درخواستهای مشخص روسیه شامل این موارد میشوند: پذیرش دوباره راسلخوزبانک، بانک کشاورزی روسیه، به سازوکار جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی یا همان سوئیفت؛ اجازه واردات قطعات یدکی برای ماشینآلات کشاورزی؛ و رفع بلوک دیگر داراییها. مسکو مدعی است این توافق که به نام پروژه غلات دریای سیاه شناخته میشود، موضوعاتی را که قرار بوده به نفع روسیه شود، اجرایی نکرده است. بهطور رسمی، اعتراض روسیه این بود که این غلات به فقیرترین کشورها نمیرسید…
کاروان رفت. روز یکشنبه، درست بعد از ساعت ۸ صبح به وقت محلی، کشتی باری تیکیو سامسون از بندر اودسای اوکراین به سمت استانبول راه افتاد. این آخرین کشتی بود که تحت توافق سازمان ملل متحد با حمایت ترکیه، راه میافتاد تا در میانه حمله تمامعیار روسیه، غلات و کود را از مسیر دریا از اوکراین برای صادرات ببرد. روز دوشنبه، کرملین اعلام کرد که اجرای این توافق را متوقف خواهد کرد. با این کار روسیه صادرات کلیدی غذایی از اوکراین را متوقف میکند. طبق گزارش برنامه جهانی غذا، این صادرات تا پیش از ۲۰۲۲ برای ۴۰۰ میلیون نفر غذا تأمین میکردند. روسیه می گوید فقط در صورت اقدام مشخص قابل راستی آزمایی و نه وعده یا تضمین های این و آن کشور حاضر است صدورت غلات را بررسی کند.
روزنامه هم میهن در ادامه نوشت: کارشناسان شورای آتلانتیک، در پاسخ به چهار سوال کلیدی توضیح میدهند چه اتفاقی افتاده است و انتظار میرود بعد از این چه شود.
چرا روسیه از توافق خارج شد؟
ریچ اوتزن/ تحلیلگر ژئوپلیتیک: مسکو به سازمان ملل، کییف و آنکارا اعلام کرد مشارکت در این توافق غلات را متوقف میکند و دیگر آن را تمدید نخواهد کرد. این بخشی از یک راهبرد مذاکراتی است تا فشار تحریمها کم شوند و قدرت مانور بیشتری به دست بیاید. شیوه استاندارد روسیه این است که اقدامات بشردوستانه را منوط به گرفتن امتیازاتی کند که در خدمت منافع نظامی، اقتصادی و سیاسیاش باشد. پیشتر هم در مذاکرات درباره این توافق غلاتی و چندین بار دیگر درباره کمکها در سوریه چنین کرد.
در این نمونه، درخواستهای مشخص روسیه شامل این موارد میشوند: پذیرش دوباره راسلخوزبانک، بانک کشاورزی روسیه، به سازوکار جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی یا همان سوئیفت؛ اجازه واردات قطعات یدکی برای ماشینآلات کشاورزی؛ و رفع بلوک دیگر داراییها. مسکو مدعی است این توافق که به نام پروژه غلات دریای سیاه شناخته میشود، موضوعاتی را که قرار بوده به نفع روسیه شود، اجرایی نکرده است؛ اما موضوع این دور از اعمال فشار از سوی روسیه، قطعاً چیزی بیش از متن توافق است. موضوع، کاهش فشار تحریمهاست.
حرکت بعدی اوکراین و شرکای غربی چیست؟
یوگنیا هابر/ مشاور سابق سیاست خارجی نخستوزیر اوکراین: اکتبر ۲۰۲۲، روسیه از توافق غلات خارج شد. در واقع مشارکتش را متوقف کرد و در نتیجه تنها سه طرف در توافق ماندند: سازمان ملل متحد، ترکیه و اوکراین. در آن زمان، کریدورهای غلات عملکرد خوبی داشتند. این مسئله تا حدی به این خاطر بود که [پیش از آن] بازرسهای روسیه، در توافقات غلاتی، از درون، اخلال ایجاد میکردند. منطقیترین راه برای واکنش به این خروج، ادامه کار در قالب سهجانبه با سازمان ملل متحد، اوکراین و ترکیه بود. فکر نمیکنم الان روسیه گزینههای زیادی داشته باشد. در بخش شمال غربی دریای سیاه، روسیه ظرفیت لازم برای هیچگونه آسیبرسانی ندارد. نیروهای اوکراینی، سال گذشته جزیره مار را پس گرفتند و در نتیجه، محدوده دریایی آنجا تا حد زیادی تحت کنترل طرف اوکراینی است؛ بنابراین، امکان کمی برای اخلال جدی از سوی کشتیهای روسی در آن بخش از دریای سیاه وجود دارد.
