پریشانم پریشانم ولم کن
دچار درد پنهانم ولم کن
به دردم آشنا کردی، نکردی؟
ستمگر، فکر درمانم ولم کن
ولم کن تا که پنهان ماند این درد
دو سه روزی که مهمانم ولم کن
خودم مهمان شدم، بی دعوت کس
از این کرده پشیمانم ولم کن
سرایی سرد و گرم است همچو حمّام
بسابان کیسه بر شانم ولم کن!
نه از فولادم و نه سنگ و آهن
هَف هَش ده تِکّه سُتخوانم ولم کن
تنم دانم نصیب مور و مار است
نه مورم، نه سلیمانم، ولم کن
به کامِ کس نگردد چرخِ گردون
نه درویشم، نه سلطانم ولم کن
به واویلایِ دل هر شب روان است
سرشکِ غم به دامانم ولم کن
خرابِ آن خراباتِ خیالم
ز کف شد عقل و ایمانم ولم کن
ز تلخِ باده ی جامِ زمانه
دمی مست و غزلخوانم ولم کن
به صحرای گُمان چون طُرفه مجنون
تو وِل کردی و ویلانم ولم کن
گذشته فصلِ گلگشتِ در و دشت
در اندوهِ زمستانم ولم کن
از آن ترسم کشد کارم به زاری
و گوش ات کر ز افغانم ولم کن
رهایم هم کنی؛ در بندم ای یار
تن ام کردی چو زندانم ولم کن
قسم به معرفت یارا که هر دم؛
مَلولِ مرگِ وجدانم ولم کن
شرف مقتول و وجدان هم جوان مُرد
از این اندیشه حیرانم ولم کن
شکایت بُردم از جُور ات به دشمن
رفیقِ قاتلِ جانم، ولم کن
به آخر کی رهایت می کنم من
تو کردی خارِ دورانم ولم کن
بِکَندی تو زِ بُن بُنیانِ “شامی”
من این را خوب می دانم ولم کن
* * *
*شاهمراد مشتاق متخلص به شامی ی کرمانشاهی، در سال ۱۲۹۶ خورشیدی در محله ی “چَنانی” ی کرمانشاه به دنیا آمد. نام پدرش خدامراد و نام مادرش فانوس بود. شامی در چهار سالگی در پی ی بیماری ی آبله نابینا شد و تا پایان عمر از نعمت بینایی محروم ماند. وی در دوران کودکی، پدر و مادر خود را از دست داد و از همان سال‌ها مجبور بود با اتکا به نیرویِ بازوی خود زندگی‌اش را اداره کند. فقر شدید و عدم بهره از بینایی، به شامی امکان تحصیل نداد و او بی سواد ماند. از نکات عجیب در زندگی ی وی این است که او همه ی اشعار خویش را از بر بود. شامی به یاری ی تنی چند از اهل فرهنگ کرمانشاه، با ادبیات کلاسیک فارسی و به ویژه اشعارِ خیام، سعدی و حافظ آشنایی پیدا کرد. وی تحت تأثیر اشعاری که می‌شنید، دست به سرایش شعر به زبان مادری اش کُردی زد. او همچنین به زبان فارسی شعر سروده است. اشعار شامی از خیالی ژرف، طنزی شیرین و گزنده و استحکامی درخور بهره مند است. از ویژگی های شعر شامی، موضع گیری ی طبقاتی ی او به سود زحمتکشان و روشنفکرانِ آزادی خواه است. از شامی کرمانشاهی دیوان اشعاری به زبان کردی و با عنوان “چه پگه ی گول” منتشر شده است که به معنای “دسته ای گل” است. شامی ی کرمانشاهی آرمانی آزادی خواه و عدالت پژوهانه و اندیشه ای ایراندوست داشت. این آرمان و اندیشه، در سروده هایی با عنوان های “دکتر مصدق تکلیفمان چیست؟” و “کرایه نشینی” بازتاب داشته است. او از اعضای جبهه ی ملی ایران بود و بعد از کودتای بیست و هشتم مرداد، با وجودِ رنج هایی که برد، همچنان هوادار شجاعِ این جبهه باقی ماند. خسرو باقرپور در حال برگردانِ موزونِ دیوان شامی به زبان فارسی است.
متن کردی ی شعر شامی کرمانشاهی:
ولم که
شامی کرماشانی
په ریشانم، په ریشانم ولم که
دوچار ده رد پنهانم ولم که
وه دردم ئاشنا کردی ،نه کردی؟
سته مگر فکر ده رمانم ولم که
ولم که تا نه وه ی که س په ی وه دردم
دو س روژی ک میوانم ولم که
نه گرد که س ده عوه تم خوم بیمه میوان
وه کار خوم په شیمانم ولم که
نه ساختی من له فولاده نه به ر ده
هه فت هه شت ده تیکه سوخانم ولم که
حه مامه ئی سه رای سه رد و گه رمه
بساو کیسه و ناو شانم ولم که
ته نم زانم نه سیب مار و موره
نه مورم نه سولیمانم ولم که
له وه ترسم بکیشد کار و هاوار
نه که ی که س گوش وه ئه فغانم ولم که
وه کام که س نه گه ردی چه رخ تا سه ر
نه ده رویشم نه سولتانم ولم که
وه باده ی جام تال زنده گانی
ده می مه ست و غه زه ل خوانم ولم که
خه راو م کِرد خه رابات خه یالت
وه دس چی عه قل و ئیمانم ولم که
گوزه شت فه صل وه هار و موسه م باغ
وَ فکر له رز زمسانم ولم که
وه سه حرای خه یال وه ک قه یس سانی
تو کردی وه یل و وه یلانم ولم که
وه وا وه ی لای دل هه ر شو ره وانه
سرشکی غه م وه داوانم ولم که
وه کام دوشمن بووه م ئی دوس شکایت
که دوس بی قاتل گیانم ولم که
ولم که ی یا نه که ی ره حمی وه حالم
ته نم کِردیده زندانم ولم که
ولم که، ول که رت نیم سوب له مه حشر
تو کِردی خار دورانم ولم که
وه ئه رواح شه رف سوگند که دایم
مه لول مه رگ وژدانم ولم که
شه ره ف کوشیاد و وژدان جووانه مه رگ بی
وه بی وژدانی حیرانم ولم که
تو کردی بی سرو سامان “شامی”
وه مه ولا خوم قه شه نگ زانم ولم که
