رَوَندِ «مَردُمِش» در «نوشته‌های» احسان طبری
به کوشش: اُمید/ تاریخ انتشار: آبان ۱۴۰۲
عنوان سرفصل
درآمد
۱– رَوَندِ “انسان‌شدنِ” پریمات‌ها (انسانْ‌زایی)
۲– رَوَندِ “انسانی‌شدن” انسان، جامعه و تاریخ
۳– رَوَندِ “انسانی‌کردن” طبیعت
۴– جامعۀ “انسانی‌شدۀ” کمونیستی
۵– رَوَندِ “انسانی‌کردنِ” کیهان
۶– بیم‌ها و نگرانی‌ها در موردِ آینده…
درآمد
احسان طبری را به حقّ از برجسته ترین مُبدعین و مُحرّکینِ تحوّلِ زبانِ فارسی شناخته اند که بسیاری واژه های رایج امروز در زبان و ادبیّاتِ فارسی مانند: “دستاورد”، “بسیج”، “تاریک اندیش”، بُرون رفت”، “روشن فکر”، “شب زده”، “نماد”، “سَنگالخ”، “ژَرفِش”، “مَردُمِش” و غیره… توسطِ او، و یا با ذوق و طبع و نظرِ او ساخته شد و رواج یافت و هم اوست که در ابداعِ واژه هایی برای رساکردن زبانِ فارسی در بیان مفاهیمِ جهانِ مدرن در کنارِ زنده یادان دهخدا، معین، مُصاحب، امیرحسین آریانپور، غلامحسین صدری افشار و محمّد خلیلی، از پیش رُوان این عرصۀ مهمّ محسوب می شود. با اینکه هنوز برخی ازاین واژگانِ زیبای فارسی نظیر “ژَرفِش” )اسمِ مصدر از صفتِ “ژرف” با افزودنِ حرفِ “ش”( یا “مَردُمِش”)اسم مصدر از اسمِ “مَردُم”( به مرحلۀ همه فهم و رایج و کاربردِ شایستۀ خود در زبان و ادبیّاتِ میهنِ ما نرسیده، امّا در برخی از آثارِ قلمی طبری و برخی نویسندگان کاربردهایی دارند. زنده یاد طبری در مقاله ای با عنوان “توضیحِ کوتاه دربارۀ برخی ایراداتِ لفظی” مندرج در مجلۀ دنیا )شمارۀ۷ مهر۱۳۵۹( می گوید: “مَردُمِش” “در مقابلِ واژۀ دشوارِ انگلیسی Hominisation آمینیزاسیون- متفاوت باواژۀ Humanization اومانیزاسیون[که معادلِ فارسی ندارد، به معنای “روندِ تدریجیِ تبدیلِ پریمات ها ]نَخُستی سانان Primates ]به انواع مختلفِ انسان وارها و انسان ها” است” و سپس می پرسد: “چه مانعی دارد که ما معادلِ “مَردُمِش” را و حتّی مصدرِ “مَردُمیدن” را بسازیم؟ طبری که در سراسرِ عمرِ گرانمایه، با قلم و قدمِ خود همواره ستایشگرِ “حَماسۀ انسان” و خواهانِ انسانی شدن جامعه، تاریخ، طبیعت وکیهان بود، دربرخی آثارِ نشریافته در مجلّۀ معتبرِ”دنیا” و مجموعه مقاالتِ گردآوری شده در مجموعۀ دوجلدی “نوشته های فلسفی و اجتماعی” به تبیینِ رَوَندِ “مَردُمِش” و مراحلِ آن پرداخته و بسته به موضوعِ بحث، معنای واژۀ “مَردُمِش” را با افعالِ متفاوتِ “انسان شدن”،
“انسانْ زایی”، “انسانی شدن” یا “انسانی کردن” برابرگرفته که آگاهی از مفاهیم و کاربُردهای آن برای خوانندۀ جدّی و علاقه مند به مطالعۀ آثار این دانشمندِ فرزانه خالی از هوده نیست.
یادش گرامی باد.