روسیه میتواند بگوید که این توافق در قالب سهجانبه، «خط قرمز» را رد خواهد کرد؛ اما اگر نیروهای روسی به کشتی حامل غلات حمله کنند، این کار ممکن است واکنشی جدی به دنبال داشته باشد که مسکو مایل به مواجهه با آن نخواهد بود. بستگی به این دارد که کشتی متعلق به کدام کشور باشد، مالکش چه کسی باشد و ملوانها چه کسانی باشند. غافلگیر نخواهم شد اگر روسیه بعد از یک دیدار یا تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه در هفتههای آینده، به توافق بازگردد.
در عین حال، پیامهای ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین تصریح اکیدی داشتهاند که هیچ توافقی بین اوکراین و روسیه در کار نبوده است. این توافق بین اوکراین، ترکیه و سازمان ملل متحد است. آنچه اکنون پوتین در حال تضعیفش است، توافق خود با سازمان ملل متحد و ترکیه است، نه با اوکراین. توقف مشارکت روسیه در توافق احتمالا هزینههای بیمه را افزایش خواهد داد؛ اما دولت اوکراین در ماه ژوئن، یک برنامه جبرانی دریایی را در این باره تأیید کرد. طبق این برنامه، اگر کشتیهایی که به سمت بندرهای اوکراینی میآیند، در نتیجه اقدامات نظامی روسیه آسیب ببینند، خسارتشان جبران خواهد شد؛ بنابراین، از طرف اوکراینیها، آمادگی برای ادامه کار با همین توافق وجود دارد.
همزمان با تلاش برای حفظ کارآیی کریدورهای غلات، این موضوع هم مهم است که تلاشها برای بازیابی آزادی جابهجایی دریایی در دریای سیاه بیشتر شود. این آزادی یکی از اصول اساسی قوانین بینالمللی است. اشغال کریمه باید پایان یابد و نباید کریمه به ابزار چانهزنی در مذاکره با مسکو تبدیل شود چون تا زمانی که به روسیه اجازه داده شود، از کریمه برای تهدید امنیت دریای سیاه و بازارهای جهانی غذا استفاده خواهد کرد.
مایکل بوسیورکف/ کارشناس مرکز اوراسیای شورای آتلانتیک در اودسای اوکراین: در عمل، این توافق چند وقت پیش فروپاشیده بود، یعنی زمانی که کشتیها دیگر داشتند از افق ساحل دریای سیاه در اودسا ناپدید میشدند. در حالت عادی، تا یکی دو جین کشتی باری منتظر بارگیری میبودند. در چند هفته اخیر، حداکثر یکی دو تا بودند. این نشان میداد که اوضاع در مرکز تأیید مشترک در استانبول، بهخوبی پیش نمیرود. اوکراینیها، بازرسان روس را مقصر دانستهاند، بابت کندکردن تعمدی روال تأیید بارها.
خب بعدش چه میشود؟ سازمان ملل متحد و ملتهای غربی نباید در مقابل تاکتیکهای باجگیری کرملین تسلیم شوند. نباید به روسیه فرصت دوبارهای داد که غذا را به سلاح تبدیل کند. نباید هم در ازای اجازه عبور کشتیهای حامل غذا از آبهای بینالمللی، به روسیه امتیازِ کاهش تحریم را داد.
باید یک وضعیت اضطراری غذایی جهانی اعلام شود و ترتیبات داده شود که کشتیها با اسکورت مسلح از میان دریای سیاه عبور کنند. البته، چنین اقدامی هرگز از وتوی روسیه در شورای امنیت سازمان ملل در امان نخواهد بود؛ بنابراین نیاز به دیپلماسی خلاقانه است، شاید با پیشگامی و رهبری اتحادیه اروپا.
