روز شنبه تظاهرکنندگان به دلیل بحران شدید اقتصادی در این کشور به کاخ ریاست جمهوری سریلانکا یورش بردند. روز دوشنبه رئیس جمهور راجاپاکسا با یک جت نظامی از کشور فرار کرد و به مالدیو گریخت.
راجاپاکسا استعفای خود را برای روز چهارشنبه اعلام کرده است
نخست وزیر سریلانکا اواخر ماه گذشته گفت اقتصاد پربدهی این کشور جزیره ای به دلیل کمبود پول برای پرداخت مواد غذایی و سوخت، “فروپاشیده” است. این کشور با کمبود نقدینگی برای پرداخت واردات نیازهای ضروری و عدم پرداخت بدهی های خود، از کشورهای همسایه مثل هند و چین و نیز از صندوق بین المللی پول کمک خواسته بود.
رانیل ویکرمسینگه، نخست وزیر، که در ماه مه به قدرت رسید، بر وظیفه مهم چرخاندن اقتصادی که به گفته او به «پایین ترین سطح» سقوط می کند، تأکید می کرد. روز شنبه هم او و هم رئیس جمهور گوتابایا راجاپاکسا بر اثر فشارهای فزاینده معترضانی که به هر دو اقامتگاه آنها یورش بردند و یکی از آنها را آتش زدند، استعفا کردند.
سریلانکایی‌ها به دلیل تحمل کمبود، وعده‌های غذایی خود را کم و ساعت‌ها برای خرید سوخت کمیاب صف می‌کشند. این یک واقعیت تلخ برای کشوری است که اقتصاد آن به سرعت رشد می کرد و طبقه متوسط رو به رشدی در آن به وجود آمده بود. بحران ناگهان عمیق شد.
بحران چقدر جدی است؟
دولت ۵۱ میلیارد دلار بدهکار است و نمی تواند بهره وام های خود را پرداخت کند، چه رسد به اینکه میزان وام ها را کاهش دهد. گردشگری، موتور مهم رشد اقتصادی، به دلیل همه‌گیری و نگرانی‌ها در مورد ایمنی پس از حملات تروریستی در سال ۲۰۱۹، مختل شده است. ارزش پول ملی ۸۰ درصد سقوط کرده، واردات گران‌تر و تورم شدیدتر شده و در حال حاضر خارج از کنترل است. بر اساس داده های رسمی، هزینه ها ۵۷ درصد افزایش یافته است.
در نتیجه سریلانکا کشوری است که به سمت ورشکستگی می رود و پولی برای واردات بنزین، شیر، گاز پخت و پز و دستمال توالت وجود ندارد.
فساد سیاسی نیز یک مشکل است. فساد سیاسی مقامات نه تنها در هدر دادن ثروت کشور نقش داشت، بلکه هر گونه نجات از وضعیت فعلی را دشوار و پیچیده می کند.
آنیت موکرجی، یکی از همکاران سیاست‌گذاری و اقتصاددان مرکز توسعه جهانی در واشنگتن، مدعی است هرگونه کمکی از سوی صندوق بین‌المللی پول یا بانک جهانی باید با شرایط سخت‌گیرانه تری همراه باشد تا این کمک‌ها سوءمدیریت نشود.
مناطق گرمسیری سریلانکا به طور معمول کمبود غذا ندارند، اما مردم گرسنه می مانند. برنامه جهانی غذای سازمان ملل می گوید از هر ۱۰ خانواده نزدیک به ۹ خانواده از وعده های غذایی صرف نظر کرده و یا میزان مصرف غذای خود را کاهش می دهند. ۳ میلیون نفر کمک های بشردوستانه اضطراری دریافت می کنند.
پزشکان به رسانه های اجتماعی متوسل شده اند تا بتوانند تجهیزات و داروهای حیاتی را به دست آورند. تعداد فزاینده ای از سریلانکایی ها در جستجوی کار به دنبال پاسپورت برای رفتن به خارج از کشور هستند. سه ماه است به کارمندان دولتی یک روز مرخصی اضافه داده شده تا فرصت داشته باشند به دنبال تهیه ی غذا بروند.
مردم رنج می برند و از بهبود اوضاع ناامید هستند.
چرا اقتصاد در چنین تنگنایی قرار گرفته است؟
اقتصاددانان می گویند این بحران ناشی از عوامل داخلی مانند سال ها سوء مدیریت و فساد است.
بیشتر خشم مردم متوجه رئیس جمهور راجاپاکسا و برادرش، نخست وزیر سابق، ماهیندا راجاپاکسا است. دومی در ماه مه پس از هفته ها اعتراضات ضد دولتی که در نهایت به خشونت انجامید، استعفا داد.
