جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، روز جمعه اعلام کرد شاید آتش‌بسی نزدیک باشد، اما پاسخ سریع و قاطع بنیامین نتانیاهو این امید را به چالش کشید. در حالیکه بایدن پیشنهاد خود را از اتاق ناهارخوری کاخ سفید مطرح و اعلام کرد “زمان پایان این جنگ فرا رسیده است”، اما واضح بود مشکلی وجود دارد.
اگر این طرح واقعاً پیشنهاد اسرائیل بود، چرا بایدن در واشنگتن آن را اعلام کرد و از اسرائیل هیچ واکنشی نرسید. هنگامی که بایدن سخنانش را آغاز کرد، در خاورمیانه شب جمعه و آغاز شبات بود و دفاتر دولتی تعطیل بودند.
زمانی که دفتر نخست‌وزیری نتانیاهو در پاسخ بیانیه‌ای صادر کرد، به وضوح نشانه‌ای از بی‌میلی و عصبانیت در آن دیده می شد. نتانیاهو تأیید کرد “تیم مذاکره‌کننده را مجاز به ارائه یک پیشنهاد کرده است”، اما این پیشنهاد به اسرائیل اجازه می‌دهد جنگ را تا رسیدن به تمام اهدافش ادامه دهد.
بیانیه دوم که پس از طلوع آفتاب صادر شد، حتی واضح‌تر بود. هر طرحی که اهداف جنگی اسرائیل، از جمله نابودی ظرفیت نظامی و حکومتی حماس، را نادیده بگیرد؛ “غیرقابل قبول” است.
مقامات آمریکایی استدلال کردند این توافق نیازهای امنیتی اساسی اسرائیل را برآورده می‌کند و بنابراین تعارضی وجود ندارد، اما انتخاب واژگان نتانیاهو نشان می‌دهد او نویسنده طرح جدید نیست، بلکه یک شرکت‌کننده با اکراه است. همچنین به نظر می‌رسد که این کار برای تحقیر بایدن طراحی شده است.
بایدن به تحقیرهای نتانیاهو عادت کرده است. در اوایل ماه مه، او هشدار داد اگر نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) به رفح بروند، “من سلاح‌ها را تأمین نمی‌کنم”. سه هفته بعد، تانک‌های اسرائیلی به مرکز و غرب رفح، جنوبی‌ترین شهر غزه که پناهگاه بیش از ۱ میلیون فلسطینی بی‌خانمان بوده، وارد شدند.
بایدن تهدید خود برای متوقف کردن تحویل سلاح‌ها را اجرا نکرده است، زیرا این اقدام باعث خشم نه تنها جمهوری‌خواهان بلکه دموکرات‌های طرفدار اسرائیل می‌شد. مقامات دولتی به جای آن تلاش کردند تا معنای “رفتن به رفح” را تحلیل کنند. وقتی بایدن یک ماه پیش اولتیماتوم خود را صادر کرد، اعلام کرد این به معنای پیشروی ارتش اسرائیل به “مراکز جمعیتی” شهر است. این اتفاق به وضوح رخ داده است، اما مقامات آمریکایی اکنون استدلال می‌کنند که تاکنون تهاجم‌ها “عملیات‌های عمده” نبوده‌اند.
مسئولیت نشان دادن تأثیرات انسانی به سامانتا پاور، رئیس کمک‌های بین‌المللی دولت، سپرده شد که اشاره کرد تاثیرات انسانی عملیات محدود هم به همان اندازه بد است و “عواقب فاجعه‌باری که ما مدت‌ها هشدار داده‌ایم در حال تحقق هستند”.
در مورد خود پیشنهاد، بسیاری از مفاهیم قدیمی در بسته جدید وجود دارد. مرحله اول شامل مبادله گروگان‌های زخمی، مسن و زن با زندانیان فلسطینی در طول یک آتش‌بس شش هفته‌ای است، همان طرح اساسی که در مذاکرات قاهره کمتر از یک ماه پیش پس از ماه‌ها مذاکره فروپاشید.