در کوتاهمدت، به اوکراین هم باید کمک کرد، حملونقل غلات را به شریانهای جایگزین مثل رود دانوب یا به قطارها و کامیونها منتقل کند. الان کامیونهایی که از اوکراین وارد لهستان میشوند، چندین روز باید در مرز منتظر باشند. لهستان میتواند با رفع این انتظار نقشی کلیدی ایفا کند.
چشمانداز بازگرداندن توافق چگونه است و سازمان ملل متحد و ترکیه چه میتوانند بکنند؟
ریچ اوتزن/ تحلیلگر ژئوپلیتیک: این توافق احتمالاً جان به در خواهد برد، چون اوکراین، ترکیه و بهطور کلیتر اروپا و نیز تعدادی از کشورهای در حال توسعه، از این توافق سود میبرند. این مسئله، احتمالاً دادن امتیازهای کوچک به روسیه را برای رهبران این کشورها پذیرفتنی میکند. با توجه به بیمیلی ترکیه و ناتو برای مداخله مستقیم در درگیری، بعید است که به جای توافقی حاصل مذاکره، اسکورت نظامی مستقیم برای کشتیهای غلات در کار باشد. روسها هم آماده تشدید عمده تنشهای دریایی در دریای سیاه به نظر نمیرسند؛ بنابراین احتمال خوبی وجود دارد که در نهایت روسها کنار بیایند. هزینههای اقتصادی و حیثیتی توقف طولانی حملونقل غلات به روسیه هم آسیب خواهد زد؛ بنابراین من انتظار لغو طولانیمدت یا دائم این توافق را ندارم.
این وضعیت چه تأثیری روی کشورهای در حال توسعه خواهد داشت؟
نیکول گلدین/ کارشناس مرکز ژئواکونومیک شورای آتلانتیک: تهدید چشمانداز اقتصادی جهانی و امنیت غذایی، بهخصوص در آفریقا و دیگر مناطق در حال توسعه، مسئلهای بسیار جدی است. قیمتهای در حال اوجگیری مواد غذایی، در میانه اخلال زنجیره تأمین در نتیجه پاندمی و جنگ روسیه، تقریباً به ثبات رسیده بودند و این تا حد زیادی نتیجه صادرات بیش از سی میلیون تن گندم از اوکراین تحت این توافق بود؛ اما وضعیت همچنان متزلزل است. شاخص قیمت غذای سازمان غذا و کشاورزی در ماه ژوئن به ۱۲۲ رسیده بود و از اوجش در مارس ۲۰۲۲ یعنی ۱۶۰ پایین آمده بود، اما همچنان یکسوم بیشتر از ژوئن ۲۰۲۰ است، یعنی زمانی که روی ۹۳ بود. در سطح جهانی، تورم قیمت مواد غذایی همچنان در بیش از ۶۰ درصد کشورهای کمدرآمد، حدود ۸۰ درصد کشورهای نیمه پایینی کشورهای دارای درآمد متوسط و کشورهای دارای درآمد بالا، بالاتر از ۵ درصد در سال است. تورم واقعی مواد غذایی در زیمبابوه تا ۸۰ درصد، در مصر تا ۳۰ درصد و در لائوس تا ۱۳ درصد بالا رفته است. درون کشورها هم زنان و جوامعی که پیش از این هم آسیبپذیر بودند، معمولاً بیشترین ضربه را میخورند. فقط در دو هفته گذشته، بانک جهانی گزارش داد که قیمت گندم در سطح جهانی ۳ درصد کاهش یافته است، اما تقریباً قطعی است که همین پیشرفت هم با آنچه دوشنبه اعلام شد، به عقب برخواهد گشت.
آیا توافق غلات، قربانی تازه جنگ اوکراین میشود؟
روسیه بالاخره تهدیدی که مدتها کرده بود، عملی کرد و مشارکت در توافق غلات اوکراین را متوقف کرد. درست تا صبح روز انقضای توافق قبلی در ۱۷ ژوئیه، به نظر میرسد که توافق دوباره تمدید خواهد شد، اما به پلی که روسیه برای انضمام کریمه ساخته بود حمله شد و دو نفر کشته شدند، پس از آن همه چیز تغییر کرد. به نظر میرسید این توافق آماده است که لااقل دو هفته دیگر برقرار بماند، تا زمان نشست روسیه-آفریقا که قرار بود ۲۷ و ۲۸ ژوئیه در سنپترزبورگ برگزار شود و حتی احتمال میرفت، تا زمان دیدار رؤسایجمهور روسیه و ترکیه در اوت چنین بماند.
