«بیرم» می‌نامندش در همسایگی «بوشهر» و «هرمزگان» از توابع استان فارس. «بیرم»؛ شهری که از شمال با خط طرح محرم و از جنوب با سدسلمان فارسی محاصره شده، اما هنوز عطش دارد
تشنگی طاقت «بیرم» را طاق کرد تا نامه‌هایی نوشته شود برای هر مسوولی که گمان می‌بردند گِرهی از مشکل‌شان باز خواهد کرد. امام جمعه‌ها از بی‌آبی و خشکسالی که به جان «بیرم» افتاده بود، بارها گفتند اما ماجرا به اینجا ختم نشد. اهالی پیگیر بودند تا این مشکل را برای همیشه حل کنند هر چند پیگیری‌ها هنوز به نتیجه نرسیده و «بیرم» همچنان بی‌آب است. مشکلی که به روایت اهالی دو دهه از آن می‌گذرد.
مدت‌هاست که اهالی دل خوش کرده‌اند به تانکرهایی که از «لارستان» آب می‌آوردند برای «بیرم». «جعفر» از اهالی «بیرم» از خط انتقال آب از دریای عمان شنیده: «آب دریا از وسط شهرمان و از کنار شبکه آبرسانی «بیرم» رد می‌شود تا برود سمت مرکز کشور. هزینه‌ای ندارد از این آب، حقابه «بیرم» را بدهند تا ما هم از این مصیبت نجات پیدا کنیم.» جعفر و اهالی دهستان ده‌بالا، آب ندارند: «برای استحمام و سرویس بهداشتی از آب کولر گازی‌ها استفاده می‌کنیم.» به وقت بودن آب، خبرها از نیترات در آب می‌گفتند که زمانی شده بود بلای جان اهالی: «زمانی هم که آب بود نیتراتش بالا بود. اغلب اهالی سرطان‌های گوارشی دارند یا مشکل کلیه و مثانه طاقت‌شان را طاق کرده.»
بیرم همیشه چشم دوخته بود به چاه‌هایش تا تشنه نماند: «دهستان ده‌بالا هر چه چاه می‌زنیم، خشک می‌شود. چاه‌ها به عمق ۴۰۰-۳۰۰ متر می‌رسند، اما چند صباحی آب دارند و در نهایت اهالی از آنها ناامید می‌شوند. آبی هم که هست قد یک وضو است که آن هم چشم را می‌سوزاند، درخت‌ها را خشک کرده است. نمی‌دانیم نیترات بالاست یا چیز دیگری دارد.» به تازگی خبرها از سفر رییس‌جمهوری به استان فارس گفته‌اند اتفاقی که شاید به وقت شهریور بیفتد و اهالی امید بسته‌اند به این سفر: «در سفر استانی به فارس لطفا آقای رییس‌جمهور به «بیرم» هم سر بزنند و از نزدیک مشکلات‌مان را ببینند. لطفا آقای رییس‌جمهور دستور انقلابی بدهند تا گره مشکل «بیرم» هم باز شود. ما که هر چه داد زدیم، صدای‌مان به جایی نرسید.»
«در خوشبینانه‌ترین حالت اگر تامین اعتبار شود، ۵ سال آینده به شما آب می‌رسد.»؛ «محمد» از واقعیت داشتن این مساله وحشت دارد، مثل تمامی اهالی «بیرم»: «یعنی ما تا ۵ سال آینده چه کار کنیم؟ بمیریم؟» محمد خود بارها از شورا و جاهای مختلف پیگیر بی‌آبی «بیرم» شده: «یک روز باید گزارش بنویسید از سراسر ایران با کانتینر آب معدنی به «بیرم» می‌فرستند. امروز باید فکر کرد تا کار بیرم به آنجا نکشد.» قبل از شروع هرم گرمای تابستان اهالی از تشدید مشکل آب واهمه داشتند و برای همین شروع کردند به نامه نوشتن به این و آن که از الان به فکر تابستان باشیم که چاه‌ها یکی‌یکی از مدار خارج می‌شوند: «حرف‌مان این بود این مشکل در کمیته بحران یا هر جایی که متصدی آن است، مطرح شود تا راهکاری بیابیم. چاه‌های کشاورزی هم وضعیت خوبی ندارند و آب شور می‌آید بالا.» بغض گلوی «محمد» را می‌فشارد: «مردم بیرم ولایی‌اند و حاضرند برای انقلاب‌شان جان بدهند. ما صبر پیشه کردیم تا راهکاری بیابیم که سروصدا و جنجال نشود. ما پای آبروی انقلاب ایستاده‌ایم و نمی‌خواهیم مشکل بیرم خوراک شبکه‌های بیرون از مرز شود. لطفا صدای ما را به آقای رییس‌جمهور برسانید.»
