کوروش طاهرنسب
با تکیه به دیدگاه‌های جامعه‌شناسی، تاریخ، علوم سیاسی و مدیریت، بر توسعه فوتبال زنان و به طور گسترده‌تر ورزش بانوان، نور جدیدی می‌تابد. فوتبال زنان ۲۰۲۳ اولین جام جهانی بانوان است، که در نیمکره جنوبی و نخستین جام جهانی زنان است که با فرمت ۳۲ تیمی برگزار می شود. جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ ،فرصتی بی‌نظیر برای افزایش درک مردمان از فوتبال زنان، ابتکارات و استراتژی‌های توسعه ورزش مبتنی بر جنسیت، نحوه اداره و مدیریت رویدادهای ورزشی بین‌المللی بیش روی زنان قرار می دهد.
جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا اشاره دارد: فوتبال ،جهان را متحد می کند. رویدادهای جهانی ما، مانند جام جهانی فوتبال زنان، قدرت منحصر به فردی برای گرد هم آوردن مردم و ایجاد شادی، هیجان و اشتیاق دارد. فوتبال حتی بیش از این کار می کند – می تواند کانون توجه را به دلایل بسیار مهم در جامعه ما بتاباند. ما تصمیم گرفتیم یک سری از علل اجتماعی را برجسته کنیم – از گنجاندن برابری جنسیتی، از صلح تا پایان دادن به گرسنگی، از آموزش تا مقابله با خشونت خانگی – پلاتفرمی، برای تمام ۶۴ بازی در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ استرالیا-نیوزیلند!
فوتبال زنان ورزش جدیدی نیست. اولین بازی ثبت شده در ۲۳ مارس ۱۸۹۵ در انگلستان انجام شد، زمانی که یک تیم شمالی با تیم جنوبی بازی کرد -در این مسابقه تیم شمال ۷-۱ پیروز شد. از سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۷۰ میلادی فوتبال زنان با فراز و نشیب های زیادی مواجه بود. در انگلیس مهد فوتبال برخاسته از انقلاب صنعتی و ورزش متعلق به کارگران، دوبار فوتبال زنان با محدودیت و ممنوعیت در ورزشگاههای فوتبال متعلق به تیمهای لیگ برتر مردان این کشور مواجه شد. بار نخست به سال ۱۹۰۲ مربوط است . اتحادیه فوتبال این کشور، باشگاه های عضو را از بازی با تیم های بانوان منع و از بازی زنان جلوگیری کرد. بار دوم سال ۱۹۲۱، اتحادیه فوتبال انگلیس بیانیه ای برای ممانعت از بازی بانوان صادر و اعلام کرد: شکایت هایی مبنی بر بازی فوتبال توسط زنان مطرح شده است، این اتحادیه مجبور است نظر قوی خود را اعلام کند. این بازی برای زنان کاملاً نامناسب است و باید از آن جلوگیری کرد. به هر حال توجه زنان به فوتبال به عنوان بخشی از حقوق پایمال شده آنان، بین سال های دو جنگ جهانی اول و دوم افزایش چشمگیری داشت. سرانجام ممانعت ها و تفکر مرد سالارانه نتوانست به طور مطلق بر فوتبال بانوان حاکم شود،در اوایل دهه ۱۹۷۰، فدراسیون فوتبال زنان مستقل اروپا The Federation of Independent European Female Football (FIEFF) مستقر در تورین ایتالیا، به برگزاری جام جهانی غیررسمی فوتبال زنان اقدام کرد.در آن تورنمنت، هفت تیم شرکت کردند. در پایان تیم زنان دانمارک قهرمان شد.