ظاهراً بازارها قانع نشدهاند که این وقفه، طولانی خواهد بود: مسکو پیشتر آنقدر تهدید به خروج از توافق کرده بود که دیگر کسی جدیاش نمیگرفت. در هر صورت، کرملین بیش از آن به شرکایش وابسته است که به این سادگی توافق را رها کند.
توافق غلات بین روسیه و اوکراین، یک سال پیش در استانبول حاصل شد. واسطهاش هم سازمان ملل متحد و ترکیه بودند، با هدف آزادکردن غلات بسیار لازم اوکراین به بازار جهانی و توقف رشد قیمت مواد غذایی. تحت بخش اول توافق، مسکو قول داد به کشتیهای باری حامل غلات اوکراین از بنادر دریای سیاه حمله نکند، درحالیکه ترکیه و سازمان ملل وظیفه بازرسی بار کشتیها را بر عهده گرفتند. بخش دوم توافق، کشاورزی روسیه و صادرات کود را از تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا معاف میکرد.
از آن زمان، حدود ۳۲میلیون تن غلات به ارزش ۸ الی ۹ میلیارد دلار از اوکراین به سمت کشورهایی مثل چین و اسپانیا و ترکیه رفتند. طبق شاخص قیمت مواد غذایی سازمان ملل متحد، توافق باعث شد قیمت مواد غذایی در بازارهای جهانی ۶/۱۱درصد سقوط کند. همزمان برای کییف، این توافق فقط یک منبع کلیدی درآمد ارزهای پرمبادله نبود؛ بلکه سیلوهای غلات اوکراین را هم برای برداشت جدید خالی میکرد و مانع افزایش قیمتهای داخلی میشد.
در فاصله شش هفته از رسیدن به توافق، درست زمانی که اوکراین ضدحمله موفقاش را در سپتامبر ۲۰۲۲ شروع میکرد، به نظر میرسید که کرملین به تردید افتاده است و شکایت کرد که مفاد توافق رعایت نشدهاند. بهطور رسمی، اعتراض روسیه این بود که این غلات به فقیرترین کشورها نمیرسید، گرچه مقصد صادرات هیچوقت بخشی از توافق نبود. اولویت واقعی کرملین این بود که موانع صادرات غلات و کود از روسیه را بردارد؛ با این حال بهرغم اعلام معافیتهای جدید تحریمی برای صادرات کشاورزی روسیه توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده، معلوم شده است که شرکتهای غربی مایل به بازگشت وضعیت پیشین با همتایان روسشان نیستند.
دلایل بسیاری برای این موضوع وجود دارد؛ شامل مشکلات در نقلوانتقالات مالی، بالارفتن هزینهها و خطر اعلام تحریمهای جدید. بیشتر تولیدکنندگان عمده غلات و کود روسیه بهنوعی به دولت وصل هستند یا در هیئت مدیرههایشان، افرادی تحریمشده دارند. اگر از نگاه شرکتها و سیستمهای مالی غربی، شرکتهای روسی سمی به نظر بیایند، سازمان ملل متحد نمیتواند برای این موضوع کاری کند.
تقاضای روسیه برای وصلشدن دوباره بانک کشاورزی روسیه به سیستم پرداخت بینالمللی سوئیفت هم برآورده نشده و روسیه بابت این مسئله هم ناراحت است. سازمان ملل متحد به جای این پیشنهاد یک گزینه مصالحهای داده است: اینکه یکی از زیرمجموعههای این بانک را به این سیستم وصل کند.
بهرغم این موانع، روسیه همچنان توانست در این سال کشاورزی، از ژوئیه ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳، ۶۰ میلیون تن غلات برای بازارهای خارجی تأمین کند و با این کار بیش از ۴۱ میلیارد دلار به دست بیاورد. پیشبینیها درباره کشت جدید و درآمدهای صادراتش هم در همین حد خوشبینانهاند: موجودی این کشور همچنان رکورد است و صادرکنندهها با محدودیتها منطبق شدهاند. از مناطقی از اوکراین هم که روسیه به خود ضمیمه کرده است، صادرات غلات فعالانه دارد انجام میشود.
