امروز یکم نوامبر است؛ ضرب‌الاجل غیرانسانی دولت پاکستان برای اخراج صدها هزار مهاجر افغانستانی بدون اوراق شناسایی. چهار میلیون افغانستانی در پاکستان زندگی می‌کنند که ۱,۷ میلیون تن از آنها اوراق شناسایی ندارند.
به نوشته امین درودگر در زمانه، دولت پاکستان چهارم اکتبر ضرب‌الاجل را اعلام کرد و گفت که هر مهاجر بدون اوراق شناسایی را که داوطلبانه به افغانستان بازنگردد، به زور اخراج خواهد کرد و اموالشان قبض خواهد شد.
بهانه اخراج افغانستانی‌ها چند بمب‌گذاری انتحاری در سال جاری بود که حکومت پاکستان، بدون ارائه هیچ سند و مدرکی، آن را به افغان‌ها ربط داد.
بهانه‌ی دیگر هم چیزی نبود مگر توجیه همیشگی مهاجرستیزها در تمام جهان: مهاجران افغانستانی در حال مصرف منابع ما هستند و هزینه زیادی بر دوش سیستم گذاشته اند ــ استدلالی که همیشه با توجه به میزان بالای استثمار مهاجران افغانستانی و مشغولیت آنها به کارهای کم‌درآمد و رده‌پایین ساخت و ساز و دیگر شغل‌های سخت، هیچ اعتباری ندارد.
افغانستانی‌ها در پاکستان، همچون ایران، از حقوق شهروندی عادی برخوردار نیستند، به آنها در اغلب موارد اوراق شناسایی رسمی داده نمی‌شود، و حالا ۱,۷ میلیون افغانستانی ساکن پاکستان فاقد این اوراق ــ حتی اگر در همین کشور به دنیا آمده و دهه‌ها زندگی کرده باشند ــ باید بروند.
محمد رحیم، شهروند افغانستانی که در پاکستان به دنیا آمده، در آنجا با زنی پاکستانی ازدواج کرده و پدر شده، حالا سوار بر اتوبوسی از کراچی به سمت مرز با افغانستان رفته است. محمد همچون بسیاری از هم‌میهنانش در ایران و پاکستان، علی‌رغم به دنیا آمدن در این کشورها و زندگی کردن در آنجا در همه عمر، اوراق شناسایی ندارد. او حالا باید از شهرش کراچی به افغانستان بازگردد.
رحیم به خبرگزاری «رویترز» می‌گوید: ما قرار بود همه عمرمان را اینجا زندگی کنیم، اگر ما را پس نمی‌فرستادند.
سهراب گوت، در نزدیکی کراچی، بزرگترین شهرک افغانستانی‌نشین پاکستان است که رحیم آنجا زندگی می‌کرده. حالا هفته‌ای پنچ اتوبوس ساکنان آنجا را به مرز می‌برند.
وزارت پناهندگان حکومت طالبان افغانستان اعلام کرده که از ۲۳ سپتامبر تا ۲۲ اکتبر سال جاری حدود ۶۰ هزار افغانستانی از پاکستان به افغانستان بازگشته اند.
عبدالمطلب حقانی، وزیر پناهندگان طالبان ۲۶ اکتبر به رویترز گفت که شمار افرادی که روزانه از پاکستان به افغانستان بازمی‌گردند، در روزهای اخیر سه برابر شده است.
تهدید و خشونت و بازداشت غیرقانونی
اما تنها افغانستانی‌های بدون اوراق شناسایی در حال ترک پاکستان نیستند.
در هفته‌های اخیر، کارزار افغانستانی‌ستیزی و آزار و اذیت آنها باعث شده که حتی مهاجران افغان دارای اوراق شناسایی هم به فکر ترک پاکستان بیفتند. این کارزار اذیت و آزار از سوی دولت پاکستان حمایت هم می‌شود.
مدرک اقامتی ۱,۴ میلیون تن از میان ۲,۲ میلیون افغانستانی که دارای اوراق شناسایی و مدرک اقامت‌اند، ۳۰ ژوئن منقضی شده و آنها هم در هراس از رد مرز به سر می‌برند.
پاکستان گفته علیه این افراد دست به اقدام نخواهد زد اما مهاجران افغانستانی در آن کشور می‌گویند آزار و اذیت پلیس علیه آنها و تهدید به بازداشت و اعمال خشونت، بیش از پیش شده است. ده‌ها مهاجر در گفت‌و‌گو با رویترز این ادعا را تأیید کرده اند. مقام‌های طالبان افغانستان نیز به آن اشاره کرده اند.