از دهه ۱۹۵۰ به بعد، بیشتر لیگ های فوتبال اروپا به فوتبال زنان روی خوش نشان می داد، سرانجام در سال ۱۹۸۶، دریچه ورود رسمی زنان به فوتبال جهانی گشوده شد. الن ویل ،نماینده نروژ در مراسم چهل و پنجمین کنگره فیفا در مکزیک سخنرانی گرم و جنجالی ایراد کرد. وی همه حاضرین در گنگره را متوجه مسئولیتی کرد که باید در برابر بیشرفت زنان در قلمرو فوتبال جهانی بر عهده بگیرند! در بازگشت به گذشته، فوتبال مردان پس از جام جهانی ۱۹۷۰ مکزیک ، تحت تاثیر تبلیغ کالاهای کمپانی های بزرگ بازرگانی و تجارتی قرار گرفت. هاو لانژ رئیس برزیلی فیفا، نگران بود که با برگزاری جام جهانی فوتبال زنان ، نام تجاری جام جهانی مردان به خطر افتد. اما، ضرورت تاریخ برای توسعه فعالیت های زنان در فوتبال ملی و جهانی، چون طوفانی سهمگین افکار کاسبکارانه تیم اقتصادی و تبلیغاتی فیفا را برهم زد. سرانجام به طور رسمی اولین دوره جام جهانی فوتبال زنان به سال ۱۹۹۱ در جمهوری خلق چین، متولد و برگزار شد. بیش از نیم میلیون هوادار برای تماشای رقابت ۱۲ تیم ملی شرکت کننده در این جام ، به ورزشگاه رفتند و از فوتبال زنان حمایت و پشتیبانی کردند. پس از اینکه تیم ایالات متحده آمریکا در فینال در حضور ۶۵۰۰۰ تماشاچی در استادیوم تیانه در گوانگژو، نروژ را شکست داد و قهرمان اولین دوره جام شد. ژائو هاولانژ، رئیس وقت فیفا، اعتراف کرد که: «فوتبال زنان اکنون به واقعیت و تثبیت تبدیل شده است.»
تصویری از مراسم افتتاحیه اولین دوره جام جهانی فوتبال زنان در جمهوری خلق چین۱۹۹۱.
با وجود برگزاری اولین جام جهانی فوتبال زنان، هنوز افکار مرد سالارانه و زن ستیزی در فوتبال جهانی مسلط بود. تا جائی که در آن سال ها، مسابقات فوتبال زنان در زمان ۸۰ دقیقه ای برگزار می شد. در حالی که زمان بازی مردان ۹۰ دقیقه بود. این موضوع توهینی آشکار جنسیتی و به نوعی تحقیر شخصیت و توانائی زنان را نشانه می گرفت. آپریل هاینریش، کاپیتان آن موقع تیم ملی فوتبال زنان ایالات متحده، در سخنان تندی به موضع تبعیض آمیز فیفا و گردانندگان آن واکنش نشان داد و اظهار کرد: برگزارکنندگان «می‌ترسیدند اگر ۹۰ دقیقه بازی کنیم، آناتومی تخمدان‌های ما از بین می رود ». فشار رسانه ای و کوشش بانوان ،باعث شد که زمان بازی ۹۰ دقیقه در جام جهانی ۱۹۹۵ سوئد دوباره رعایت شود. تبعیض جنسیتی در فوتبال فقط به زمین مسابقه محدود نبود. بلکه تمام قلمروهائی مثل تغذیه،حمل و نقل، محل استراحت و خواب، دستمزد و پاداش، لباس و کفش، حامیان مالی، اختصاص اعتبارات، به رسمیت شناختن واقعی شخصیت ورزشی بانوان، و علل و دلایل زیست محیطی را در بر می گرفت.
