ساعت تقریبا ۸ صبح روز ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ بود که سالوادور آلنده برای آخرین بار خلق شیلی را مورد خطاب قرار داد.«من از همه کارگران می خواهم که پست های کاری خود را ترک نکنند، (…) که آرامش و خونسردی خود را حفظ کنند. (…) من در اینجا (ساختمان ریاست جمهوری ) هستم و در اینجا خواهم ماند تا از حکومتی که به خواست مردم آن را نمایندگی می کنم، دفاع کنم. «فقط همکاران نزدیک او احساس می‌کنند که نوعی اضطراب به او مستولی شده است. هنوز ساعت به ۹ صبح نرسیده است که دوباره «با همرزمانی که به او از طریق رادیو گوش می دهند » حرف می زند. او می گوید: «وضعیت بحرانی است، ما با یک کودتا روبرو هستیم. من تنها پس از اتمام مأموریتی که مردم به من سپرده اند، لاموندا (کاخ ریاست جمهوری ) را ترک خواهم کرد. من به بهای جان خودم اینجا می مانم.»
نقشه ژنرال های خائن هم اکنون در حال اجراست. از نظر آنها، آلنده باید بمیرد و با او، اتحاد مردمی (UP). رئیس دولت آخرین پیام خود را ضبط می کند. او هیچ کدام از پرنسیپ های خود رها نکرده و زیر پا نگذاشته است. او از زمانی که در ایجاد حزب سوسیالیست در سال ۱۹۳۳ شرکت کرد هرگز این کار را انجام نداده است. او به خائنان فاشیست اعلام می کند که “تاریخ آنها را قضاوت خواهد کرد”. اما آخرین سخنان او خطاب «به زن متواضع، به مادر، به جوانان، به کارگر، کشاورز، روشنفکر» می‌رسد. این مردمی که آلنده زخم ها و امیدهایشان را می شناخت، او را هرگز فراموش نکردند.
اگرچه او اصالتا از یک پس‌زمینه بورژوازی می‌آید، زندگی و مسیر سیاسی او مبارزات و آرمان‌های عدالت اجتماعی و پیشرفت را در بر می‌گیرد که تاریخ قرن بیستم در شیلی را سیراب کرده است، کشوری که او در تاریخ ۲۶ ژوئن ۱۹۰۸ در آن متولد شد. شیشو لقب او که پس از انتقال پدرش، سردفتر و کارمند دولتی، با مسافرت پدر با مسافرت و کشف کشور بزرگ شد. در سال ۱۹۲۱، در والپارایسو، دانش‌آموز دبیرستانی آلنده با یک کفاش آنارشیست، خوان دمارچی، دوست شد که جرقه‌ای برای بیداری سیاسی او شد. سپس، او برای حرفه و شغل آینده اش به عنوان پزشک آماده می شود. در طول تحصیل، او با سندیکالیسم آشنا شده و در سال ۱۹۳۰ نایب رئیس فدراسیون قدرتمند دانشجویان دانشگاه شیلی (فیچ) شد.
این مبارزه و فعالیت سندیکایی باعث دستگیری و زندانی شدن او می شود . در شروع دهه ۱۹۳۰، در کشوری که به دلیل نابرابری های اجتماعی، توزیع ناعادلانه زمین، و اقتصادی که در انقیاد انحصارات بزرگ قرار داشت، آلنده را در گیر تعهد مبارزه سیاسی و اجتماعی می کند . او تحت تأثیر پدربزرگ و پدرش در سال ۱۹۳۵ به فراماسونری پیوست که دیگر هرگز آن را ترک نکرد. دو سال قبل از آن، او (مشترکا ) حزب سوسیالیست را تأسیس کرد که شاخه‌ای از آن مدعی مارکسیسم است.
بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ در سال ۱۹۳۱ تکرار می شود : اقتصاد با ورشکستگی کامل رویرو می شود . طبقات مختلف مردم برای اعتراض به وضع موجود به خیابان‌ها آمده و حکومت دیکتاتوری ایبانز را سرنگون می کنند. یک سال بعد، Marmaduque Grove یک “جمهوری سوسیالیستی” را ایجاد می کند که تنها دوازده روز ادامه خواهد داشت. جو موجود فضای انقلابی است. شتاب جبهه‌های مردمی فرانسه و اسپانیا در سال ۱۹۳۶ شکل‌گیری اتحادی متشکل از احزاب کمونیست، سوسیالیست، دموکرات و غیره را شکل داد که شاهد پیروزی جبهه مردمی پدرو آگویر سرودا در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۹۳۸ بود.
