پژوهشی تازه ابعاد مرگومیر ناشی از تأخیر در واکسیناسیون کرونا در ایران را نشان داده است. در این تحقیق، ایران با هشت کشور با میزان درآمد مشابه، مقایسه شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، اگر مردم ایران با نرخ مشابه کشورهای همسایه مثل ترکیه و بحرین واکسینه شده بودند، آمار قربانی‌های کرونا ۵۰ هزار تا ۷۵ هزار نفر کمتر می‌شد.
تحقیق را گروهی از پژوهشگران عمدتا ایرانی در مراکز علمی و تحقیقاتی کشورهای مختلف انجام داده‌اند، از جمله ماهان غفاری، شهرام کردستی و کاوه مدنی.
آرژانتین، بحرین، بنگلادش، بولیوی، مونته‌نگرو، نپال، سری‌لانکا و ترکیه کشورهایی هستند که با ایران در این تحقیق، بر اساس تاریخ شروع و سرعت گسترش بیماری کووید-۱۹، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
محمدکاظم عطاری، محقق پزشکی، به بی‌بی‌سی فارسی گفت که «نتایج این تحقیق با تکیه بر آمارهای رسمی منتشر شده از طرف کشورها» به دست آمده است. به گفته آقای عطاری در نگاه اولیه به کشورهایی که مثل ایران بافت فرهنگی، جمعیتی و درآمدی و حتی باورهای مشابهی دارند، مثل ترکیه، «از هفده میلیون مورد مبتلا به کرونا تنها صد هزار نفر فوتی داشتند، اما ایران با هفت میلیون کیس کرونای تشخیص‌داده‌شده، ۱۵۰ هزار فوتی داشته است.»
آقای عطاری می‌گوید این تفاوت فاحش آمار مرگومیر در ایران به دلیل اقداماتی است که دولت ایران «انجام نداده است که عمدتا به بحث واکسیناسیون مربوط است.»
شهرام کُردستی، استاد دانشگاه کینگز کالج لندن در رشته ایمنی‌شناسی سرطان و از نویسندگان این تحقیق، هم به بی‌بی‌سی فارسی گفت بحث‌های زیادی درباره واکسن و این‌که چه واکسن‌هایی مورد استفاده قرار گرفت، انجام شد. اما یکی از جنبه‌های کمتر‌پرداخته‌شده، سرعت انجام واکسیناسیون است و به گفته او در این مقاله تحقیقی به همین موضوع پرداخته شده است.
آقای کردستی توضیح داد در ایران، که به عنوان نمونه در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفت، اگر از الگوی ترکیه درباره سرعت واکسیناسیون استفاده می‌شد، تا چه اندازه از مرگومیر بیشتر جلوگیری می‌شد.
این استاد دانشگاه کینگز کالج لندن می‌گوید: «یافته‌ای که برای ما بسیار جلب توجه کرد، این بود که سرعت واکسیناسیون عامل مهمی در سرعت پیشگیری از میزان مرگومیر است. »
به گفته آقای کردستی کشورهایی که برای مقایسه با ایران در این تحقیق انتخاب شدند، کشورهایی هستند که از لحاظ منطقه‌ای تا حدی به ایران نزدیک هستند و سرعت واکسیناسیون آنها تقریبا مشابه ایران بود، با اندکی تفاوت بیشتر، کمتر یا مشابه بودند که بتوان شرایط ایران را با حالت‌های بهتر و بدتر مقایسه کرد.
محمد‌سعید رضایی‌زواره، یکی از دست‌اندرکاران تهیه این تحقیق، درتوییتر نوشته «اگر ایران واکسیناسیون کووید-۱۹ خود را طبق مدل ترکیه انجام می‌داد (از نظر شروع و سرعت پیش‌برد)، این می‌توانست در مقایسه با تعداد مرگ فعلی، از ۵۰ هزار مورد مرگ بیشتری ناشی از کووید-۱۹ پیشگیری کند.»
همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ از بعضی جهات بیشتر شبیه یک بلای طبیعی نظیر زمین‌لرزه، سیل یا خشکسالی است. همان‌طور که همه کشته‌شدگان زلزله زیر آوار نمی‌مانند، کرونا هم جان بعضی‌ها را بدون ورود به بدنشان می‌گیرد. به عبارت دیگر، اتفاقی مانند زلزله می‌تواند به صورت غیرمستقیم و از راه‌های متنوعی باعث مرگ افراد شود و همین، محاسبه مستقیم شمار قربانیان را تقریباً غیرممکن می‌کند.
به همین خاطر بهترین راه محاسبه شمار همه قربانیان یک فاجعه طبیعی، بررسی میزان «مرگومیر اضافی» (excess mortality) در یک بازه مشخص است.
ایران بیشتر از چه کشورهایی واکسن وارد کرده است؟
بر اساس آمارهای بررسی‌شده در این تحقیق، از دوم فوریه تا ۱۶ نوامبر ۲۰۲۱، ایران بیش از ۱۵۰ میلیون دوز واکسن از کشورهای مختلف وارد کرد که بیش از سه چهارم آن از روسیه و چین بوده است.
در این تحقیق از کشورهای دیگر، که ایران در همین بازه از آنها واکسن وارد کرده، به ژاپن، ایتالیا، صربستان، لهستان، هند، اتریش، کره جنوبی، آلمان و هلند اشاره شده است.
بیشترین واکسن‌های وارداتی، اسپوتنیک، سینوفارم و آسترازنکا بوده‌اند.
واکسن‌های تولید داخل هم بدین ترتیب مورداستفاده قرار گرفته‌اند: برکت، پاستو کووک، اسپایکوژن، فخرا، رازی کوو پارس و نورا.
حکم حکومتی تحریم واردات واکسن انگلیسی و آمریکایی
این تحقیق نه تنها بر اساس آمارهای رسمی منتشرشده توسط جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که واکسیناسیون بر پایه برنامه‌ای منظم و جدی پیش برده نشده و آمار مرگومیر را افزایش داده است، بلکه از طرف دیگر آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، در دی‌ماه ۱۳۹۹، در سخنرانی تلویزیونی گفت: «ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی کرونا ممنوع است.»
به دنبال صحبت‌های آقای خامنه‌ای سخنگوی هلال احمر ایران اعلام کرد واردات ۱۵۰ هزار دوز واکسن فایزر، که چند انجمن خیریه در آن هنگام پیگیر آن بودند، منتفی شده است.
تحریم واکسن‌های ساخت بریتانیا و آمریکا بر پایه دستور آیت‌الله خامنه‌ای علاوه بر تاخیر در روند واکسیناسیون، مخالفت‌های گسترده در داخل ایران به همراه داشت.
شماری از وکلای دادگستری و فعالان مدنی در ایران، از جمله آرش کیخسروی، مصطفی نیلی، محمدرضا فقیهی، مهدی محمودیان، لیلا حیدری، محمدها‌‌دی عرفانیان و مریم افرافراز در حالی بازداشت شدند که قصد داشتند یک شکایت‌نامه علیه آیت‌الله خامنه‌ای و حسن روحانی، رئیس جمهوری وقت، به دلیل مدیریت نامطلوب بحران کرونا و جلوگیری از ورود واکسن به ایران تنظیم کنند.
این افراد که بعدا به «دادخواهان سلامت» معروف شدند در دادگاه انقلاب به زندان محکوم شدند.