استراتژی فیفا
بعد از فراز و نشیب و گذر از چهار دهه از هشت دوره جام جهانی فوتبال بانوان، به نهمین دوره این جام رسیدیم . آن چه که نسبت به دوره های این جام آشکارتر است . این که استراتژی پایدار برای جام جهانی زنان فوتبال۲۰۲۳ با چارچوب جاه‌طلبی‌های فیفا و همچنین با اولویت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در استرالیا و نیوزلند هماهنگ نشان داده است. اقدامات زیست محیطی با تکیه بر برابری جنسیتی ،برای این مسابقات، طرح هائی مثل:موضوعات کلیدی دسترسی، حفاظت، حقوق بشر، حقوق کارگران، برابری جنسیتی، بهداشت، اقدامات آب و هوایی، به حداقل رساندن زباله، ساختمان های سبز و تدارکات را پوشش می دهد.فوتبال زنان بزرگترین فرصت رشد در فوتبال امروز است و همچنان اولویت اصلی فیفا است. فیفا اعلام کرده که روی بودجه اختصاصی، منابع انسانی و برنامه‌های توسعه نوآورانه و متناسب سرمایه‌گذاری می‌کند، تا فوتبال زنان را به جریان اصلی، جایی که به آن تعلق دارد.
نگاه تجارتی محض و اسپانسری فیفا نسبت به فوتبال زنان با تغییرات مثبتی همراه است. خروج از ایده تجارت و کسب درآمد به هر قیمتی، حداقل در جام جهانی ۲۰۲۳ ، موجب شده تا ترکیب حامیان مالی و کمپانی های تجارتی ۲۰۲۳ به برابری جنسیت اهمیت دهند و خواست ها و مطالبات زنان را مورد توجه و اجرا کنند. حامیان رسمی فیفا مثل، Calm که یک شرکت نرم افزاری است و در سانفرانسیسکو، کالیفرنیا واقع شده است. راه حل ها و خدمات آرامش، مدیتیشن و خواب را ارائه می دهد. آنها پلتفرم آنلاین خود را برای خدمات مدیتیشن و ذهن آگاهی برای جام جهانی زنان ارائه کرده اند برای شرکت کنندگان در این جام، به ورزشکاران، کارکنان و داوطلبان، برای استفاده از امکانات و تجهیزات فوق بیشرفته این شرکت عضویت رایگان اهداء می شود. جام جهانی فوتبال زنان استرالیا و نیوزلند ۲۰۲۳ توسط بیش از دو میلیارد نفر در سراسر جهان دنبال خواهد شد. این جام بستری ایده آل برای افزایش آگاهی در مورد مسائل مهم اجتماعی فراهم می کند. هر پیام از طریق بازوبندهای کاپیتان تیم، تابلوهای LED دیجیتال کنار زمین، پرچم های بزرگ ارائه شده در زمین، صفحه نمایش های غول پیکر در استادیوم ها و از طریق رسانه های اجتماعی و همگانی نمایش و تبلیغ می شود.در این تورنمنت و در موضوع مرتبط به حمایت از دگراندیشان جنسی ، هر چند فیفا بر خلاف ادعای اش، نفس دموکراسی را خدشه دار کرده است. اما کاپیتان های تیم سه گزینه برای بستن بازو بند در اختیار خواهند داشت: آنها می توانند بازوبند “فوتبال جهان را متحد می کند” را برای کل مسابقات ببندند. یک بازوبند مطابق با موضوع انتخابی آنها برای کل مسابقات؛ یا بازوبند مربوط به موضوع روز مسابقه خاص.علاوه بر این، این مسابقات همچنین فعال‌سازی‌هایی را برای سایر کمپین‌های طولانی‌مدت، یعنی #BeActive، با مشارکت سازمان جهانی بهداشت، و #NoDiscrimination که هدف آن اقدام مستقیم برای مقابله با همه اشکال تبعیض، از جمله نژادپرستی، در جامعه است، خواهد داشت.
