اتحادیه اروپا روز یکشنبه اعلام کرد که آمریکا نمیتواند از مسیر آنچه «مکانیسم ماشه» خوانده میشود و در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی پیش‌بینی شده، تحریمهای بین‌المللی جدیدی علیه ایران وضع کند.
یک روز پیش از این دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا مقابل خبرنگاران گفته بود که واشنگتن قصد دارد پس از عدم موافقت شورای امنیت سازمان ملل با تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران، مکانیسم ماشه را فعال کند.
ایالات متحده آمریکا و متحدانش در منطقه از این موضوع نگران هستند که با پایان تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر، ایران آزادانه دست به خرید و فروش تسلیحات جنگی بزند و با این کار صلح و ثبات منطقه را به خطر بیندازد.
اصرار ترامپ برای استفاده از این مکانیسم در حالی است که ایران می‌گوید ایالات متحده پس از خروج از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی دیگر حق دخالت و استفاده از مفاد این پیمان را ندارد.
چین و روسیه، دو عضو دارنده حق وتو در شورای امنیت در این موضوع از ایران حمایت میکنند و اتحادیه اروپا نیز هفته گذشته اعلام کرد که حاضر به حمایت از طرح آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نیست.
خبرگزاری آلمانی «DPA» به نقل از سخنگوی جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد با توجه به آنکه واشنگتن در ماه مه سال ۲۰۱۸ میلادی بطور یکجانبه از برجام خارج شده و پس از آن نیز در هیچ برنامه و فعالیتی مرتبط با برجام شرکت نکرده، دیگر نمی‌توان این کشور را عضوی از این پیمان دانست و «به همین دلیل آمریکا دیگر در جایگاهی نیست که بتواند از سازو کارهایی استفاده کند که برای شرکت کنندگان در برجام در نظر گرفته شده است.»
برخی تحلیلگران بر این باورند که اصرار دونالد ترامپ بر تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران از آن روست که او در آستانۀ انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، سعی دارد با ایجاد یک چالش سیاسی جدید خارجی، بر مشکلات سیاسی داخل کشورش سرپوش گذاشته و به این ترتیب شانس خود را برای انتخاب دوباره در ماه نوامبر افزایش دهد.
1378 -1401 (2000 – 2023) * کپی رايت
اقا چرا اون. برداشتی؟ ای بابا میگذاشتی مردم میفمیدند موضوع از چه قراره. مثل جمهوری اسلامی صورت مسئله پاک کردی داداش. دست مریزاد. حتما اینجوری میخواید در آینده مملکتی رو اداره کنید
این مطلب از من نیست، من آن را جایی خواندم و کپی کردم جهت آگاهی. دوباره تاکید میکنم من موافق مکانیزم ماشه نیستم ولی واقعیت های جهان سیاست به گونه ای است که همیشه با آرمانهای ما همخوانی ندارد.
جهت اطلاع در مورد حقوق بین الملل و برجام، فرق بین برجام و قطعنامه ۲۲۳۱. من طرفدار مکانیسم ماشه نیستم ولی متاسفانه جهان سیاست آنطور که ما فکر و آرزو میکنیم تفاوت دارد.
حسین آقایی: مکانیسم ماشه چگونه به محمدجواد ظریف قالب شد؟ | همه چیز درباره حرکت آینده دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی
مکانیسم ماشه چیست و با ج.ا چه خواهد کرد؟
در این یادداشت استدلال کردم چرا و چگونه آمریکا خواهد توانست “ماشه ابَر تحریم” را احتمالا با موفقیت علیه ج.ا بکشد.
ماشه (Snapback) یک فرآیند حقوقی است که با فعال شدن آن کلیه تحریمهای UN مطابق با قطعنامه۲۲۳۱ علیه #ایران بر میگردد.
فعال شدن مکانیسم ماشه از دو طریق امکان پذیر است؛ یکی از طریق خود برجام JCPOA Process و دیگری از طریق شورای امنیت UN Process.
با توجه به اینکه روند برجام برای چکاندن ماشه به نتیجه نرسید، دولت #ترامپ الان تلاش میکند از طریق خود قطعنامه۲۲۳۱ #ماشه تحریم را بکشد. اما چرا و چگونه؟
دلیل اول: #ماشه را میتوان یکی از فرایندهای حقوقی بسیار جالب و پیچیده ای دانست که آمریکا در خلال مذاکرات برجام به ج.ا قالب کرد. این مکانیسم با فعال شدنش قطعنامه۲۲۳۱ را عملا در دم میکُشد و تمامی تحریمهای جهانی از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ را برخواهد گرداند.
ماشه JCPOA را هم از بین می برد.
