همراهی بخش قابل توجهی از بازیگران و سینماگران ایران در جریان جنبش زن زندگی آزادی و حجاب از سر برداشتن بازیگران مطرح و در ادامه، ایستادن و پا پس نکشیدن آنها از آرمانهای خود، علیرغم سرکوب وزندان و تهدیدها، نویدگر تحولی بنیادی در ساختار سینمای ایران بود.
تهدیدهای وزیر ارشاد در ممنوع کار شدن بازیگرانی که به تعبیر او کشف حجاب کرده اند، با پاسخ جسورانه و قاطع این بازیگران روبرو شد.
ترانه علیدوستی گفت؛ من پارچه ای که خواهرانم را کشت برای فیلم های شما به سر نمی کنم.
افسانه بایگان و هنگامه قاضیانی از بازیگری خداحافظی کردند.
بعضی بازیگران نظیر پگاه آهنگرانی، ویشکا آسایش، شبنم فرشادجو، چکامه چمن ماه، پردیس افکاری و … به خارج مهاجرت کردند.
منیژه حکمت کارگردان سینما، دنیا مدنی و پانته ا بهرام در واکنش به ممنوع کار شدن هرکدام با زبانی قاطع و گزنده از تصمیم خود در استفاده نکردن از حجاب اجباری دفاع کردند و کتایون ریاحی در اینستاگرامش نوشت: شرافتم اجازه کار در سینمای امروز را نمی دهد، شما کی باشید.
هرچند لیست ممنوع کار شدگان سینما از نام مردان تهی است، بگونه ای که محمد رضایی راد نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر گفت؛ شرمم می آید از نگریستن به این فهرست که هیچ مردی در آن نیست، اما نباید حمایت سینماگرانی نظیر جعفر پناهی، رسول اف، مانی حقیقی از جنبش زن زندگی آزادی و اعتراض رضا کیانیان به ممنوع کار شدن بازیگران زن را از یاد برد.
اصغر فرهادی کارگردان نامور ایران و برنده جوایز اسکار نیز در آخرین پیام خود یادآور شد که تا زمانی که حجاب اجباری بر سینمای ایران حاکم است، هیچ فیلمی در ایران نخواهد ساخت.
بدنه سینمای ایران تحت تاثیر اعتراضات مردمی ۱۴۰۱ و همراهی سینماگران شجاع با این جنبش و سرباز زدن بازیگران زن سرشناس از بازیگری با حجاب اجباری موجب شد تا کارگردانانی نظیر فرشاد هاشمی فیلم به شدت ساختار شکنانه “من، مریم، بچه ها و ۲۶ نفر دیگر” و و علی عسکری و علیرضا حاتمی فیلم جسورانه و افشاگرانه “آیه های زمینی” را بسازند. فیلم هایی که از خط قرمزهای نظام عبور کرده و بوضوح تحت تاثیر اعتراضات مردمی و در حمایت از خواسته های زنان در مبارزه با حجاب اجباری است.
هرچند خواسته های جنبش مهسا فقط در مخالفت با حجاب اجباری خلاصه نمی شود و این جنبش نوک تیز حمله خود را متوجه کلیت نظام و برچیدن تام و تمام دستگاه حاکمیت جمهوری اسلامی کرده است، اما سهم عمده سینماگران و بویژه سینماگران زن معطوف به برچیدن حاکمیت تفکرات ارتجاعی و زن ستیز بر سینمای ایران است.
فیلم “من مریم، بچه ها و ۲۶ نفر دیگر”، فیلمی بدون مجوز ساخت و بدون سانسور است، که در فیلم فستیوال رتردام به نمایش درآمد، با محوریت زن و رها از تمام قید و بندهای دست و پاگیر و توهین آمیزی است که ۴۵ سال بر سینمای ایران و بویژه بر زنان سینماگر حاکم بوده است.
این فیلم را می توان الگوی فیلم هایی دانست که در آینده در جشنواره های بزرگ دنیا و شاید هم بر پرده سینماهای ایران به نمایش در خواهد آمد.
همچنین علی عسکری و علیرضا خاتمی در فیلم تحسین شده “آیه های زمینی “با نمایش قسمت هایی از محدودیت ها، فشارها و قوانین مسخره و ضدانسانی حاکم بر زندگی اجتماعی مردم ایران، نظام سلطه گر و ضدمردمی جمهوری اسلامی را به چالش کشیده اند.
این دو فیلم از محصولات ساخته شده بعد از جنبش اعتراضی مردم ایران در سال ۱۴۰۱ است و بطور فاحش و چشمگیری به لحاظ شکلی و محتوایی با فیلم های قبل از این جنبش متفاوت است.
قبل از این فیلم ها، فیلم برادران لیلا ساخته سعید روستایی و با بازیگری ترانه علیدوستی بود که نمایش آن همزمان با اعتراضات مردم در فستیوال کن، خشم حاکمان ایران را برانگیخت. این فیلم نیز با برجسته کردن نقش محوری و سنت شکنانه زن هیچ سنخیتی با سینمای جمهوری اسلامی زده نداشت.
