قابی طلائی از ویترین خاطره ها
کوروش طاهرنسب: هفت دهه بیش تهران در قواره امروزی نبود. هر محله ای دروازه و اسم و رسمی برای خود داشت. دروازه دولت، دروازه دولاب، دروازه قزوین و سایر دروازه ها، هر یک خود را به کوچه و پس کوچه های دیگر شهر معرفی می کردند. فوتبال سمبلی مشترک برای همه محله ها و زمین های بایر و خاکی تهران بود. بچه محل های شیفته فوتبال در چهار گوشه تهران با پنجه زمین را هموار و صاف کردند، با تنه درخت دروازه ساختند، توپ چهل تکه دوختند، پاشنه گیوه ملکی ور کشیدند و دیری نپائید خاک باران خورده آن زمین ها ببار نشست تا فوتبال ایران حاصل خیز شود و محصولی از مرام، اخلاق، اصول و معرفت در مکتب خوبان را از نسل گذشته به نسل خود و آیندگان منتقل کنند.
در آن سالهای دور، رسم و آئین بود که اول مکتب ساختند و شاگرد پرورش دادند و این گنجینه معرفت نسل به نسل گشت، چون مرام و اصول این بود کسى براى معلم خود بهترین شاگرد باشد، روزى براى شاگرد خود بهترین معلم خواهد بود. از دروازه دولاب تا چراغ برق و تا امتداد محلهٔ صابون پزخانه – پشت میدان انبار گندم- نزدیک میدان شوش، بیش از ۲۰ زمین خاکی هموار و ناهموار وجود داشت که محل بازی جوانان بود. در همین محدوده و در تیر دوقلو، در آن زمینی که که قواره اش برای ساختن جور بود و روی خوش با جوانان محل داشت، بازیکنی با توپ فوتبال آشنا شد که بعدها تاریخ ایران و آسیا را در قباله نانوشته فوتبال بنام خود ثبت کرد. پرویز قلیچ خانی!
سیزده آذر برابر با چهارم دسامبر زادروز اسطوره بزرگ تاریخ فوتبال ایران و آسیا پرویز قلیچ خانی است. کاپیتان پرویزمان که تاج سر تاریخ فوتبال ایران است. فوق‌ستاره‌ای که کاپیتان نسل طلایی فوتبال ملی دهه ی ۴۰ و ۵۰ ایران بود، سه بار در المپیک های توکیو، مونیخ و مونترال بازی کرد و تنها بازیکن تاریخ فوتبال ایران و آسیاست که در کسوت تیم ملی سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده.
پرویز بزرگ، کاپیتان قلیچ و اسطوره تاریخ فوتبال ایران و یکی از بهترین های آسیا به هفتاد و پنج سالگی زندگی در تبعید اش گام گذاشت. در تورق دفتر خاطره ها, پرویز خان همیشه در تبعید بسر برده. زندگی در کوچه پائینی ها و فاصله زیاد با بالائی ها, جزئی از تبعید پرویز بزرگ بوده. در فوتبال اش نیز تبعید بر سر راهش قرار داشت. تا جائی که مجبور شد کانون گرم و دوست داشتنی کیان را که مردان نیک نامی مثل صدرالدین میراعتمادی، امیر آصفی و علی آقای الهی آن را برای بچه های با صفا و صمیمی بنا نهاده بودند ترک کند و بجای این که همراه بدری چاکر ترک که با چمدانی از لیر ترکیه در پی صید اسطوره فوتبال ایران به تهران آمده بود، به ترکیه پرواز کند و در استانبول لژیونر شود، به باشگاه تاج کوچ اجباری کرد. وقتی باشگاه های صاحبنام و مستقل از دولت منحل و تعطیل شدند و بزرگان فوتبال که گرایشات چپ و دموکرات داشتند به حاشیه رانده شدند و گوشه عزلت اجباری را برگزیدند، باز برای پرویز خان تبعید دیگری بر سر راه اش قرار گرفت و بجای این که به کانون عقاب و نزد زنده یاد مرد بزرگ حسین آقای فکری، رهسپار شود از تاج به پاس تبعید شد و راه عقاب را بسته دید.