رسیدن به مرحله دوم در طرح جدید همانند طرح قدیمی مستلزم تفکر امیدوارانه است -آیا کلمات با دقت انتخاب شده می‌توانند شکاف بین تقاضای حماس برای دائمی بودن پایان دشمنی‌ها و اصرار اسرائیل برای ادامه جنگ تا نابودی حماس را پر کنند.
ادعای بایدن درباره ارائه یک طرح جدید تا حدی درست بود. یک هفته پیش در پاریس، روسای سیا و موساد، ویلیام برنز و دیوید بارنئا، با نخست‌وزیر قطر، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، دیدار کردند و در مورد چارچوب اصلاح شده‌ای به پیشرفت‌هایی دست یافتند.
بارنئا پیشنهادهایی را از سوی اسرائیل مطرح کرد. این پیشنهادات شامل پذیرش تعداد کمتری گروگان، تعیین کمک‌های بشردوستانه به میزان ۶۰۰ کامیون در روز، و تأکید بر حق بازگشت آوارگان غزه به خانه‌هایشان در سراسر نوار ساحلی بود. همچنین، مذاکره‌کنندگان اسرائیلی توافق کردند حتی اگر طرفین در مورد شرایط مرحله دوم پس از شش هفته از مرحله اول به توافق نرسند، آتش‌بس تمدید شود تا مذاکرات ادامه یابد و بن‌بست منجر به از سرگیری بمباران نشود.
به گفته سایت خبری Axios، نتانیاهو ابتدا طرح جدید را رد کرد، اما تحت فشار از سوی روسای نظامی و اطلاعاتی و سایر اعضای کابینه جنگی تسلیم شد. این ممکن است توضیح دهد چرا او اجازه داد بایدن طرح تازه آتش بس را اعلام کند و پاسخ بی‌نهایت ناروشنی به آن داد.
این پاسخ یادآور محدودیت‌های نفوذ بایدن در منطقه است. نتانیاهو، که روز شنبه دعوت به سخنرانی در جلسه مشترک کنگره در ماه‌های آینده را پذیرفت، قدرت انجام آسیب‌های بیشتر به کمپین انتخاباتی ضعیف بایدن را دارد.
بایدن نمی‌تواند همین کار را با نتانیاهو بکند. زندگی سیاسی نخست‌وزیر اسرائیل نه در دست بایدن که در دست اعضای افراطی ائتلاف جنگی است که می‌گویند در صورت توافق برای آتش‌بس، از ائتلاف خارج خواهند شد.
در مقابل، حماس به طرح آتش بس بایدن با این موضع که آماده است به پیشنهادهای “مثبت و سازنده” پاسخ دهد، واکنش نشان داد. اما حماست سابقه تغییر موضع رادیکال در طول مذاکرات و عدم ارائه الزامات اساسی برای یک توافق، مانند فهرست گروگان‌های اسرائیلی که باید مبادله شوند، را دارد.
طرح جدید صلح با همان مشکل اساسی طرح‌های قبلی روبرو است. بایدن روز جمعه درباره هزاران زندگی از دست رفته در دو طرف صحبت کرد، اما این زندگی‌ها برای هیچ‌کدام از طرفین اولویت ندارد.
رهبر حماس در غزه، یحیی السنوار، آماده بود غزه در آتش فرو برود به این امید که منطقه را به خاکستر و اسرائیل را به ویرانی بکشاند. برای نتانیاهو، بقا سیاسی و ایستادگی در برابر اتهامات فساد پیش رو، وابسته به ادامه جنگ است.
حداقل، مذاکرات آتش‌بس دوباره شروع خواهد شد و امیدی کوچک را به همراه خواهد داشت، اما اگر بخواهند موفق شوند، باید علی‌رغم رهبری هر دو طرف اسرائیل و حماس باشد.
برگردان برای اخبار روز: کمال فرهمند