بالای ۱۷۰نفر در بیرم سرطان دارند
«بیرم، چاه‌ورز، صحرای باغ، فدا و… بخش‌های جنوبی استان فارس را تشکیل می‌دهند و این یعنی ۸۱هزار نفر نیاز به آب دارند.» «عباس» از اهالی بیرم است و باورش این است که انشعاب آب از دریای عمان می‌تواند مشکل این بخش‌ها را برای همیشه حل کند: «فاصله ما با خط یک سد سلمان حدود ۳۰کیلومتر است و به لحاظ اقتصادی به‌صرفه است از این خط به بیرم آبرسانی شود هر چند این مساله اولویت دوم ماست. اولویت اول‌مان خط انتقال آب دریاست، چون پایداری بیشتری دارد، این در حالی است که نیاز نیست کیلومترها لوله‌گذاری شود، چون خط انتقال آب دریا کمتر از یک‌متر با شبکه آبرسانی «بیرم» فاصله دارد. اگر حقابه آب دریا در نظر گرفته شود ۸۱هزار نفر نجات پیدا می‌کنند بدون هیچ هزینه و اعتباری.»
خانه «عباس» هم مثل همه اهالی بیرم دینام و حوض برای آبگیری به خود می‌بیند: «مشکل نیترات آب بود زمانی که آب داشتیم. بالای ۱۷۰نفر در «بیرم» سرطان دارند. از علوم پزشکی هم آمدند برای بررسی، گفتند این آب سرطان‌زاست. شیرآلات در بیرم بی‌معناست. معلوم نیست آب چه چیزی دارد که همه را خراب می‌کند.»
«عباس» از پروژه بزرگ آبرسانی از دریای عمان می‌گوید؛ پروژه‌ای که بی‌شک مشکل بی‌آبی نقاط مختلفی را حل خواهد کرد: «چه می‌شود از این پروژه بزرگ حقابه بیرم هم داده شود؟» عباس و اهالی دهستان ده‌بالا و بیرم و … دیگر اعتنایی به نیترات آب ندارد: «چه نیترات باشد چه نه مساله اصلی این است که سفره‌های زیرزمینی دیگر آب ندارند.» «لارستان» چند صباحی است به داد بیرم رسیده: «آبفا از لارستان با تانکر برای‌مان آب می‌آورد.»
به گفته «عباس» چاه‌های کشاورزی بلای جان بیرم و شاید یکی از دلایل بی‌آبی این روزهای شهر باشند: «واقعیتی به شما بگویم؛ از زمان قدیم تا به امروز به دلیل ارتباطات قومی چاه‌های زیادی در اینجا حفر شده است و حدود ۱۸۰چاه عمیق داریم که در طول روز به اندازه یک رودخانه شاید ۲۰متری با عمق ۶متر آب از زیرزمین استخراج می‌کنند و در زمین‌های کشاورزی هدر می‌رود. کودهای کشاورزی هم آب چاه‌ها را پایین آورده. خاک آهکی است برای همین سفره‌های آبی سال‌هاست فروکش کرده‌اند.»