شرایط در چند سال گذشته رو به وخامت بوده است. در سال ۲۰۱۹، بمب گذاری های انتحاری عید پاک در کلیساها و هتل ها جان بیش از ۲۶۰ نفر را گرفت. گردشگری که منبع اصلی ارز خارجی است، به شدت آسیب دید.
با افزایش بدهی خارجی پروژه های زیرساختی بزرگ، دولت باید درآمدهای خود را افزایش دهد، اما در عوض راجاپاکسا بزرگترین کاهش مالیات در تاریخ سریلانکا را انجام داد. کاهش مالیات اخیراً معکوس شده است، اما تنها پس از آن که اعتبار دهندگان رتبه‌بندی سریلانکا را کاهش دادند و با کاهش ذخایر خارجی، مانع استقراض بیشتر شدند. گردشگری در طول همه‌گیری دوباره از رونق افتاد.
در آوریل ۲۰۲۱، راجاپاکسا به طور ناگهانی واردات کودهای شیمیایی را ممنوع کرد. فشار کشاورزان ارگانیک را غافلگیر کرد و محصول اصلی برنج را از بین برد و قیمت ها را افزایش داد. برای صرفه جویی در ارز، واردات سایر اقلام لوکس نیز ممنوع شد. در همین حال، جنگ اوکراین قیمت مواد غذایی و نفت را افزایش داده است. تورم نزدیک به ۴۰ درصد و قیمت مواد غذایی نزدیک به ۶۰ درصد در ماه مه افزایش یافت.
اعتراف نخست وزیر به سقوط اقتصاد
بیانیه شدید توسط ویکرمسینگه در ماه ژوئن – که ششمین دوره نخست وزیری خود را می گذراند – اعتماد به وضعیت اقتصاد کشور را بیشتر از گذشته تضعیف کرد. به نظر می‌رسد نخست‌وزیر قصد داشت با تاکید بر روی چالش های دولتش، کمک بیشتری از صندوق بین‌المللی پول بگیرد. او تلاش می کرد زمان بیشتری بخرد و حمایت گسترده تری برای بازگرداندن اقتصاد به مسیر اصلی جلب کند.
بعد از آن وزارت دارایی اعلام کرد سریلانکا تنها ۲۵ میلیون دلار ذخایر خارجی قابل استفاده دارد و امکان بازپرداخت واردات خود و در نتیجه بازپرداخت بدهی های میلیاردها دلاری خود را ندارد.
اخیرا ارزش روپیه سریلانکا در برابر دلار آمریکا به شدت کاهش یافته و هزینه های واردات را افزایش داده است. سریلانکا بازپرداخت حدود ۷ میلیارد دلار وام خارجی سررسید امسال از ۲۵ میلیارد دلاری که باید تا سال ۲۰۲۶ بازپرداخت شود را به حالت تعلیق درآورده است.
دولت در برابر بحران چه کرد؟
سریلانکا ۴ میلیارد دلار خطوط اعتباری با هندوستان داشته است. یک هیئت هندی در ماه ژوئن برای گفتگو در مورد کمک بیشتر به کلمبو پایتخت این کشور آمد، اما ویکرمسینگه نسبت به انتظار هند برای سرپا نگه داشتن طولانی مدت سریلانکا هشدار داد.
کلمبو تایمز در ماه ژوئن نوشت: «سریلانکا آخرین امیدها را به صندوق بین‌المللی پول بسته است». دولت در حال مذاکره با صندوق بین المللی پول در مورد یک طرح نجات است و ویکرمسینگه گفته است که انتظار دارد در اواخر تابستان امسال به توافق اولیه برسد.
سریلانکا از چین نیز کمک بیشتری گرفته است. دولت های دیگر مانند ایالات متحده، ژاپن و استرالیا چند صد میلیون دلار در اختیار این کشور قرار داده اند.
در اوایل ماه ژوئن، سازمان ملل متحد یک فراخوان عمومی جهانی برای کمک به سریلانکا به راه انداخت. تاکنون، بودجه پیش بینی شده به سختی به ۶ میلیارد دلار – یعنی مقداری که سریلانکا برای سرپا ماندن در شش ماه آینده نیاز دارد – نزدیک شده است.
برای مقابله با کمبود سوخت در سریلانکا، ویکرمسینگه در مصاحبه اخیر خود با آسوشیتدپرس گفته بود که خرید نفت با تخفیف بیشتر از روسیه را در نظر خواهد گرفت.
منبع: آسوشیتدپرس