دلیل دوم: با توجه به اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی صراحتا از تخطی های #ایران از برخی تعهدات ذیل برجامی خبر داده (عبور از سطح غنی سازی ۳.۶۷ درصد، افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده فراتر از ۳۰۰ کیلوگرم و…) آمریکا میتواند ج.ا را براحتی بعنوان ناقض فاحش تعهدات برجامی معرفی کند.
نه فرانسه و نه بریتانیا نمیتوانند با این استدلال آمریکا مخالفت کنند. قطعنامه ۲۲۳۱ این اجازه را به هر عضو دائم شورای امنیت میدهد (P5) که با استناد به تخطی چشمگیر ج.ا، مکانیسم ماشه را فعال کند؛ مکانیسمی که با فعال شدن اش کل تحریمها برخواهد گشت.
آمریکا عضو برجام نیست اما بعنوان عضوی دائم در شورای امنیت، یکی از کشورهای حامی قطعنامه ۲۲۳۱ است؛ این قطعنامه یک سند حقوقی است و برجام یک سند سیاسی، سندی که آمریکا از آن کنار کشید اما خود را همچنان پایبند به توافق حقوقی ای میداند که مراقب تخطی های ج.ا از تعهدات برجامی خود است. آمریکا هنوز نامش در قطعنامه هست!
بنابراین آمریکا این حق را داراست که ماشه را از طریق قطعنامه فعال کند. برای این کار، آمریکا ابتدا شکایت نامه ای را به شورای امنیت ارائه میدهد. هر عضو دائم شورا میتواند با آن مخالفت کند (روسیه/چین) اما بر اساس این مکانیسم، آمریکا میتواند آراء مخالف را وتو کند!
اما به این راحتی؟
فعالسازی ماشه بدون تردید دعوایی بزرگ در شورای امنیت بوجود خواهد آورد. روسیه/چین باید ثابت کنند که مبنای مخالفتشان با ماشه [اینکه آمریکا عضو قطعنامه نیست و نمیتواند ماشه را فعال کند] یک مبنای رویه ای/قانونی است و از این رو آمریکا نمیتواند “قطعنامه مخالف ماشه” را وتو کند. دلیل؟
طبق متودهای UNSC، بین (مبنای رویه ای) Procedural vote و (مبنای ماهیتی) Substantive vote تفاوتهایی وجود دارد، در اولی، یک قطعنامه مشمول وتوی پنج عضو دائم نمیشود اما در دومی “قطعنامه مخالف” مشمول وتوی P5 میشود. نکته: برای روسیه/چین سخت است بتوانند مبنای procedural را اثبات کنند.
جالب ترین نکته مکانیسم #ماشه این است که آمریکا بر اساس قواعد شورای امنیت در این دعواهای حقوقی از قدرت وتوی دابل (Double Veto) برخوردار است؛ یعنی آمریکا قطعنامه مخالفت چین/روسیه با مبنای Procedural رویه ای را هم میتواند قانونی وتو کند و به این ترتیب ماشه تحریم را روی ج.ا بکشد!
کل فرآیند فعالسازی #ماشه ۳۰روز زمان خواهد بُرد و هیچ کشوری نمیتواند حتی یک روز در این روند تاخیر ایجاد کند.
پس بر خلاف تصور خام و توهمات حکام مقامات ج.ا، خطر snapback (بازگشت تمامی تحریمها) بیش از آنچه فکر میکنند به آنها نزدیک شده است.
بریتانیا/فرانسه/آلمان نیز با آزمون بزرگی روبرو شده اند، کشورهایی که باید انتخاب کنند آیا حاضرند در برابر آمریکا بایستند و با #روسیه و #چین همراه شوند تا ج.ا به #سلاح های بیشتر مجهز شود و به فعالیتهای موشکی و شرارتهای منطقه ای اش ادامه دهد یا اینکه میخواهند اعتبار و کارکرد شورای امنیت را از بین نبرند!؟
آنچه مسلم بنظر میاد (حداقل روی کاغذ) این است که آمریکا به احتمال زیاد ماشه اَبَرتحریمها را روی ج.ا خواهد کشید مگر آنکه در عمل اتفاقات دیگری رخ دهد! اگر آمریکا به هر دلیلی نتواند ماشه را فعال کند آنوقت برای اعتبارش گران تمام خواهد شد، امری که شاید کار را به جاهای باریک بکشاند.اگر قمار #ماشه ترامپ نتیجه ندهد (احتمال ضعیف) هیچ بعید نیست او برای داشتن برگ برنده در انتخابات وارد درگیری نظامی محدود با ج.ا شود، درگیری که شاید همان چیزی باشد که ج.ا پیش از تسلیم شدن/نشستن بر سر میز مذاکره با آمریکا خواهان آن است… پس نفسها در سینه حبس است!