در اطلاعرسانی همواره بر همان پاشنه میچرخد. اگر اتفاق یا حادثهای رخ دهد که ابعاد گسترده و اغلب امنیتی یا نظامی داشتهباشد و توجه افکار عمومی را جلب کند، تصمیم حاکمیتی همواره ارجحیت لاپوشانی بر شفافسازی است. مسالهای که بحران اطلاعرسانی و اعتماد عمومی را هر بار و با هر خبر به رخ میکشد. این فرآیند معیوب شب گذشته باز هم تکرار شد.
به گزارش امتداد، نیمه شب ۴ مهر، شهروندان در خرمآباد استان لرستان لرزش زمین را احساس کردند. برخی کاربران در فضای مجازی از احساس لرزیدن زمین در این شهر نوشتند و شبکه خبر صدا وسیما دقایقی بعد این خبر را به صورت رسمی تایید کرد. امتداد در ادامه می نویسد:
بعد از آنکه صدا و سیما پوشش، این خبر و برقراری ارتباط با مسئولان استانی را شروع کرد و در قالب زیرنویس و گفتوگوی زنده به انتشار خبر مشغول شد. اما نکته عجیب در فرآیند اطلاعرسانی صدا و سیما نوع نگارش یکی از این گفتوگوها بود. شبکه خبر در مصاحبه با مدیر بحران استان لرستان موضوع صدای مهیب در این استان را محرمانه توصیف کرد و نوشت: «آقای پازوکی در گفتوگو با خبرگزاری صدا و سیما: احتمال وقوع انفجار دور از انتظار نیست.» بعد از این زیرنویس که خبرگزاریها و سایتها نیز آن را بازنشر کردند و ویدیوی آن در فضای رسانهای و مجازی منتشر شد این سوال را به وجود آورد که آیا این یک گاف خبری بوده؟
مدیریت بحران استان لرستان در مورد این لرزش توضیح داد: «ساعت ۱۰ امشب صدایی در خرم آباد شنیده شد. ستاد مدیریت بحران رصد کرد و تا الان منشا صدا پیدا نشده است. موسسه لرزه نگاری هم زلزلهای هم ثبت نکرده است.هیچ انفجار و خسارتی گزارش نشده است.» علاوه بر این تصاویری از سامانه لرزهنگاری بینالمللی و سایت مرکز لرزهنگاری ایران منتشر شد که نشان میداد هیچ زمینلرزهای را در این منطقه ثبت نکردهاست. اطلاعرسانی صدا و سیما، مصاحبه مدیریت بحران استان لرستان و این تصاویر، همگی حاکی از آن بود که خبری از زلزله نیست.
در فضای مجازی اما از میانه گمانهزنیها و برخی روایتهای شخصی، مساله انفجار بیشتر مورد توجه قرار میگرفت. برخی کاربران فضای مجازی تصاویری از انتشار دود در منطقهای اطراف خرمآباد منتشر میکردند. برخی مدعی بودند که اطراف برخی بیمارستانهای شهر تجمع آمبولانس و ترافیک شکل گرفتهاست و به طور کلی برخلاف فضای رسمی اطلاعرسانی که در باره این لرزش هیچ گمانه متقنی را مطرح نمیکرد در فضای مجازی بحث انفجار جدی بود. برخی کاربران معتقد بودند که صدای مهیب و مشکوکی شنیده و همزمان لرزش حس شده به دلیل انفجار در پایگاه امام علی یکی از مهمترین پایگاههای هوافضای سپاه است.
بیش از ۱۲ ساعت طول کشید که یک مقام رسمی دیگر در مورد ماجرای خرمآباد توضیح دهد. توضیحی که البته با اطلاعاتی که به نقل از مقامات استانی و از طریق صدا و سیما یا خبرگزاریهای رسمی منتشر شد، کاملا متفاوت بود.
رئیس پایگاه اطلاعاتی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، دلیل لرزش زمین طی شب گذشته در خرمآباد را زلزله با بزرگای ۲ دانست.
با این حال رسانههای خارجی به ویژه برخی از رسانههای تلآویو مدعی شدند که حمله موشکی آنها به پایگاه نظامی سپاه عامل لرزشی بوده که مردم بامداد چهارم مهر احساس کردند.
البته این اولین بار نیست که اتفاقی مهم توجه افکار عمومی را جلب میکند اما منابع رسمی به سوالات ایجاد شده، پاسخی نمیدهد یا اگر پاسخی میدهد هم به زعم مردم قانعکننده نیست.
ماجرای هواپیمای اوکراینی، آتشسوزیهایی که چندین بار در انبارهای وزارت دفاع رخ داد یا صدای انفجاری که در غرب تهران شنیده یا حتی در آخرین نمونه قطعات ناشناختهای که در گرگان دیدهشد تنها بخشی از اتفاقاتی است که با اظهارات ضد و نقیض و تعدد روایتها در رسانههای خارجی و داخلی همراه بود که همواره اقناع افکار عمومی را به دنبال نداشتهاست.
این دسته از اخبار عمدتا با سکوت اولیه مراجع رسمی در قدم اول یا تکذیب اساس اتفاق همراه است. همچنین منابع دسترسی به خبر برای رسانههای به اصطلاح غیرخودی تقریبا مسدود است و مقامات انتظامی، نظامی و امنیتی تنها و تنها از یک مرجع مشخص که عمدتا صداوسیما است، در مورد رخدادهای اینچنینی توضیح میدهند. مسالهای که باعث میشود رسانههای مستقل نتوانند در موضوعاتی از این دست سناریوهای مختلف را بررسی و برای سوالات ایجاد شده در ذهن مخاطبان، پاسخی بیابند. خروجی مواجه با این شرایط تنها اقناع نشدن افکار عمومی و بیاعتبار شدن رسانههای داخلی است.