نیجر چهارمین کشور منطقه ساحل است که کودتای ضد – غرب را تجربه می کند – ترجمه ی: علی اورنگ

کودتای نیجر به دنبال کودتاهای مشابه در مالی، بورکینافاسو و گینه به وقوع می پیوندد. این کودتاها به وسیله افسران نظامی هدایت شدند که از حضور نیروهای فرانسوی و آمریکایی و بحرانهای اقتصادی تحمیلی بر کشورشان خشمگین شده بودند. در نیجر علت حرکت ارتش بر علیه بازوم این است که “او فاسد و مهره فرانسه است. نیجرها از دست او و دارو دسته اش خسته شده اند. در مرکز “فساد” به اصطلاح سرمایه گذاری مشترک نیجر و فرانسه تحت عنوان کمپانی معدن هوا (Somaïr) می باشد

در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۳ در ساعت ۳ بامداد گارد ریاست جمهوری رئیس جمهور محمد بازوم را در نیامی پایتخت نیجر بازداشت^۱ کردند. سربازان، تحت رهبری سرتیپ عبدالرحمان شیانی مرزهای کشور را بستند و حکومت نظامی اعلام کردند. جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا^۲، اتحادیه آفریقا^۳، و اتحادیه اروپا^۴ سریعا کودتا را محکوم کردند. فرانسه و آمریکا – که پایگاه های نظامی در نیجر دارند – گفتند که آنها از نزدیک وضعیت را زیر نظر دارند. کشمکشی بین ارتش – که ادعا کرد طرفدار بازوم است – و گارد ریاست جمهوری پایتخت را تهدید کرد، اما سریعا خوابید. در ۲۷ ژوئیه، ژنرال عبدو سیدیکو عیسی از ارتش بیانیه^۵ ای صادر کرد که او برای “اجتناب از برخورد مرگبار بین نیروهای درگیر که … می تواند باعث خونریزی شود” وضعیت فعلی را قبول می کند. شیانی در ۲۸ ژوئیه در تلویزیون اعلام کرد^۶ که او رئیس جدید “شورای ملی حمایت از وطن”  است.

کودتای نیجر به دنبال کودتاهای مشابه در مالی (اوت ۲۰۲۰ و می ۲۰۲۱) و بورکینافاسو (ژانویه ۲۰۲۲ و سپتامبر ۲۰۲۲) و گینه (سپتامبر ۲۰۲۱) به وقوع می پیوندد. این کودتاها بوسیله افسران نظامی هدایت شدند که از حضور نیروهای فرانسوی و آمریکایی و بحرانهای^۷ اقتصادی تحمیلی بر کشورشان خشمگین شده بودند. این منطقه از آفریقا – ساحل – با بحران های طوفانی مواجه بوده است: خشکی زمین به خاطر فاجعه زیست محیطی؛ خیز جنگجویان اسلامی به خاطر جنگ ۲۰۱۱ ناتو در لیبی؛ افزایش شبکه های قاچاق تسلیحات، انسان، و مواد مخدر در سراسر صحرا؛ برداشت (تصاحب) منابع طبیعی – شامل اورانیوم و طلا – بوسیله کمپانی های غربی که به اندازه کافی برای این ثروت ها نپرداخته اند؛ و گسترش و تحکیم نیروهای نظامی غرب از طریق ساختن پایگاه ها و استفاده از این نیروها با مصونیت کامل از عواقب عملکردشان.

دو روز بعد از کودتا، “شورای ملی حمایت از وطن” اسم ده افسری را که این شورا را رهبری می کردند، اعلام کرد.^۸ آنها همه حوزه های ارتش را نمایندگی می کردند: نیروی زمینی (ژنرال محمد تومبا)، نیروی هوایی (سرهنگ آمادو آبورامان)، و پلیس (معاون فرماندهی انتظامی آسابا ابانکاول). در حال حاضر آشکار شده است که با نفوذترین عضو”شورای ملی حمایت از وطن” ژنرال سالیفو مودی، رئیس سابق ستاد ارتش و رهبر “شورای عالی برای ترمیم دموکراسی” که کودتای فوریه ۲۰۱۰ را بر علیه رئیس جمهور مامادو تونجا هدایت کرد که تا اینکه سلف بازوم یعنی مامادو ایسوفو انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۱ را برد. در دوران ایسوفو بود که دولت آمریکا بزرگترین پایگاه نظامی پهپاد در جهان را در آگادز ساخت^۹ و همچنین نیروهای ویژه فرانسه در شهر ایرلیت از جانب کمپانی اورانیوم اورانو (پیشتر بخشی از آریوا) مستقر شدند.^۱۰

باید در نظر داشت که با توجه به نفوذ مودی در ارتش و تماس های بین المللی او، مودی را می توان عضو پرقدرت “شورای ملی حمایت از وطن” تصور کرد. در ۲۸ فوریه ۲۰۲۳، مودی با ژنرال مارک میلی فرمانده ستاد مشترک ارتش آمریکا طی کنفرانس سران فرماندهان کل قوای آفریقا در رم برای گفتگو^۱۱در مورد “ثبات منطقه ای، شامل همکاری برای مبارزه با تروریسم و ادامه نبرد بر علیه افراط گرایی خشونت آمیز در منطقه” ملاقات کرد.^۱۲ در ۹ مارس، مودی برای تحکیم همکاری های نظامی بین نیجر و مالی به مالی رفت و با کلنل آسیمی گوتا و فرمانده کل قوای مالی ژنرال عمر دیارا^۱۳ ملاقات کرد. چند روز بعد در ۱۶ مارس، وزیر امور خارجه آمریکا آنتونی بلینکن برای ملاقات^۱۴ با بازوم به نیجر رفت. آنچه که بسیاری آن را کنار زدن مودی تصور می کنند، در اول ژوئن او به عنوان سفیر نیجر در امارات متحده عربی منصوب شد.^۱۵ در نیامی گفته شده است که مودی در واقع مشاور سرتیپ شیانی، رئیس اسمی کشور، است.

