بیانیه سیاسی «نه به جمهوری اسلامی» وسپس انتشارسخنان آقای رضا پهلوی مبنی برترجیح نظام جمهوری نسبت به نظام پادشاهی موج تازه ای ازگفت وگودربین کنشگران سیاسی برانگیخته است.همزمانی این دواقدام وچگونگی نشربخشی ازسخنان رضا پهلوی درفضای عمومی تاکنون ناروشن باقی مانده است.ولی مسئله اصلی متن بیانیه ومواضع منتشرشده است.گفته ها وناگفته های این بیانیه کدامند؟قوت وضعف آن به چه قراراست؟به همین ترتیب است درباره سخنان رضا پهلوی؟نحوه برخورد سایرین با این بیانیه واین سخنان چگونه است؟چرابخشی ازمخالفین کمتربه خودمتن می پردازند وبیشتربه حواشی مشغولند ؟چیستی وچرائی رشته برخوردهای نفی ای ونه نقدی،عصبی وبه اصطلاح افشاگرانه،وچسبیدن به مسائل فرعی وشخصی ازسوی دسته ای از مخالفین، خواه چپ وخواه راست،ناشی ازچیست؟هدف این نوشتارکوتاه طرح ملاحظاتی دراین باره هاست.
یکم-بیانیه«نه جمهوری اسلامی»متنی است کوتاه،باامضانزدیک به ۶۵۰تن ازکنشگران سیاسی مخالف نظام،باگرایشات جمهوری خواهی وپادشاهی خواهی!بیانیه رژیم جمهوری اسلامی رامانع اصلی آزادی،رفاه،دموکراسی،پیشرفت وحقوق بشردرایران می داند وخواستاربرچیده شدن بساط آن توسط مردم ایران گشته است. صرف نه گفتن به جمهوری اسلامی باتکیه برمبارزات مردم،جستجوی دشمن اصلی مردم درایران،ومشارکت درتقویت این کارزاری که مدتهاست درجامعه ما آغازشده است، بخودی خود حرکتی است مثبت،اگرچه تمام ماجرانیست.به عبارت دیگرکمپین نه به جمهوری اسلامی که«درراستا وهم صدا باقیام دی۹۶وآبان ۹۸،قیام هایی که بندناف خودراازجریان متوهم اصلاح نظام بریدند وباشعاراصولگرا،اصلاح طلب،دیگه تمامه ماجرا دوران تازه ای ازمبارزه رااعلام کردند»است،اگرچه گامیست مثبت،امابه سبب مسکوت گذاردن نظام جانشین،تلاشی است ناقص.به این دلیل ساده وبنیادین که نسبت به خطربازگشت دوباره نظام موروثی،یعنی نظام سلطنتی، به قدرت وبدین ترتیب تکرارکژراهه تجربه شده گذشته،بی تفاوت می ماند.چرابی تفاوت،آن هم برسر این موضوع اساسی وسرنوشت سازبرای میهن،مردم ونسل های آینده ما؟مگرجزاین است که استبدادودیکتاتوری درایران، تاریخی بس طولانی دارد.استبداد ودیکتاتوری درکشورما،علاوه برزمینه های اقتصادی واجتماعی وزیست محیطی، ازبسترتاریخی وفرهنگی ریشه داری برخورداراست وبربنیاد دونهاد روحانیت وسلطنت،درپیوند بایکدیگر،استواربوده است.با رویداد«انقلاب اسلامی»،باوجود همه عوارض دردناک وجبران ناپذیرش،اماازنهادسلطنت خلع یدشد.یک استبدادرفت وشوربختانه استبدادی بدتربجای آن نشست!برکناری آن رکن تاریخی دیکتاتوری واستبداد به بهائی بسیارسنگین فراهم آمده است.نمی توان ونمی بایدبه صاف کردن جاده بازگشت دوباره آن، که درتقابل بامبانی دموکراسی ومدرنیته وحقوق بشرقرارردارد،برآمد.اینک، دریک نگاهی تاریخی،نوبت به کنارنهادن قطعی رکن دیگردیکتاتوری واستبداد،خلع ید نهاد روحانیت ازقدرت سیاسی وعودت ملاها به مساجد رسیده است. امری که بابرکناری تام وتمام رژیم اسلامی می بایدبه سرانجام رسد.درس تاریخ راجدی بگیریم. ذره ای نباید بسان گذشته ازتاریخ غفلت ورزید ودرمقابل احتمال بازگشت دوباره استبداد،چه دراشکال تجربه شده وچه دراشکال نوین،غافل ماند.