تمام شواهد نشان از این دارد که سینمای ایران تحت تاثیر جنبش زن زندگی آزادی، در مسیری برگشت ناپذیر و سانسورگریز در حرکت است.
آخرین جشنواره حکومتی یعنی جشنواره فجر نیز تحت تاثیر این تحولات، بی رمق تر و بی رونق تر از همیشه برگزار شد.
۲۰ بازیگری که بطور رسمی ممنوع کار شده بودند، در جشنواره شرکت نداشتند. سایر بازیگران از جمله بازیگران مشهور سینما که در فیلم های حتی خصوصی و حکومتی، بازی کرده بودند و این فیلم ها هم در جشنواره نمایش داده می شد، از شرکت در برنامه های رسمی جشنواره خودداری کردند. و بعضی کارگردانان به حضور فیلم های خود در این جشنواره معترض بودند.
بدون تردید می توان ادعا کرد که سینمای ایران در سایه اعتراض های مردمی ۱۴۰۱، می رود تا خود را از زیر تیغ زهرآگین سانسور و دستورالعملهای ارتجاعی رها کند.
این راهی برگشت ناپذیر است و امید می رود که سینمای ایران دیگر به شکل و ماهیت سینمای قبل از اعتراضات برنگردد.
از خیابان‌ها گذشتیم ، جنبش رنگین کمانی همه باهم ” زن زندگی آزادی ” فروکش کرده بود . با خود گفتیم که به رستورانی برویم و شامی میل نماییم . بر سر میز ، منیوی غذا را آوردند . ما برسر قیمت ها به توافق رسیدیم . بعد از صرف غذا ، منیوی دسرت را آوردند . باز هم ما بر سر قیمت‌ها به توافق رسیدیم . خدا را شکر که با معامله و مباحثه مشکلات چه بخوبی حل میشوند . طمم شراب لحظه خوابی را می‌طلبد ، واقعا که سزاواریم ، راه پرپیچ و خمی را پیموده ایم .
تلاش ، پاداش ، آسایش …
با درود! اول / هنر، هیچ تقدس و سانسوری را بر نمی تابد، و بایستی همواره مستقل از هر سیاستی، و سیاست هر دولت و حکومتی، به تولید محتوا برای مردم بپردازد، و همین مردمی بودن هنر، آن را منتقد و معترض به هر سیاستی که، ضد منافع مردم باشد، تبدیل می کند. دوم / هنرمندان، که در موسسات آموزشی جامعه، هنر را فرا میگیرند، از بودجه و امکاناتی عمومی استفاده می کنند، که محصول مولدین ثروت جامعه هستند، و بنابراین مسئول در مقابل مردم، و نه حکومت. سوم / محصول کار هنرمندان هم، بوسیله خود مردم استفاده میشوند، و مردم برای دین و شنیدن و استفاده از آنها، بها می پردازند. اگر مردمی نباشند که، از آثار هنرمندان استفاده کنند، هنرمند هم بیکار می ماند. بنابراین رابطه بین هنرمندان و مردم یک جامعه، رابطه ای سیمبیوتیک ( ارتزاق دو جانبه ) است. مایه خوشحالی است که خیلی از هنرمندان جامعه ایران، بویژه زنان، در کنار مردم قرار دارند. بقول رومن رولان، اگر هنر و حقیقت نتوانند با هم زندگی کنند، همان بهتر که هنربمیرد.
اگر به تاریخ همه ی انقلابها نگاهی کوتاه بیندازیم خواهیم دید که هیچ انقلابی نظیر زن زندگی ازادی اینگونه بلاواسطه و فوری اقداماتش را عملی نکرده است برداشتن حجاب و اعلام آزادی بدون قید و شرط پوشش اولین اقدام عملی این انقلاب بود اگرجنبش بی خانمانهاهم شورای متحد وسراسری خودشان را بعنوان جنبش اعلام کرده وادارات دولتی را بعنوان اولین مسکن در اختیار بگیرند هم از آنها حمایت می کنیم بخصوص که افرادی مانند فلاحیان وزیر سابق اطلاعات و تحت تعقیب اتحادیه اروپا نیز از آپارتمان خوارهای ایران است لذا در سینما هنرمندان کاری کارستان نموده اند و نمونه ی بارز سایر جنبشها ئی هستند که تحت نام زن زندگی و آزادی تمام ارکان رژیم را به لرزه اورده است ما زمانی می گفتیم برای عمق بخشیدن به انقلاب برای تشکل یابی یک گام عقب نشینی برای کاهش هزینه ها الزامیست تلقی شکست و خاموشی انقلاب را نوید می دادند راستگراها و انحلال طلبها جشن گرفته بودن اما در۲۱ بهمن که علیرغم تعطیلات فریاد مرگ دیکتاتور و زنده بودن انقلاب را اعلام کردن