نخستین سروده ی نوشتاری ی کردی همراه با برگردانِ فارسی ی آن – خسرو باقرپور

(گزارشی از هزار و چهارصد سال پیش به آیندگان: حمله ی مسلمانان به ایران، کشتار مردم و ویرانی شهرها.)

در سال ۱۹۱۰ تکه پوستی کهنه‌ و پاره‌، از کاوش‌هایی در روستای “هزارمیرد” (هزار مرد) استان سلیمانیه در کردستان عراق بدست آمد. بر این تکه پوست، چهار بند سروده به‌ زبان کُردی سره و با دبیره ی پهلوی نوشته شده‌ است. این سروده، کهن ترین سروده به زبان کردی است که تا کنون یافت شده است. این چهار بند، عنوانِ “هرمزگان” بر پیشانی دارد که در زبان کردی سره، برابر با “آتشکده” است. این سروده، یورش مسلمانان به ایران کهن، و کشتار و غارت مردم غربِ ایران یعنی کُردها را یادآوری می‌کند. سراینده ی ناشناس با نگارش این اثر، گوشه ای از آن چه دیده بوده است، برای آیندگان سروده است.

به گمان بسیاری از پژوهشگران، این نخستین سروده به زبان کردی است. تاریخ نگار و اتنوگراف روس «ولچفسکی» می گوید: این سروده در دهه‌های نخستِ سده ی بیستم در نزدیکی ی شهر سلیمانیه به دست آمده است. «رودنکو» هم این سروده را به زبان روسی برگردانده است. به این متن در گفتاوردهای درسی ی ایرانشناسی در برخی دانشگاه های اروپا اشاره می شود و پیوند، خویشاوندی و پیوستگی ی زبان های فارسی و کردی را نشان می دهد. ملک الشعرای بهار نیز در کتاب سبک شناسی ی شعر، به این سروده اشاره کرده است.

متن سروده:

هورمزگان

“هورمزگان رمان، ئاتران کوژان

ویشان شارده وه گه ورهٔ گه وره کان

زوورکاری ئاره ب کردنه خاپوور

گنائی پاله هه تا شاره زوور

شه ن و که نیکا وه دیل بشینا

مه رد ئازا تلیا وه رووی هویناوا

ره وشتی زه ر ده شت مانووه بی که س

به زیکا و نیکا هورمه زد و هویچ که س.”

برگردانِ فارسی ی آن:

آتشکده‌ها ویران کردند، آتش‌ها کشتند.

بزرگِ بزرگان (موبدان) خویشتن پنهان کردند.

ستمگری ی عرب ها، با خاک یکسان کرد؛

از روستای “پاله” تا “شهرزور”.

زنان و دختران را به غنیمت بردند.

آزادمردان در خون خود غلتیدند.

آیینِ زردشت بی یاور ماند

دلِ هرمزد برای هیچ کس نسوخت.

چاپ کن