چالش توانمند سازی همه جانبه فوتبال بانوان با وجود برگزاری سمینارها، کنفرانس ها، توسط فیفا و برخی از سازمان های مرتبط با زیست محیط، کمتر شده .اما راه طولانی در بیش است که به حداقل ممکن برسد، یا به طور یقین از بین برود.به عنوان مثال،در رویدادی با عنوان “ایجاد امتیاز تجاری برای زنان” که در تاریخ ۱ مه در سازمان تجارت جهانی برگزار شد، نگوزی اوکونجو-ایویلا، مدیر کل و جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا بر نقشی که فوتبال و تجارت بین‌المللی می‌توانند در توانمندسازی زنان ایفا کنند، تاکید کردند. اوکونجو-ایویلا در سخنان افتتاحیه خود گفت: پیش بینی می شود جام جهانی ۲۰۲۳ زنان ۲۲۰ میلیارد دلار درآمد داشته باشد. این فرصتی قابل توجه برای اتصال تولیدکنندگان پنبه آفریقایی به زنجیره ارزش فوتبال و ارتقای توانمندی اقتصادی زنان است. وی افزود، سازمان تجارت جهانی و فیفا بر اساس یادداشت تفاهم خود که در سپتامبر ۲۰۲۲ امضا شده است، برای دستیابی به این هدف با یکدیگر همکاری خواهند کرد.وی همچنین گفت: علیرغم ارزش اقتصادی قابل توجهی که فوتبال دارد، به طور عادلانه بین تولیدکنندگان کشورهای در حال توسعه، به ویژه زنان، توزیع نشده است. او تلاش های سازمان تجارت جهانی را برای استفاده از تجارت به عنوان ابزاری برای توانمندسازی زنان و تقویت ظرفیت تجاری کسب و کارهای کوچک و اقتصادهای در حال توسعه، به ویژه از طریق مشارکت مداوم با فیفا، مرکز تجارت بین المللی (ITC)، سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد، برجسته کرد.بانک صادرات و واردات آفریقا. برآورد کرده که اروپا سهم بزرگی از ارزش تولید شده ۲۲۰ میلیارد دلار به علاوه امتیازات اقتصاد جهانی فوتبال را به خود اختصاص می دهد. می‌توان و باید برای اتصال زنان به بازارهای جدید و فرصت‌های سودمند در کالاها و خدمات با ارزش بیشتر تلاش کرد. امید این است که کشورهای در حال توسعه در ۱۰ سال آینده، برش بزرگ تری از این اقتصاد، حداقل ۵۰ درصد از اقتصاد را در مقایسه با ۳۰ درصد فعلی، بردارند.
اینفانتینو رئیس فیفا نیز بیان کرد:«فیفا جایزه ۵۰ میلیون دلاراز آخرین جام جهانی ۲۰۱۹ را سه برابر کرده است . اکنون در سقف ۱۵۲ میلیون دلار هستیم. در سال ۲۰۱۵، قبل از ورود من به فیفا، این رقم ده برابر کمتر بود. یعنی – ۱۵ میلیون دلار. اگر بتوانیم اقتصاد فوتبال در جهان را به نصف آنچه اروپا انجام می دهد، برسانیم، البته اینجا در مورد اقتصاد تقریباً نیم تریلیون در جهان صحبت می کنیم. این خوش بینی و استراتژی کاملاً بر اساس نحوه توسعه بازی در سراسر جهان، امکان پذیر است.محاسبه شده که مزایای اقتصادی برای شهرهای میزبان بسیار فراتر از صندلی در استادیوم ها است. تخمین زده می شود طی یک ماه از بازیهای این جام، بیش از ۲۱ میلیون دلار از بابت توریسم ورزشی در مشاغل کوچک درآمد کسب شود.