وقتی بهمن ماه سال ۱۳۵۰ پرویز قلیچ خانی بر صفحه تلویزیون ایران ظاهر شد و به تمایلات، فعالیت های سیاسی و چپگرانه ی خود اعتراف و تاکید کرد، شوک بزرگی بر فوتبال ایران وارد شد. هر چند وی به همراه مهدی لواسانی بعد از مدت کوتاهی آزاد شدند و سه ماه بعد از آن، و دو روز قبل از برگزاری بازی مهم دیدار برگشت ایران با استرالیا در مقدماتی انتخابی جام جهانی ۱۹۷۴ آلمان، در تهران؛ نشریه تاج ورزشی با برچسب -بی وطن- پرویز بزرگ را خطاب داده کرد بود، چنان فضای فوتبال ایران را خشم آلود کرد، که سردار پرویز با آن دو گل معروف اش پاسخ این توهین را در میدان بازی داد و هشتاد هزار تماشاگر حاضر در ورزشگاه یکصدا و یکپارچه به تشویق اسطوره خود پرداختند و بر تاج ورزشی تاختند.
قلیچ خانی پرافتخارترین مرد تاریخ فوتبال آسیا است، سردار قلیچ ۶۶ بازی ملی به همراه ۱۴ گل ملی در کارنامه اش ثبت شده که سه گل از این تعداد، از گل های بیاد ماندنی و حماسی تاریخ فوتبال ایران است. آن گلی که در فینال چهارمین دوره جام ملت های آسیا برابر تیم ملی اسرائیل به ثمر رساند و دو گلی که برابر استرالیا و در آن شرایط حماسی وارد دروازه کانگورها کرد در تاریخ همچنان نقل محافل فوتبالی است.
قیام بهمن ۵۷ به پایان رسید و چندی بعد از آن، سردار قلیچ به ایران بازگشت و بعد از سه چهارسالی که با ناملایمات ها روبرو شد، دوباره سال ۶۳ بار سفر به خارج بست و به فرانسه رفت تا در پاریسی که مهد انقلاب رنسانس و کانون آزادی خواهان لقب داشت اقامت گزیند و سختی های زندگی در تبعید را به کارنامه مردمداری خود اضافه کند.
در تبعید هم؛ قلم بر کاغذ دوانده و آرش را به جامعه ادبی سیاسی و فرهنگی ایرانیان معرفی کرد. نشریه ای که به آرمان های سوسیالیسم و آزادی و عدالت وفادار بود. آرش بنام پرویز خان بود اما به تمام عدالتخواهان، آزادی خواهان ایران و زندانیان سیاسی تعلق داشت.آرش نیز، مثل فوتبال پرویز خان آغازی روشن و پایانی مشخص داشت. وقتی که زمان اش رسید آخرین شماره آن را با خاطرات گرانبهائی به آرشیو و پایگانی تاریخ سپرد. زیرا مثل فوتبال اش؛ آرش هم می بایست سربلند می ماند که ماندگار مانده!
فوتبال ایران به پرویز خان مدیون است و افسوس که نسل بعد از انقلاب بخاطر ستیز جمهوری اسلامی نکبت، نتوانستند از شناخت، دانش، معرفت، و مرام وی بهره ای نصیب خود کنند.
تولد اسطوره فوتبال ایران، راهرو جهان پهلوان تختی، یاور فقرا، ستمدیگان و زحمتکشان خجسته و پیروز باد!
افتخارات باشگاهی :
قهرمانی جام باشگاه های تهران با دارایی ۱۳۴۶
قهرمانی جام باشگاه های تهران با تاج در سال های ۱۳۴۷-۱۳۴۸ و ۱۳۴۹-۱۳۵۰
قهرمانی لیگ ایران ۱۳۴۹ با تاج
قهرمانی جام باشگاه های آسیا با تاج ۱۹۷۰
افتخارات ملی:
قهرمان ۳ جام ملت های آسیا ۱۹۶۸، ۱۹۷۲، ۱۹۷۶
قهرمانی بازی های آسیایی ۱۹۷۴
۲ قهرمانی جام اکو ۱۹۶۵، ۱۹۷۰
حضور در ۳ دوره المیپک ۱۹۶۴، ۱۹۷۲، ۱۹۷۶