«دیده‌بان حقوق بشر» سه‌شنبه ۳۱ اکتبر در گزارشی اعلام کرد که حکومت پاکستان با استفاده از تهدید، آزار، و بازداشت غیرقانونی سعی دارد افغانستانی‌ها را به پاکستان بازگرداند.
فرشته عباسی، پژوهشگر افغانستان در دیده‌بان حقوق بشر دراین‌باره می‌گوید: ضرب‌الاجل اعلام‌شده از سوی پاکستان برای بازگشت مهاجران افغانستانی به ضرب و شتم و حبس و تهدید انجامیده و هزاران افغانستانی را نگران آینده خود کرده است.
خلیق عاطفی، پناهجوی افغانستانی در پاکستان دراین‌باره به «دیده‌بان حقوق بشر» گفته است: همه جا ایست بازرسی پلیس است. حتی اگر ویزای معتبر داشته باشی، باز تو را می‌برند به ایستگاه پلیس. در اکثریت قریب به اتفاق موارد باید رشوه بدهی تا پلیس پاکستان رهایت کند.
میزان رشوه‌ای که افغانستانی‌ها به پلیس پاکستان می‌دهند، بین ۳۶ تا ۱۴۴ دلار آمریکا گزارش شده است.
خطر برای زنان، کودکان، و فراری‌ها از طالبان
بازگشت به افغانستان برای خیلی‌ها کابوس است و برای افراد پرشمار دیگر، خطر جانی دارد.
دختران و زنان را در نظر بگیرید که باید در آپارتاید جنسیتی طالبان زندگی کنند. دختران از مدرسه و تحصیل محروم خواهند ماند و زنان از همان آزادی‌های اندک جامعه سنتی و دینی پاکستان؛ یعنی از اینکه با خیال راحت بخواهند بیرون بروند، خرید کنند، صورت‌شان را نپوشانند، …
بسیاری نیز پس از قدرت گرفتن طالبان و سقوط کابل وادار به گریختن به پاکستان شدند. به گزارش دیده‌بان حقوق بشر، بسیاری از افغانستانی‌های در معرض دیپورت هم‌اکنون منتظر گرفتن اجازه سفر و اقامت در کشورهای غربی همچون آلمان و کانادا و ایالات متحده و بریتانیا هستند.
فرشته عباسی، پژوهشگر افغانستان در دیده‌بان حقوق بشر دراین‌باره می‌گوید: «وضعیت افغانستان برای بسیاری که از طالبان گریختند، کماکان خطرناک است و دیپورت کردن‌شان باعث قراردادن آنها در معرض خطرهای امنیتی قابل توجه، از جمله خطر جانی خواهد شد.»
و البته برای همه‌ی افغانستانی‌هایی که به کشورشان به زور بازگردانده می‌شوند، موسیقی و برنامه‌های تلویزیونی و رقص و سینما و تیاتر و … کمیاب و نایاب خواهد بود.
افغانستانی‌های دیپورت‌شده در افغانستان چه خواهند کرد؟
بسیاری از افغانستانی‌هایی که از پاکستان به افغانستان بازمی‌گردند، آنجا جایی برای زندگی ندارند، شغل و درآمدی ندارند، و وضعیت‌شان در کشور زادگاه نامشخص خواهد بود.
به علاوه، آنها در حال ورود به کشوری هستند با اقتصاد فروپاشیده، بحران عظیم فقر و کمبود و گرانی مواد غذایی و دیگر کالاهای اساسی.
به همین خاطر، دولت طالبان گفته که در حال درست کردن اردوگاه‌هایی برای اسکان این مهاجران ردمرزشده است.
به عبارت دیگر، صدها هزار افغانستانی به آوارگانی در سرزمین خود بدل خواهند شد که باید در اردوگاه‌هایی زندگی کنند که دولت‌ها برای مهاجران می‌سازند.
وضعیت افغانستانی‌ها در ایران و پاکستان به خاطر کارزار افغانستانی‌ستیزی و حمایت حکومتی از آن هر چه بیشتر رو به وخامت می‌رود. اما جامعه بین‌الملل و نهادهای حقوق بشری فعلاً توجهی به آنها ندارند.
بی‌دلیل نیست که فعالان افغانستانی در این یا آن گوشه جهان هنوز فریاد می‌زدند: «جان افغانستانی‌ها هم اهمیت دارد!»