نماد جام جهانی ۲۰۲۳ زنان
تازونی (Tazuni)، پنگوئنی با موهای آبی، به عنوان نماد جام جهانی زنان ۲۰۲۳، به میزبانی استرالیا و نیوزیلند انتخاب شد.پنگوئن کوچک Eudyptula minor متعلق به سواحل دریای تاسمان از آب‌های اقیانوس جنوبی در جوار نیوزیلند و استرالیا و نام این نماد از زادگاهش یعنی دریای تاسمان (Tasman) و Unity به معنای اتحاد(شعار این جام جهانی)، الهام گرفته شده است. همچنین موهای آبی منحصر بفرد تازونی که او را در میان جمعیت متمایز می کند، یادآور دریای تاسمان و اتحاد نیز خواهد بود.عشق به فوتبال، پنگوئن کوچک ما، وقتی پنهان نماند که وی در ساحل با کودکان مشغول بازی فوتبال شد. اما رویای فوتبالی او در عصر یک روز به حقیقت پیوست. زمانی برای تماشای آتش بازی استادیوم نزدیک ساحل به آسمان خیره شده بود، بچه‌ها به او یک لباس فوتبال هدیه دادند. او لباس را به تن کرد و با اعتماد به نفس برای نشان دادن استعدادش وارد استادیوم شد.جام جهانی ۲۰۲۳ و تازونی، نقطه عطفی در دنیا برای فوتبال زنان و نسل جدید خواهد شد. “داستان تازونی، این جام جهانی را منحصربفرد کرده است. او می‌تواند الهام‌بخش میلیون‌ها نوجوان عاشق فوتبال در سراسر جهان و شرکت کنندگان در جام جهانی ۲۰۲۳ باشد”. تازونی خوشگل، نوید بخش افزایش تعداد تیمها در جام های جهانی بعدی از ۳۲ تیم به ۴۸ تیم است. هم چنانکه این نوجوان دلنشین و نازنین تعداد تیمهای این جام را از ۲۴ تیم به ۳۲ رساند!
گروهبندی تیمهای حاضر در جام جهانی ۲۰۲۳ بانوان
۳۲ تیم در مسابقات جام جهانی ۲۰۲۳ فوتبال بانوان به میزبانی استرالیا – نیوزیلند حضور دارند که گروهبندی آن به شرح زیر است:
برنامه بازیهای روز نخست:
نیوزیلند- نروژ ساعت۰۰ ۰۹ به وقت اروپا
شانس بازی: نیوزیلند ۱۸ %-تساوی ۳۰%-برد نروژ ۵۲ %
استرالیا- ایرلند ساعت ۱۲۰۰ به وقت اروپا
شانس بازی: برداسترالیا ۶۴%-مساوی ۲۴%-برد ایرلند ۱۲%
در بازی افتتاحیه،نیوزیلند در ادن‌پارک در اوکلند به مصاف نروژ خواهد رفت و استرالیا برابر جمهوری ایرلند در استادیوم سیدنی استرالیا بازی خواهد کرد. مسابقه فینال نیز روز یکشنبه ۲۰ آگوست در سیدنی برگزار می‌شود.این دوره از جام جهانی از ۲۴ تیم به ۳۲ تیم افزایش یافته است. هشت گروه چهار تیمی در دور گروهی به رقابت می‌پردازند و دو تیم برتر از هر گروه به دور یک‌هشتم صعود خواهند کرد، برنده‌ها به دور یک‌چهارم و سپس نیمه نهایی و فینال خواهند رسید. در مجموع ۶۴ بازی انجام خواهد پذیرفت. همچنین این اولین جام جهانی بانوان خواهد بود که به میزبانی مشترک دو کشور برگزار می شود.نیوزلند و استرالیا مشترکا میزبان جام جهانی بانوان ۲۰۲۳ هستند.هشت تیم برای اولین بار در جام جهانی زنان حضور دارند: هائیتی، مراکش، پاناما، فیلیپین، پرتغال، جمهوری ایرلند، ویتنام و زامبیا.
با این مطلب بیش رو، پرداختن به نهمین دوره جام جهانی فوتبال زنان شروع می کنیم. نزدیک به یک ماه، تا جائی که بضاعت یارمان باشد، اطلاعات، آمار، متن و حواشی پیرامون فوتبال زنان این دوره از جام جهانی را به نظر خوانندگان عزیز اخبار روز می رسانیم. تا چه در نظر آید و چه پسند افتد!