بهدنبال تهدیدهای اولیه روسیه برای خروج از توافق در سپتامبر گذشته، توافق مدت کوتاهی در نوامبر متوقف شد، اما بعد از فقط دو روز و یک تماس تلفنی از رجبطیباردوغان، رئیسجمهور ترکیه با ولادیمیر پوتین، همتای روسش، توافق دوباره برگشت. وقتی در ماه مارس، تمدید توافق پیش آمد، این تمدید همزمان با سفر شیجینپینگ، رهبر چین به روسیه شد. تمدید بعدی هم در ماه مه، همزمان با انتخابات ترکیه شد که اردوغان آن را برد.
زمان پذیرفتن توافق، کرملین میزان افزایش وابستگیاش به چین و ترکیه را دستکم گرفت. چین، بهعنوان دریافتکننده اصلی غلاتی که تحت این توافق صادر میشدند، حتی این توافق را بهعنوان بخشی جداگانه در برنامه صلحش برای اوکراین قرار داد. مسکو نمیخواهد روابطش را با شریکی کلیدی خراب کند که بزرگترین خریدار هیدروکربنهای روسیه و بزرگترین فروشنده کالاهای تحریمی به بازار روسیه شده است.
تجارت با ترکیه هم اوج گرفته است. صادرات ترکیه به روسیه در نیمه اول امسال و در مقایسه سال به سال، دو برابر شده و به تقریباً ۵ میلیارد دلار رسیده است، درحالیکه روسیه هم کالاهایی به ارزش ۷/۲۷میلیارد دلار برای ترکیه تأمین کرده است. برای مسکو، آنکارا نهتنها مرکز مهم لجستیک که به اذعان اخیر خود کرملین «یکی از معدود کشورهایی است که گفتوگو را در سطوح بالا حفظ کرده است».
ترکیه ۵ فرمانده اوکراینی را که نیروهای روسی گرفته بودند، به اوکراین برگرداند، همچنین همکاری بین کییف و آنکارا را در تولید پهپاد افزایش داد و حرکات دیگری هم توسط رهبران ترکیه در راستای حمایت از اوکراین انجام شد اما وجود این کانال آنقدر برای مسکو مهم است که عملاً همه اینها را نادیده گرفت.
پوتین پیشتر قول داده بود که اگر این توافق از بین برود، مسکو غلات کشورهای آفریقایی را که نیاز داشته باشند، به رایگان تأمین میکند. به احتمال زیاد او داشت به حجمی اشاره میکرد که آفریقا تحت برنامه غذایی سازمان ملل متحد دریافت میکند: حدود یک میلیون تن. با توجه به رکورد برداشت و صادرات، این برای روسیه مقدار اندکی است.
قیمتهای گندم معمولاً بیثبات هستند، اما به اخبار توقف این توافق، واکنش خونسردی نشان دادهاند. با توجه به این مسئله، بازار هنوز باور نکرده است که غلات اوکراینی داخل همین کشور روی زمین خواهند ماند. مقامات روسیه هشدار دادهاند که شمال غرب دریای سیاه دوباره «منطقهای موقتاً خطرناک» است، اما این هشدارها هنوز در قیمتهای جهانی بازتاب نداشتهاند.
در هر صورت، اوکراین از قبل در حال آمادهسازی برای توقف این توافق بوده است و مستقلاً با شرکتهای حملونقل و بیمه تماس گرفته است تا تضمینهای خودش را برای ایمنی بارها بدهد. کییف مخصوصاً برای همین هدف یک صندوق بیمه به ارزش حدود ۵۴۷ میلیون دلار تأسیس کرده است. با این حال، اگر روسیه در آینده نزدیک به این توافق برنگردد، قیمتها بالا خواهند رفت.
یک مسئله کلیدی که همچنان برقرار است، ایمنی زیرساختهای بندر اوکراین است. یک سال پیش، یک روز بعد از امضای توافق در استانبول، روسیه یک حمله موشکی به بندر اودسا کرد. بعید است که مسکو همین حالا تا حمله مستقیم به کشتیهای غلات پیش برود، اما ممکن است دیگر بندرهای اوکراینی را اهداف مشروع حساب کند.