تاریخ مطابق میل ما، بنابرفورمول های ازپیش تعیین شده ودترمنیسم جریان نمی یابد.بایدهوشیاربودوباچشمان بازبه رخدادهای مهم تاریخی نگریست وچرائی وچگونگی آنان رامدنظرقرارداد.کشورومردم ما تاوان بس سنگین وجبران ناپذیری به سبب وجودرژیم های استبدادی ودیکتاتوری واشتباهات نسل های قبل ازانقلاب ومقطع انقلاب داده اند.راه تحول کشورما درمسیرآزادی وترقی وپیشرفت وعدالت اجتماعی ازطریق برکناری قطعی نظام حاکم وجایگزینی آن با نظامی دموکراتیک،مدرن،تجربه شده ومطابق بااستانداردهای شناخته شده جهان مدرن یعنی جمهوری هموارمی گردد.تاریخ به ما می آموزد که برسراین مسئله اساسی هیچ گونه مماشاتی جایزنیست.عدم موضع گیری بیانیه نسبت به نظام جایگزین جمهوری اسلامی وبدین ترتیب ندیده انگاشتن اولین درس انقلاب بهمن ماه، سبب اصلی عدم حمایت بخش بزرگی ازجمهوری خواهان،ازجمله نگارنده این سطور،ازبیانیه «نه به جمهوری اسلامی»بوده است.
دوم-امادرباره آقای رضا پهلوی چه می توان گفت؟اینکه نام ایشان درپای بیانیه نه به جمهوری اسلامی درکناراسامی دیگرامضا کنندگان بدون پسوند یاپیشوند«شاهزاده»ونظایرآن آمده است بخودی خود عاملیست مثبت.امامهم ترازآن سخنان رضاپهلوی درجمع طرفداران سلطنت مبنی برنقدحکومت موروثی وترجیح نظام جمهوری برنظام پادشاهی است.اودربحث خود به درستی ازموضع یک کنشگر مدرن وامروزین، با تکیه برمبانی دموکراسی،باعزیمت ازاصل بنیادین انتخابی بودن همه مقامات برپایه شایستگی های فردی،باتاکید براهمیت دوره ای بودن همه مسؤلیت ها به نقدنظام موروثی وترجیح نظام جمهوری به نظام پادشاهی می پردازد.وی جا به جا ازطرفداران نظام سلطنتی می خواهدکه باتحولات جهان مدرن همراه شوند، گذرزمان رادریابند ودرباره این پرسش ها به طورجدی بیندیشندو…!اتخاذ این مواضع ازسوی رضاپهلوی تازگی داشته اند وفارغ ازاین یاآن گمانه زنی درباره دلائل آن،نمی تواندمورداستقبال افرادوجریانات دموکرات وآزادیخواه کشورما،بخصوص جمهوری خواهان،قرارنگیرد.اتخاذاین مواضع بخودی خوداقدامی است مثبت.پیگیری رضاپهلوی درطرح شفاف ورسمی این مواضع قطعا سبب گشایشی تازه درمبارزه اپوزیسیون آزادیخواه ودموکرات برعلیه رژیم قرون وسطائی حاکم برکشورمی گرددوتاثیرات معینی برصف بندی نیروها وتغییرتوازن قوا به نفع دموکراسی وآزادی خواهدگذاشت.شفافیت بخشیدن به این مواضع ضرورت دارد چراکه این سخنان تنها بخشی گزینشی ازمجموعه سخنان بیان شده دریک نشست خصوصی ظاهرا سه ساعته بوده است.علاوه براین درهمین سخنان بازرضا پهلوی گاه به همان مواضع کلی وتکراری وتفسیربردارگذشته اش مثل جایگزینی مقام«پادشاه» با «میهن بان» ونظایرآن می پردازد!این مبهم گوئی ها راه رابرای ارائه تفسیرهای متفاوت دربین افراد وجریانات مختلف سیاسی، بازگذاشته است وسبب بروزاغتشاشاتی شده است.شفافیت وروشن گوئی ازالزامات دموکراسی است.برعهده رضاپهلوی است که درصورت باورداشتن به مواضع تازه اعلام شده خویش،به طور رسمی به عنوان یک کنشگرسیاسی و یک شهروند برابرحقوق بادیگران،ازمقام ولیعهدی استعفادهدوچون هرکنشگرسیاسی دیگری مبارزات سیاسی خویش را پی بگیرد.