«میانگین نیترات بخش‌های «اوز»، «صحرای باغ» و «بیرم» با غلظت نیترات ۲۰ تا۴۵میلی‌گرم بر لیتر جزو مناطق آلوده به شمار می‌روند.» یافته‌ای که بر اساس پژوهشی در تابستان ۹۹ که در نشریه مراقبت سرطان منتشر شده به دست آمده است. در این پژوهش رابطه نیترات آب آشامیدنی با سرطان مثانه در شهرستان لارستان از دیدگاه جغرافیای پزشکی مورد بررسی قرار گرفته بود. به گفته یکی از کارکنان آزمایشگاه «بیرم» نیترات آب در محدوده حداکثر مجاز بوده است: «سال قبل یا دو سال قبل بود که نمونه آب را به شیراز فرستادیم و نتایج آزمایش‌ها از وجود نیترات در محدوده حداکثر مجاز بود.» به باور «رسول عرفانی» در شرایط فعلی کمیت آب بر کیفیتش ارجحیت دارد: «الان مشکل اصلی بیرم کمیت آب است.» به اعتقاد «عرفانی» اگر بخواهیم جانب انصاف را نگه داریم عوامل مختلفی در سرطان و مشکلات گوارشی دخیلند هر چند نیترات هم یکی از عوامل سرطان‌زاست. بعد از گفتن از وجود نیترات در آب راهکار به کار بردن دستگاه‌های تصفیه است: «این دستگاه تصفیه سختی آب را می‌گرفت تا نیترات بیشتری وارد آب نشود. هر چند این دستگاه‌ها تا حدی سختی آب را می‌گرفت که بیشتر آب مقطر بود. در شرایط بی‌آبی فعلی آب تصفیه شده این دستگاه‌ها جوابگوی محدوده خاصی است و محدود به همان روستا می‌شود. درواقع در بی‌آبی فعلی این آب تصفیه شده جوابگوی جمعیت منطقه نیست.»
مشکل تامین آب به ویژه در شهرهای جنوبی استان از مهم‌ترین موضوعات و مطالبات مردمی است، البته این امر در لارستان با احداث خط دوم انتقال آب از سد سلمان فارسی محقق می‌شود. به گفته مدیر روابط‌عمومی آب منطقه‌ای استان فارس پروژه خط دوم انتقال آب شرب از سد سلمان فارسی برای آبرسانی به مناطق پایین‌دست را در دست داریم: «این پروژه به خنج، مرودشت و … آبرسانی خواهد داشت. بیرم در مسیر این آبرسانی است و بی‌شک بیرم هم از این پروژه بهره خواهد برد.» آن‌طور که «محمدمهدی شریفی» می‌گوید: خط انتقال آب از سد سلمان فارسی سهل‌الوصل‌‌تر و ارزان‌تر است به همین دلیل احتمال اینکه این آب زودتر به بیرم برسد، هست: «ما خط انتقال آب دریای عمان را هم داریم. هر کدام از این پروژه‌ها زودتر محقق شود، حتما آب شرب بیرم را تامین خواهیم کرد.» شریفی ادامه می‌دهد: «خط دوم انتقال آب از سد سلمان فارسی کد ملی دارد و مطالعات آن انجام شده است. این پروژه جدا از خط اول انتقال آب از سد سلمان فارسی است.» به گفته شریفی خط انتقال آب از دریای عمان به بخش خصوصی سپرده شده و مشتری آن هم آب‌وفاضلاب است: «کارهای انتقال آب از دریای عمان شروع شده ولی هنوز مشخص نیست از نزدیکی بیرم می‌گذرد یا خیر. هر چند دوری یا نزدیکی این خط انتقال برای ما اهمیتی ندارد و اگر زودتر از خط دوم انتقال آب از سد سلمان برسد، از آن خط انتقال به بیرم آب می‌دهیم. اگر بر فرض که از نزدیکی بیرم هم نگذرد و در فاصله ۱۰کیلومتری خط انتقال آب دریای عمان بگذرد به دلیل مسافت که ما مردم بیرم را از نعمت آب بی‌نصیب نمی‌گذاریم.»
به گفته مسوولان آبفا در شهرستان لارستان مشکل اصلی آب شرب شهر بیرم و روستاهای این بخش، کم‌آبی ناشی از افت سطح آب‌های زیرزمینی بر اثر خشکسالی‌های سنواتی است. در پی پیگیری‌های مکرر خبرنگار «اعتماد»، روابط عمومی آبفا لارستان اذعان داشته است: «در همین راستا و به منظور رفع این مشکل اساسی، پیگیری‌های متعددی در خصوص بهره‌مندی این منطقه از خط آبرسانی لارستان از سد سلمان فارسی و همچنین خط انتقال آب دریا نیز صورت گرفته است.»
این توضیحات اگرچه امید بهبود شرایط آب را برای مردم بیرم همچنان زنده نگه می‌دارد، اما به نظر نمی‌آید در کوتاه‌مدت این مساله ۲۰ ساله به سرانجام برسد؛ مسائلی که حالا دامنگیر بسیاری از شهرها و روستاهای ایران شده و روز به روز هم بر تعداد این شهر و روستاها افزوده می‌شود.
گزارشگر: لیلا مهداد، خبرنگار اعتماد
