری اسلامی تاکید کرد.
رئیس‌جمهور ترکیه همچنین از فلسطینی‌ها خواست تا در برابر حمله اسرائیل به غزه که بیش از ۳۴ هزار نفر را کشته است، «با اتحاد عمل کنند».
بر اساس بیانیه ریاست جمهوری ترکیه، اردوغان گفت: «قویترین پاسخ به اسرائیل و راه پیروزی در وحدت و یکپارچگی نهفته است.»
این نشست چند روز پس از آن برگزار شد که اردوغان حماس را با نیروهای انقلابی ترکیه مقایسه کرد که در دهه ۱۹۲۰ به اخراج ارتش‌های خارجی از آناتولی کمک کردند.
اظهارات روز چهارشنبه در پارلمان قویترین حمایت عمومی رهبر ترکیه از حماس از زمان آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر بود.
وی در این سخنرانی گفت: «من خیلی واضح و آشکارا می‌گویم: حماس دقیقاً مثل کووای ملیه (نیروهای ملی) ترکیه در طول جنگ آزادی‌بخش است.»
اردوغان افزود: «ما می‌دانیم که گفتن این حرف هزینه دارد. می‌دانیم که در چنین دوره‌ای اعلام حقوق و حقایق دشوار است. اما بگذارید همه دنیا بدانند و بفهمند: ما تسلیم نخواهیم شد.»
در پاسخ، حماس در بیانیه‌ای «قدردانی و تشکر عمیق» خود را از «حمایت اردوغان از جنبش و پروژه مقاومت آن» ابراز کرد.
این گروه فلسطینی اعلام کرد: اظهارات شجاعانه و مواضع افتخارآمیز رئیس جمهور اردوغان مظهر موقعیت تاریخی و اصیل مردم برادر ترکیه است.
اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه (رژیم) اسرائیل روز شنبه در شبکه اجتماعی ایکس، اردوغان را به خاطر میزبانی از هنیه در استانبول سرزنش کرد.
کاتز نوشت: «اخوان المسلمین: تجاوز، قتل، هتک حرمت به اجساد و سوزاندن نوزادان. اردوغان، شرم بر تو!»
اردوغان از زمان آغاز جنگ غزه منتقد سرسخت (رژیم) اسرائیل بوده و (رژیم) اسرائیل را به جنایت علیه بشریت و نسل کشی متهم کرده است.
با این حال، دولت او از سوی نیروهای اسلامی رادیکال ترکیه از جمله داود اوغلو وزیر امورخارجه پیشین تحت فشار قرار گرفته است تا اقدامات عملی بیشتری علیه اسرائیل انجام دهد، از جمله قطع روابط تجاری.
به گفته برخی از تحلیلگران، شکاف درون جبهه نیروهای اسلامی در ترکیه به شکست حزب عدالت و توسعه اردوغان در انتخابات شهرداری در ماه گذشته کمک کرد.
پس از این نتایج، آنکارا در اوایل آوریل صادرات ۵۴ محصول از جمله سیمان، فولاد و مصالح ساختمانی به اسرائیل را -با استناد به مسئولیت خود تحت قوانین بین المللی برای جلوگیری از نقض حقوق بشر- متوقف کرد.
اردوغان روز چهارشنبه ابراز خشم کرد که اقدامات گذشته دولتش علیه اسرائیل توسط عموم مردم به رسمیت شناخته نشده است، و شایعات مبنی بر این که آنکارا سوخت جت اسرائیلی‌ها را تامین می‌کند را رد کرد.
وی گفت: «ما در هر شرایطی شجاعانه از مبارزات فلسطین برای استقلال دفاع خواهیم کرد.»
پیش از سفر رهبر حماس به استانبول، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه هفته گذشته با هنیه دیدار کرد تا در مورد تلاش‌ها برای دستیابی به آتش‌بس و ارسال کمک‌های بشردوستانه گفتگو کند.
حماس گفت که نظرات خود را در مورد مذاکرات آتش بس به فیدان منتقل کرده است، مذاکراتی که به دلیل امتناع اسرائیل از موافقت با پایان دائمی جنگ متوقف شده است.
انتشار خبر دیدار و مذاکره ی اردوغان و هنیه در استانبول در حالی است که روز گذشته وال‌استریت‌ژورنال به نقل از منابع خود نوشت که رهبری سیاسی جنبش حماس قصد دارد از قطر به یک کشور دیگر نقل مکان کند.