فساد و غرب

یک منبع بسیار آگاه در نیجر به ما گفت که علت حرکت ارتش بر علیه بازوم این است که “او فاسد و مهره فرانسه است. نیجرها از دست او و دارو دسته اش خسته شده اند. آنها در پروسه دستگیری اعضای برکنار شده نظام، که از بودجه عمومی اختلاس کرده اند و بسیاری از آنها به سفارتخانه های خارجی پناهنده شده اند، می باشند.” مسئله فساد، در کشوری با ذخایر عظیم اورانیوم، گریبانگیر نیجر است. “فسادی” که در باره آن در نیجر صحبت می شود در مورد رشوه های کوچک به وسیله مقامات دولتی نیست، بلکه در مورد کل ساختاری است که مانع از ایجاد حق حاکمیت بر مواد خام و توسعه اش می شود.

در مرکز “فساد” به اصطلاح سرمایه گذاری مشترک نیجر و فرانسه تحت عنوان کمپانی معدن هوا (Somaïr) می باشد، که مالک و گرداننده صنعت اورانیوم در کشور است. نکته قابل توجه این است که ۸۵ در صد کمپانی معدن هوا متعلق به کمیسیون انرژی اتمی فرانسه و دو کمپانی فرانسوی می باشد، در حالی که فقط ۱۵ درصد متعلق به دولت نیجر است. نیجر بیش از ۵ درصد اورانیوم جهان را تولید می کند^۱۶، اما اورانیوم آن از کیفیت خیلی بالایی برخوردار است. نیمی از درآمد صادراتی^۱۷ نیجر از فروش اورانیوم، نفت، و طلاست. یک لامپ از سه لامپ برق^۱۸ در فرانسه بوسیله اورانیوم نیجر روشن  می شود، همزمان ۴۲ در صد مردم نیجر زیر خط فقر زندگی می کنند^۱۹. برای چندین دهه مردم نیجر شاهد از دست دادن ثروتشان بوده اند. در مورد ضعف دولت نیجر همین بس که در طی دهه گذشته، نیجر بیش از ۹۰۶ میلیون دلار در ده مورد از داوری هایی که بوسیله کمپانی ها به مرکز بین المللی حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری^۲۰ و اتاق بازرگانی بین المللی^۲۱برده شد، از دست داده است.

در سال ۲۰۰۲، فرانسه فرانک را کنار گذاشت و یورو را جانشین آن کرد. اما ۱۴ مستعمره سابق فرانسه به استفاده از فرانک سی اف آی ادامه دادند، که مزایای عظیمی برای فرانسه داشته است. پنجاه درصد ذخایر این کشورها باید در خزانه داری فرانسه نگهداری شود و کاهش های ارزش فرانک سی اف آی فرانسه – مثلا در سال ^۲۲۱۹۹۴ – تاثیرات فاجعه باری برای کشورهای که آن را بکار می برند داشته است. در سال ۲۰۱۵، رئیس جمهور چاد ادریس دبی ایتنو گفت^۲۳ که فرانک سی اف آ  “اقتصاد کشورهای آفریقایی را پایین می کشد” و اینکه “زمان بریدن طنابی که مانع توسعه آفریقا می شود رسیده است.” در حال حاضر در سراسر منطقه ساحل صحبت از نه فقط بیرون راندن نیروهای فرانسوی است – همانطور که در بورکینافاسو^۲۴ و مالی^۲۵ به وقوع پیوست – بلکه بریدن تسلط اقتصاد فرانسه از منطقه می باشد.

کشورهای غیر متعهد جدید

در اجلاس ژوئیه ۲۰۲۳ روس – آفریقا، رهبر بورکینافاسو، رئیس جمهور ابراهیم ترائوره کلاهی سرخ بر سر داشت که بازتابی از یونیفرم رهبر سوسیالیست کشورش، توماس سانکارا بود. ترائوره به محکومیت کودتاهای نظامی در منطقه ساحل عکس العمل تندی نشان داد، شامل دیدار اخیر نمایندگان اتحادیه آفریقا از کشورش.^۲۶ “برده ای که طغیان نکند لیاقت ترحم ندارد،” او گفت.^۲۷

“اتحادیه اروپا باید محکوم کردن آفریقایی ها را که تصمیم گرفته اند بر علیه رژیم های وابسته بجنگند متوقف کند.”

در فوریه، بورکینافاسو میزبان جلسه ای بود که دولت های مالی و گینه در آن شرکت داشتند. موضوع مورد بحث ایجاد یک فدراسیون^۲۸از این کشورهاست. احتمال دارد که نیجر به این گفتگوها دعوت شود.

Notes

منبع: مانتلی ریویو آنلاین

ویجی پراشاد (۱۹۶۷) مورخ، پژوهشگر، روزنامه نگار و مفسر هندی است، او مدیر اجرایی موسسه‌ی تری کانتی ننتال (موسسه‌ی پژوهش‌های اجتماعی Tricontinental: Institute for Social Research) است.

کامبالی موساوولی، از جمهوری دموکراتیک کنگو، صدای مهم سیاسی و فرهنگی اهل کنگو است. او در آکرا، غنا، اقامت دارد، تحلیلگر سیاسی و اقتصادی برای مرکز پژوهش های کنگو – کینشازا است.        

چاپ کن