سوم-گفته شد که راه افتادن کمپین نه به جمهوری اسلامی وانتشارمواضع تازه رضا پهلوی درفضای عمومی،جنب وجوش تازه ای دربین مخالفین سیاسی رژیم آفریده است.کانال های تلویزیونی ورادیوئی ورسانه های نوشتاری مختلف بدین موضوع پرداخته اند.اینکه این جنب وجوش چگونه ودرچه مسیرهائی تداوم یابد،نامشخص است.بدون تردید نحوه برخورد دست اندرکاران کمپین نسبت به قطع یا تداوم آن،بخصوص با توجه به تحولات پرشتاب جامعه ونیزنزدیکی انتخابات رژیم،وهمچنین نحوه برخورد رضا پهلوی باپرسش ها ی پیشگفته، درچگونگی پیشرفت کارتاثیرخواهدگذاشت.
درهمین رابطه نباید نقش مخالفین«قسم خورده»ا بیانیه وامضاکنندگان آنراازیادبرد.اگریک طرف این مخالفت ها راطرفداران نظام اسلامی اعم از«اصولگراتااصلاح طلب»تشکیل می دهند سوی دیگررا بایدنزد مخالفین سیاسی نظام جستجوکرد.دراین دنیای عجیب مخالفین،طیف متنوعی،ازاصلاح طلبان سکولاری نظیرفرخ نگهداروهمفکران ایشان درسازمان اکثریت وحزب چپ(فدائی) تا«ضدامپریالیست»های استالنیست، ونیز«لنینیست های»متشکل درمحافل وگروه بندی های چپ نظیر«راه کارگر» و«اقلیت»و…،تا راست های افراطی درطیف سلطنت طلبان حضوردارند!بخش بزرگی ازاینان بابستن شمشیرازرو،اصلاتمایلی به واردشدن به بحث وگفت وگوی انتقادی درفضائی دموکراتیک ازخودبروزنمی دهند.اینان فکرمی کنندبه پاسخ های قطعی برپایه یک رشته فورمول های ازپیش تعیین شده دست یافته اند وبه تبع آن پرسشگری رابرنمی تابندوازموضع«ایمان»به راه خود به نفی مطلق مخالفین سیاسی شان،اغلب باادبیاتی توهین آمیز، می پردازند!درچنین فضائی است که نبرداندیشه هاورقابت میان پروژه ها وجریانات مختلف سیاسی به نفع جنگ قبیه ها وفرقه به عقب رانده می شود.درچنین فضائی است که فرقه گریان بویژه نسبت به مواضع همفکران سابق خویش حساسیت به خرج می دهند وبه تخطئه تحول نظری دوستان سابق خودباواژه هایی نظیر«ندامت» و«توبه» وپایمال کردن «خون شهدا»می پردازند!نمونه های چنین برخوردهائی هم دربین طیف سلطنت طلبان وهم دربین اصلاح طلبان وهم درنزد«مارکسیست-لنینیست های ارتدوکس» به وفورمشاهده می شود ودرهرمرحله ای که چرخشی نظری وتلاش فکری تازه ای پیش می آیداوج تازه ای پیدامی کند.این برخوردهادرهمین دوره اخیر،ازجمله درجریان برآمد گفتمان جمهوری خواهی ولائیسیته ورشد وگسترش آن ،یادرروند تاسیس شورای مدیریت گذاریا انتشاربیانیه ازسوی ۱۴ تن ازهموطنان داخل کشورباخواست استعفای ولی فقیه،به دفعات دیده شده است.