این روزنامه به نقل از مقامات عربی که نامشان فاش نشد، اشاره کرد که رهبری حماس در روزهای اخیر با حداقل دو کشور منطقه از جمله ترکیه و سلطان‌نشین عمان ارتباط برقرار کرده است. بدین ترتیب، این مسئله گمانه‌زنی‌ها پیرامون این دیدار را شدت بخشیده است.
“وال استریت ژورنال” روز شنبه گزارش داد: رهبران سیاسی جنبش حماس با افزایش فشار اعضای کنگره آمریکا بر دوحه در رابطه با میانجیگری میان اسرائیل و جنبش حماس در حال بررسی انتقال مقر خود به خارج از قطر هستند.
این در حالی است که یک میانجی عرب در مذاکرات آتش بس و مبادله اسرا، به روزنامه آمریکایی “وال استریت ژورنال” گفت: احتمال شکست کامل مذاکرات آتش بس وجود دارد.
این روزنامه به نقل ازبرخی مقامات عرب نوشت: این جنبش در روزهای اخیر با حداقل دو کشور در منطقه در ارتباط با نظر سنجی آنها درباره ایده انتقال رهبران سیاسی خود به پایتخت‌هایشان، تماس گرفته است.
” وال استریت ژورنال” خاطرنشان کرد، «خروج حماس از قطر می‌تواند مذاکرات حساس برای دستیابی به آتش‌بس و آزادی ده‌ها اسرائیلی بازداشت شده در غزه را ناکام گذاشته و همچنین ممکن است انتقال پیام‌های اسرائیل و ایالات متحده به این جنبش که واشنگتن آن را یک سازمان تروریستی می داند، دشوار کند».
یک میانجی آگاه عرب به این روزنامه گفت: «مذاکرات در حال حاضر مجدداً متوقف شده و هیچ نشانه یا احتمالی برای از سرگیری آن به این زودی ها وجود ندارد و بی اعتمادی میان حماس و مذاکره‌کنندگان در حال افزایش است».
این روزنامه خاطرنشان کرد: میانجی‌های مصر و قطر درهفته‌های اخیر بر نمایندگان حماس فشار آورده‌اند تا این جنبش را وادار کنند شرایط خود را در مذاکرات کاهش دهد. رهبران این جنبش نیز گاهی اوقات در صورت عدم موافقت با توافق آزادی بازداشت شدگان، تهدید به اخراج شده‌اند.
یکی دیگر از میانجی‌های عرب در مذاکرات به وال استریت ژورنال گفت: «احتمال شکست کامل مذاکرات آتش‌بس در غزه وجود دارد.
پیام اردوغان به آمریکا و اسرائیل
به نظر نمی آید که انگیزه دیدار اردوغان و هنیه فقط مسائل داخلی ترکیه باشد و اردوغان بدون هماهنگی با قطر میزبان رهبران حماس باشد. مخاطب دیدار هنیه و اردوغان نه تنها نیروهای اسلامی داخلی ترکیه و پشتیبان حماس بلکه نتانیاهو و بایدن هم می باشد. دیدار استانبول و اظهارات طرفین، بیشتر این ارزیابی را تقویت می کند که اردوغان در پشتیبانی از قطر در برابر فشار آمریکا به وادار کردن حماس به پذیرش شرایط مذاکرات، دست به این اقدام زده و با تاکید صریح بر این که می داند ایستادن کنار حماس و حمایت از قطر “هزینه دارد” این پیام را به واشنگتن فرستاده که در اعمال فشار بر قطر که نقش میانجی بین حماس و اسرائیل را بازی می کند زیاده روی نکند.
به این ترتیب اردوغان تلاش می کند ضمن تقویت موقعیت قطر در برابر فشار لابی های اسرائیل برای تحمیل بسته پیشنهادی مطلوب اسرائیل در مذاکرات، در نقش میانجی جایگزین در شرایط غیبت دوحه برآمد کند.
روز گذشته وال استریت ژورنال در ارتباط با اعمال فشار آمریکا بر قطر و تهدید قطر به کناره گیری از میانجیگری روند مذاکرات نوشت: «سفیر قطر در آمریکا از فشارهای این کشور بر دوحه ابراز سرخوردگی کرد و افزود که این گونه فشارها کمکی به حل بحران جاری نمی‌کند. او همچنین یادآوری کرده است که کشورش تنها نقش میانجی را بازی می‌کند و دستیابی حماس و اسرائیل به آتش‌بس به اراده و میل آنها بستگی دارد.
دولت قطر گفته است که حتا اگر رهبران حماس این کشور را ترک کنند، دوحه به تلاش‌های خود برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی ادامه می‌دهد. »