در طول یک سالی که توافق غلات برقرار بود، روسیه نتوانسته است آن را به یک مزیت بدل کند، چون تغییرات در تعادل قدرت را دستکم گرفته بود. پوتین در ابتدا این توافق را اینگونه دید که به روسیه اهرمی دیگر علیه اوکراین و غرب میدهد؛ اما به جایش، مسکو صرفاً شریکی تشریفاتی شده است: تهدیدات رهبر روسیه در نظر گرفته میشود چون پیشبینیناپذیر است، اما تهدیدهایش جدی گرفته نمیشوند. اردوغان انتظار دارد پوتین تا همین ماه آینده به دیدارش برود تا در کنار مسائل دیگر، درباره این توافق بحث کنند. رهبر ترکیه، خودش اهرمهای بسیاری دارد که روسیه را قانع کند به اجرای توافق غلات بازگردد؛ البته اگر تا آن زمان رهبران آفریقایی این کار را نکرده باشند.
***
روسیه می گوید فقط در صورت اقدام مشخص قابل راستی آزمایی و نه وعده یا تضمین های این و آن کشور حاضر است توافق صدورت غلات را بررسی کند.
سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجه روسیه، بعد از قطع صدور غلات اظهار کرد روسیه سازمان ملل متحد را طرف مورد توافق احتمالی میداند. ورشینین گفت: «توپ – همانطور که گاهی اوقات گفته می شود – در طرف شرکای ما است که با آنها کار کردیم. ما اکنون منتظر واکنش آنها هستیم.»
معاون وزیر تاکید کرد که در چارچوب قرارداد غلات، تفاهم نامه ای با اعتبار سه سال امضا شد که شامل شرایط روسیه برای این معامله است. روسیه از غرب می خواهد که تحریم ها را کاهش دهد تا بتواند غلات و کود خود را راحت تر در بازار جهانی بفروشد.
به گزارش اسپوتنیک، سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه گفت، روسیه در بحبوحه وخیم شدن اوضاع در دریای سیاه پس از پایان قرارداد غلات، در حال کار بر روی مسیرهای جدید برای صادرات محصولات کشاورزی خود است.
وی افزود: این مسئله تا حد زیادی لجستیکی و فنی است و در حال حاضر روی آن کار می شود.
وی خاطر نشان کرد که مسکو «تماس های جدی با کشورهای آفریقایی در زمینه تحویل محموله های روسیه از جمله غلات» برقرار می کند. سرگئی ورشینین بیان کرد که روسیه و ترکیه درباره نحوه عمل در شرایطی که قرارداد غلات فسخ می شود، تبادل نظر می کنند.
بر اساس توافق پیشین محمولههای دریایی اجازه داشتند از طریق دریای سیاه از بنادر اودسا،چورنوموسک و جزیره یوژنی عبور کنند. این توافق که سال پیش با میانجیگری ترکیه و حمایت سازمان ملل متحد بدست آمد، امکان انتقال هزاران تن محصول کشاورزی را از اوکراین میداد. حالا روسیه رسما تصمیم خود را به اطلاع سازمان ملل متحد، ترکیه و اوکراین رسانده و معاون وزیر امور خارجه روسیه گفته است این کشور کشتیهایی را که از طریق دریای سیاه در حال تردد هستند بازرسی خواهد کرد تا مطمئن شود که هیچ چیز «بد» به اوکراین حمل نمیکنند.
از دیگر مطالب سایت
مطالب مرتبط با اين مقاله:
- از تنشزدایی جمهوری «بن» تا میلیتاریست های جمهوری «برلین» – آیدین مرندی
- پکن ایستگاه صلح، ترافیک سنگین سفر رهبران اروپا برای چانه زنی با شی جین پینگ به پذیرش نقش میانجی در جنگ
- قلب حقیقت و تقلب در تاریخ برای حمایت از تاریخ – علی پورصفر (کامران)
- واگنری سازی: پوتین چگونه دولت روسیه را تحقیر کرد – ایلیا ماتویف-برگردان: داود جلیلی