بااینهمه نبایدفراموش کرد که کنشگران وجریانات سیاسی دموکرات وآزادیخواه ایران درمقایسه با سال های قبل ازانقلاب بهمن ازلحاظ ذهنی وتجربی درموقعییت مناسب تروامیدوارکننده تری بسرمی برند.آنها می توانندوکماکان فرصت آنرا دارند با تکیه برآن تجارب ودرس گیری ازاشتباهات گذشته،به سهم خود ازبروزسناریوهای مملکت برباده، اعم ازظهوراستبداد ودیکتاتوری جدید برویرانه های رژیم اسلامی یا بدل شدن عرصه کشور به جنگ داخلی وتاخت وتازقدرت های منطقه ای وجهانی،ممانعت به عمل آورند.آنان که نتوانند امروزه،درفضای آزاددرتبعید با مخالفین سیاسی-نظری خودبه درستی گفت وگوکنند ومسائل مورداختلاف رادرفضائی دموکراتیک به بحث بگذارند قطعا درآینده نیزجزتکراراشتباهات گذشته،واگربتوانند، ورای شعارهای پرطمطراق درزمینه دموکراسی وآزادی وعدالت اجتماعی ودفاع ازحقوق کارگران وزحمتکشان وزنان وجوانان وحقوق قومی-ملی،جزمصیبت برای جامعه به ارمغان نخواهند آورد.
اکبرسیف دوشنبه ۲۲ مارس ۲۰۲۱ برابربا ۲فروردین ۱۴۰۰
اقای سیف عزیز تمام انچه را شما درنقد گفتار چهل وپنج دقیقه ای رضاپهلوی درز کرده دردنیای خبری گفتید دیگرانی هم گفتند و میشود گفت اشتراک نظر بر تازگی این اظهارات،استقبال ازآن،ودر عین حال توجه به ابهامات یا توقع ابهام زدایی در گفتار اکثر نمایندگان جمهوریخواه حضور داشته است،آقای حسن شریعتمداری،فرهاد فرجاد،مهدی فتا پور،وفرخ نگهدار ازاین دست هستند ومن نفهمیدم شما چه انتقادی به آنها داشتید و چه عمدی( شاید هم سهو باشد ) باعث میشود وسط بحث مسیر وهدف نقد را عوض کنید …
دوست عزیز آقای حمید.من راستش نمی دانم منظور شما از وسط بحث مسیر وهدف نقد راعوض کردن چیست.اما درباره دوستان دیگری که مطرح کرده اید ومقایسه نظر یا نقد آنان با نظر ونقد من،نوشته ها خود فکر می کنم گویا هستند وتوضیح بیشتر دراین مختصر نمی گنجد.مثلا،دریک مورد،آنچه که فرخ نگهدار مد نظرش می باشد،که ازموضع اصلاح پذیری رژیم است و…،با موضع من، که اساسا نظام را اصلاح پذیر نمی دانم،وازاین نظر بین رضا پهلوی وموضع سیاسی من اشتراک وجوددارد،داستان آنچنان روشن است که نیاز به توضیح ندارد.ممنون ازتوجه شما اکبر س