در این میان، آلنده به عنوان نماینده انتخاب شده و به پارلمان می‌رود و از پزشکی اجتماعی (بهداشت برای همه )در مواجهه با سیستم بهداشتی که فقیرترین افراد را از دسترسی به مراقبت محروم می کرد، دفاع کرد. او در سال ۱۹۳۹ وارد دولت شد. در این زمان او تنها ۳۱ سال دارد. وزیر بهداشت، ایجاد رستوران های دانشگاهی و تامین مالی مراکز بهداشتی را ترویج می کند. اصلاحات مترقی، سوسیالیست را علیرغم خروج او از قوه مجریه، عمیقاً نشان داد.
او کم کم در حزب سوسیالیست شهرت یافت و در سال ۱۹۴۳ به عنوان دبیر کل آن منصوب شد. دو سال بعد به عنوان سناتور انتخاب شد. در صفوف پی اس (PS) عده ای از محبوبیت او به ستوه آمده اند. سوسیالیست ها نیز با نامزدی او برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۹۷۰ مخالفت کردند. بر «مسیر شیلیایی او به سوی سوسیالیسم» نیز متفق القول نبودند . با این حال، استراتژی اتحاد مردمی ( یو- پی) در سال ۱۹۶۹ آغاز شد. پابلو نرودا، کمونیست و برنده جایزه نوبل ادبیات، به نفع او خود را کنار کشید و از کاندیداتوری منصرف شد . دوستی و احترام و قدردانی عمیق متقابل آن دو را به هم پیوند می دهد. آنها همراهانی هستند که با آگاهی از فرصت تاریخی به یکدیگر احترام می گذارند. در ۴ سپتامبر ۱۹۷۰، آلنده با ۳۶.۶ درصد آرای خود، از بالکن Fech، نماد ریاست جمهوری ،برای جمعیتی عظیمی که باشور و شوق و امید جمع شده و او را تشویق می کردند، سخنرانی کرد. او گفت : «می‌خواهم به تاریخ این حقیقت متعالی اشاره کنم که شما به آن دست یافته‌اید، پول استکباری ، فشار و تهدید، دروغ و اطلاعات تحریف‌شده، کارزار ترور، کمین‌ها و شرارت را شکست داده‌اید».
از مرکز مسیحیت تا راست افراطی Patrie et Liberté، دشمنان این اتحاد هستند.
ملی شدن معادن مس و بانک ها ، اصلاحات ارضی… دومین استقلال شیلی در حال انجام است. یک سال بعد، تحولات ملموس است: ۹۰٪ از بانک های خصوصی تحت کنترل دولت هستند، ۲.۴ میلیون هکتار از زمین ها مصادره شده است، ساخت و ساز مسکن اجتماعی و مدرسه به شدت در حال رشد است و غیره. آلنده یک رئیس جمهور جمعی بود. چهره ای که (…) محصول مبارزات مردم علیه رکود و فساد استثمارگران بود. به همین دلیل است که اثر خلق شده توسط آلنده (…) مهمترین اثر در تاریخ شیلی است.» این ها را پابلو نرودا نوشته است . با این حال، بدبختی وحشتناک است. از مرکز مسیحیت تا منتهی الیه سمت راست Patrie et Liberté، دشمنان لژیون هستند.
جسارت اصلاحات ساختاری بهای بسیار بالایی دارد: ترور، حمله، اعتصاب، انسداد مالی. سالوادور آلنده از موانع پیش روی “دولت انقلابی خود که به منافع امپریالیسم آمریکای شمالی و الیگارشی صنعتی، بانکی و فئودالی آسیب جدی وارد کرده است” آگاه است، او به آندره کارل، سردبیر “Humanité Dimanche” و فرستاده ویژه در شیلی در ماه مه ۱۹۷۳.می‌گوید «این مشکلات مربوط به یک جنبش انقلابی است (…) که تاکتیک های آن برای دستیابی به تغییر باید در چارچوب دموکراسی بورژوازی تکامل یابد.» قوه مجریه در مجلس در اقلیت است. فرماندهان ارشد و بالای ارتش توطئه می کنند، ولی مردم در کنار او (دولت )می مانند.
آلنده با آگاهی از هیجان شدید لحظه، می‌خواهد در پاییز یک همه‌پرسی در مورد سیاست خود ترتیب دهد. متاسفانه خیلی دیر چنین تصمیمی گرفته شد. در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳، تانک ها در دروازه های لاموندا (کاخ ریاست جمهوری) هستند، نیروی هوایی کاخ را گلوله باران می کند. آلنده قبل از پایان دادن به زندگی خود با کلاه ایمنی روی سر و تفنگ در دست می جنگد. او تا آخر به نام این شیلی که آنقدر دوستش داشت و برای این مردمی که عطش عدالت و کرامتشان را مجسم می کرد مقاومت خواهد کرد.
نامش جاودان
نوشته و اقتباس: احمد باقری
